آداب معاشرت های الكترونیكی
در دنـیای ارتـباطات مـستقیم، در عـصری زنـدگی میكنیم كه فن آوری نوین ارتـباطات و رایـانه ها، هـمچون پـلی میان ما انسانهای روزهای آخر قرن بـیستم قـرار دارد. در دهـه اخـیر، انـسانها ابزار تازهای یافته اند، ابـزاری كـه بـه كمك آن به انبوهی از اطلاعات دسترسی خواهند داشت و در جمع افراد بسیاری از كشورها، شهرها و تمدنهای مختلف، می توانند به بحث و گفتگو بپردازند. در شبكه های اطلاع رسانی و اینترنت، امكان ارسال پیام بـرای مـخاطبین مـعین، شركت در اتاقهای گفتگو و انجمنهای مجازی، شیوه دیـگری از ارتباط را پیش روی انسانها قرار داده است. جامعه مجازی، در ایـن عـصر جدید، یعنی من از درون غار خودم با مخاطبینم در ارتباطم و مـی توانم با آنها حرف بزنم و نظراتم را به گوش آنها برسانم. می توانم رای بـدهم و فردی را به نمایندگی از خودم انتخاب كنم، میتوانم اعتراض كـنم و نـمایندگانم را بازخواست كنم. در حال حاضر، با توجه به فن آوری كـنونی، تـنها یك رایانه، یك كارت مودم و یك خط تلفن كافی است تا این ارتباط برقرار شود.
پـس از بـرقراری ارتـباط، رایـانه ی مـن، پـلی اسـت برای ارتباط من با سـایرین، افـرادی همچون «من» پشت رایانه های خود، با فضاهایی مجازی در ارتباط و تعاملند. شاید ما آنها را نشناسیم، شاید زبان مادری آنها را بخوبی ندانیم، شاید بعد و مسافت فكری و فیزیكی ما بسیار باشد، اما به هـر حـال این ارتباط برقرار است و شما از این لحظه روی خط یا ON-LINE هستید.
واكنشهای ما، همچون خود ما روی خط است و شاید بسیاری از افراد در جمع مجازی ما حضور داشته باشند. پس از برقراری ارتباط، ما، به كمك رایانه و كار مودمی كه در اختیار داریم، به مكانی متصل میشویم كه میتواند به عـنوان مـركزی، بـسیاری از «مـا» را گـرد هـم آورده بـاشد. بـا «پـست الـكترونیك» بـا آنـها در ارتباط هستیم و در كسری از ثانیه می توانیم، پـیام خـود را بـرای آنها ارسـال كـنیم. مـمكن است با آنها در یك «اتاق گفتگو» سرگرم بحث درباره آخرین تغییر و تحولات فن آوری، یا آخرین ساخته یـك فیلمساز یا نویسنده باشیم. در هر حالتی كه باشیم، ما در «ارتباط» هـستیم و هـر آنـچه بـگوییم برای افرادی كه با ما «حضور» دارند ارسال می شود. این امر، در عین حال در اختیار ما است و با علم به این است كه بـا آن افـراد كـه شـاید بـرای مـا افـرادی ناشناخته، گمنام باشند در ارتباطیم.
