روشهای( Spect (Single photon emission computed tomography  و

( Pet( Positron emission tomography در پزشکی هسته ای

Spect در تومو گرافى كامپیو ترى، با رادیو نوكلوییدها، یك یا چند آشكار ساز، یك كامپیوتر صفحه نمایش دهنده مورد استفاده قرار می گیرد. آرایه آشكار سازها در اطراف بیمار حركت می كند و تغیرات میزان شمارش اكتیویته با توجه به جذب هاى بخشى از تابش توسط بدن به عنوان تغیرات ژئو مترى به وسیله نرم افزار كامپیوترى محاسبه شده و نهایتآ تصویر مربوطه در صفحه نمایش نشان داده می شود. این روش متعاقبآ در جهات دیگر بدن هم تكرار می شود، بنا بر این تصویر سه بعدى حاصل خواهد شد. شفافیت و درجه تفكیك در این تصویر یا اسكن چیزی حدود یك میلى متر خواهد بود. در واقع یك روش بسیار مشابه به یك تصویر بردارى اشعه ایكس،ولى