در ارتـباطات اجتماعی با حضور فیزیكی، رو در روی افراد می ایستیم و با آنـها بـه گـفتگو و بـحث مـی پردازیم، شاید موافقت كنیم و شاید از خود مـخالفتی نـشان دهـیم. بـا آنها، دست در دست هم، مشكلی را از میان بر مـی داریم و مـساله ای را حـل مـی كنیم. در ارتـباطات اجـتماعی، دستی را مـیفشاریم تـا تاكید كنیم هستیم و بر حرف خود استواریم و با یك اشاره از طرف مـقابل خـود می خواهیم كه لحظه ای صبر كند و بعد با اشاره دیگری از او مـی خواهیم كـه حـرفش را ادامـه دهد. در ارتباطات اجتماعی، حضور فیزیكی ما تا زمانی كه در محل باشیم، ادامه دارد، پس از اینكه آن محل را ترك كنیم، شخصیتی از ما در آن محل حضور ندارد كه بخواهد برای صاحب اصـلی خـود تـعیین تـكلیف كند و سرنوشت او را به گونه دیگری رقم زند. امـا، بـا پیشرفت فن آوری نوین ارتباطات، اطلاعات، اطلاع رسانی و رایانه، شـكل جدیدی از ارتباط میان انسانها متداول است كه از آن به حضور و ارتـباطات روی خـط یـاد مـیشود. در ارتباطات روی خطی یا ON-LINE اكثر مـواد و مـطالب ارتـباطی بـه صورت نوشته و مكتوب بین افراد، از جوامع بـشری مـختلف، بـا تمدن، زبان و فرهنگ های گوناگون رد و بدل می شود. در ایـن نوع ارتباط، محدودیت قابل توجهی در ارتباطات رو در رو و چهره به چـهره وجـود دارد. حركات دست، سر و صورت افراد دیده نمی شود و یا ممكن است در شرایط ویدئو كنفرانسهای از راه دور، به صورت ناقص انتقال داده شود. تحت شرایط این نوع ارتباطات، بالا و پایین رفتن حالت صدا یا اصلاً وجود ندارد و یا اینكه محدودیتهایی در انتقال آن موجود است.
در ارتباطات مستقیم و یا ON-LINE ابراز واكنشهای احساسی یكی از مشكلات اسـاسی شـناخته شده است، چرا كه با توجه به محدودیتهایی كه در فنآوری كـنونی مـوچود است، بیشترین ابزار مورد استفاده جهت ارسال پیام، همان «مـتن» پـیام اسـت. در صـورتی كـه نویسنده «پیام» تبحر لازم در رساندن مـعنا، مفهوم و احساسات را داشته باشد، می توان انتظار داشت كه «پیام» بـه درسـتی مـنتقل شـود، در صـورتی كـه اگر فرد فاقد این مهارت باشد، احتمال تبادل «پیام» به صورت ناقص افزایش می یابد.
در دنـیای ارتباطات مستقیم و ON-LINE هیچگاه نمی توانید حرف خود را پس بـگیرید. اگـر مـطلبی را در انـجمنی نـوشته اید، دیگر آن را نوشته اید. «پـیام» شـما تـا مـدت زمان معینی و شاید برای همیشه در آنجا خواهد ماند و شاید یك یا دو سال بعد افرادی نسبت به آن واكنش نشان دهند. آن وقـت است كه بایستی با این موضوع كه حتی می تواند اثری جبران ناپذیر بر سرنوشت شما داشته باشد به نحوی كنار بیایید.برخی از قواعد آداب معاشرت الكترونیكی:
#هیچگاه نباید جوش بیاورید
تـوجه داشـته بـاشید كـه افراد مختلف، با زبان و فرهنگهای مختلف وارد جـامعه مـجازی می شوند. همه آنها، از این امكان كه رایانه ای در اختیار داشـته بـاشند بـرخوردار بـوده اند كه توانسته اند وارد این فضای مجازی شـوند، امـا ایـن دلـیل بـر آن نمیشود كه همه آنها شما را همانطور كه هـستید بـبینند. شـما مـمكن اسـت خـود را درست معرفی كنید، نام و نام خـانوادگی اصـلی خود را بدهید، آنها ممكن است از پخش اطلاعات شخصی خود امتناع ورزند. ممكن است شما بخواهید در ابتدای هر «پیام» خود به آنها سلام بدهید، اما آنها مایل به ایجاد صمیمیت نباشند. به علاوه، هستند در میان ساكنان این جزیره مجازی افرادی كه فقط برای تفریح، وقت گذراندن، اذیـت و آزار دیـگران، «شـناسه» و «كـلمه عبوری» گـرفته اند. در مـقابل افرادی كه مخالف نظرات و عقاید شما مطلبی به یادگار نوشته اند، خونسرد بـاشید و سـعی كـنید تا آنجا كه ممكن است عصبانی نشوید. عصبانیت شما، هـمان چـیزی اسـت كـه بـرخی از این افراد از آن بسیار لذت می برند. در ایـنترنت، ممكن است پیامهای ناشایستی دریافت كنید، ممكن است به پیامی كه یك سال پیش نوشته بودید اعتراض شدیدی دریافت كنید. اینگونه پیامها را بـایستی نـادیده بـگیرید و اجـازه ندهید كه آنها به قصد و نظر خود برسند.#به دنبال راه حلهای مناسب باشید
اگـر كـسی كـه با او در ارتباط هستید، به نحوی بر سر موضوع و مساله ای عـصبانی شده است، سعی كنید راه حل مناسبی برای برخورد با آن فرد پیدا كنید. عصبانی شدن و مقابله به مثل راه حل مناسبی نیست. مقابله به مثل و عـصبانیت مـوجب طولانی تر و وخیم تر شدن روابط می شود و هیچیك از طرفین بـه نـتیجه مـطلوب نـخواهند رسـید. در مـحیط های مـجازی عـمومی، همچون انـجمنهای هـمفكر، بـه یـاد داشـته بـاشید كـه ابراز عصبانیت در میان واژه ها، ممكن است تا مدتها در محیط انجمن باقی بماند و از نویسنده آن چـهره ای "هـمیشه عـصبی" بسازد. این چهره مسلماً چهره ای است مجازی اما اثـر آن، همچون شخصیت بد رمانها، اثری است كه تا مدتها بر ذهن خواننده آن باقی خواهد ماند.#وقتی شك دارید، صبر كنید
در ایـنترنت مـمكن اسـت نـامه هایی دریافت كنید كه به صورت «بدون نام» ارسـال شـده اند. امـا شـاید فـرد ارسـال كننده شما را بخوبی بشناسد و بـخواهد بـا شما شوخی كند. در هر حال شما ارسال كننده را نمی شناسید و بـهتر است پیش از اقدام به نوشتن پاسخهای انفعالی، كمی صبر كنید. اگر حـدس شما درست باشد و فردی كه آن پیام «گمنام» را برایتان ارسال كرده است، دوست شما باشد، خودش حتماً به شما خبر می دهد. اما اگر عجله كنید و بـا فردی كه حدس می زدید همان ارسال كننده «پیام» است مقابله به مثل كـنید، وقـتی مـتوجه شـوید كه حتی روحش هم از ماجرا بی اطلاع بوده است حتماً پشیمان میشوید.#مهمان بایستی آرام باشد.
وقـتی بـه مـهمانی میروید، سر و صدا راه می اندازید و خانه را به قولی روی سـر خـودتان می گذارید؟ مطمئناً چنین نیست. حال فرض كنید كه سایتی شـما را به شركت در یك تله كنفرانس دعوت كرده باشد و یا اینكه به شما اجازه داده باشد كه به عنوان مهمان از امكانات آن سایت استفاده كنید. تـحت ایـن شـرایط بـهتر اسـت، مـتین و مـوقر و آرام باشید و از نوشتن پـیامهای جـنجالی خودداری كنید. یادتان باشد كه میزبان شما، در شبكه، هیچگاه یكنفر نیست.#وقتی در مقابل «هیچ»، «چیزی» به شما داده اند
سـایتها و شبكه های اطلاع رسانی شیوه های مختلفی در ارائه خدمات دارند كه در ابتدای ورود لازم است به آنها توجه كنید. اگر سایتی اجازه میدهد تا بــه صـورت رایـگان از امـكاناتش اسـتفاده كـنید، شـرط ادب در جـوامع الكترونیكی ایجاب میكند كه شما نیز متقابلاً «چیزی» به آن شبكه بدهید. گـاه ممكن است این «چیز»، فقط یك پیام «تشكر» از مسوولان آن شبكه باشد و یا ارسال پیام و برنامه هایی به كتابخانه های فایل فعال در آن سایت.#خودتان باشید
در ارتـباطات مـستقیم روی خـط، هـیچ چـیزی بهتر از این نیست كه خودتان باشد. درست است كه شما را نمی شناسند و نمی بینند. اما از روی نوشته ها، شـخصیت افراد قابل تشخیص است و نوشته ها می توانند در حكم آینه ای باشند كه شخصیت واقعی شما را به آنسوی خط می رسانند. خودتان باشید. ساختن یك شـخصیت كـاذب دوامـی نـدارد و بـالاخره دسـت فردی كه تقلب كرده است رو می شود.#حقوق مولفین را محترم بشمارید
فـرقی نـمی كند، چـه نامه ای باشد كه فردی در شبكه یا سایت دیگری نوشته اسـت، یـك كـتاب اسـت یا یك نرم افزار، لطفاً حقوق پدیدآورندگان آن را محترم بشمارید و رعایت كنید. متاسفانه موضوع احترام به حقوق مولفین و پـدیدآورندگان نـرم افزارها درسـت مـانند رد شـدن عابرین پیاده از محل خـطكشی شـده ویـژه است. برخی آن را رعایت می كنند و برخی به آن بی توجه هـستند. رعـایت ایـنگونه حـقوق مـی تواند مـوجب بالا رفتن كمیت و كیفیت «خلاقیت» در میان كاربران جوامع مجازی شود.#برای تبلیغات حتماً مكانی در نظر گرفته شده است
اگـر مـیخواهید از شـبكه های اطلاع رسـانی داخـلی و یا اینترنت به عنوان ابـزاری برای تبلیغات شركت، محصول یا خدمات خود استفاده كنید. مطمئن بـاشید كـه بـرای این منظور قبلاً تدابیری از سوی مسوولان شبكه یا سایت مـورد نـظر اتـخاذ شـده اسـت. با مدیر سایت تماس بگیرید، برایش پیامی الـكترونیكی ارسال كنید تا شما را راهنمایی كند. انجمنها مكان مناسبی بـرای تـبلیغات مـداوم و یـكنواخت نیستند. در اینترنت نیز پیش از ارسال پـیام های تـبلیغاتی از طریق پست الكترونیكی، از افراد نظرسنجی هایی به عـمل مـی آید و پـیامهای تبلیغی اكثراً فقط برای افرادی كه خواستار آن بوده اند ارسال می شود.#اظهار نظر، هم جا دارد، هم راه
-1 در مـورد هـر پـیامی كه برایتان ارسال می شود اظهار نظر نكنید. این مـطلب بیشتر در ارتباط با محیط های بحث و گفتگو، خصوصاً انجمنها مورد تاكید كارشناسان قرار گرفته است.
-2 از نـوشتن پـیامهای تـك عـبارتی "مـوافقم" ... "عـالی اسـت!" و یا "مـخالفم"های پیاپی و مداوم در محیط های انجمنها اجتناب ورزید. شاید اگـر بـا مـوضوعی مـخالف هستید و واقعا" به ابراز این "مخالفت" اصرار داریـد بـهتر باشد، ترجیحاً به طور خصوصی و نهایتاً با ذكر دلایل قانع كننده آن را همراه نمایید.
-3 در بـحثها و مـباحثات حتماً شركت كنید و سعی كنید مطالبی به مطالب قـبلی اضـافه نـمایید. سـعی كنید آنچه می نویسید حقیقتاً پیامی در خود نهفته داشته باشد.
-4 امـضاء خـود را كوتاه و مختصر انتخاب كنید. گاه در پیامهای ارسالی در شـبكه ها و ایـنترنت دیده می شود كه نویسنده یك «موافقم» خشك و خالی نوشته است و بعد یك صفحه تصویری را به عنوان امضاء شخصی خود فرستاده اسـت. اگـر جـزو كـسانی هستید كه از اینگونه پیامها دریافت كرده اید و حـسابی جـوش آورده ایـد، تـوصیه مـا ایـن است كه بند اول این مقاله را مجدداً بخوانید.
-5 اگـر می خواهید از فردی بخاطر ارسال مطلبی تشكر كنید، پیامهای تشكر و تــبریك و ... را جــمع كــنید و تــنها در یـك نـامه كـوتاه از او «سپاسگزاری» كنید.
-6 اگـر پـیامی دریـافت كـردید كـه برای آن نوشتن «پاسخ» الزامی است، حـتماً پـاسخ آن را بدهید و اگر نوشتن پاسخ وقت بیشتری برای مطالعه و بـررسی طلـب مـیكند پـیش از آن كه دیر شود، پیام كوتاهی برای فرستنده بفرستید و او را از این امر آگاه سازید.#مخاطب خود را همواره به یاد بیاورید
اگـر مـخاطب خـود را مـیشناسید، هـمواره او را در یـاد داشته باشید و بـدانید كـه برای چه كسی و با چه سطح معلومات و تجربهای مینویسید. از كـنایه زیـاد اسـتفاده نـكنید، خصوصاً اگر در اینترنت پیامی را ارسال مـیكنید. هـمیشه بـا مخاطب خود با اطمینان بنویسید. اگر مخاطب خود را نـمیشناسید، حتماً در اولین نامه ها، خودتان را معرفی كنید و سعی كنید منظورتان را در كوتاهترین و كاملترین جملات برسانید.#پیام خود را دریابید!
-1 قبل از نگارش متن پیام، از سر سطر، با زدن كلید Tab حاشیه ای ایجاد كـنید. ایـن بـرای آن اسـت كـه مـتن شما هنگامی كه در نامه پاسخ قرار میگیرد، شكسته نشود و خوانایی خود را حفظ كند.
-2 قـبل از ارسـال پـیام، حـداقل یـك بار متن خود را بخوانید، اگر در نگارش یا املاء اشتباهی مرتكب شده اید برطرف كنید.
-3 سعی كنید ازTag Line های كوتاهی استفاده كنید.
-4 از ANSI گـرافیك حـتی الامكان اسـتفاده نـكنید چـرا كه وقتی به صورت ASCIIدر آیـند مـجموعه ای از كـاركترهای نـامفهوم را به متن نامه شما اضافه می كنند كه از خوانایی متن پیام شما خواهد كاست.
-5 در ایـران، در شـبكه هایی كـه میتوانید متن پیامهای خود را با زبان فـارسی ارسال كنید، بهتر است از نوشتن پیامهای انگلیسی و یا فارسی با حـروف انـگلیسی (از چـپ بـه راسـت) خـصوصاً در محیط های انجمنها جداً خـودداری كـنید. بـررسیهای بـه عـمل آمده در شبكه ها نشان داده است كه كـاربران مـیانه خـوبی بـا نگارشهای لاتین ندارند و نویسندگان اینگونه پیامها اكثراً مورد اعتراض قرار می گیرند.#كاری نكنید كه مورد لعن و نفرین دیگر كاربران قرار گیرید
این امر نكته بسیار مهمی است. ارتباطات الكترونیكی و به صورت ON-LINE عـجیب در حـافظه ها خواهد ماند و افراد خیلی به ندرت یكدیگر را فراموش می كنند. بنابر این بهتر است كاری نكنید كه افراد از شما رنجیده شوند.#و دیگر اینكه هر وقت از كوره در رفتید و پیامی را با عصبانیت ارسال كردید، همیشه جا برای عذرخواهی هست.
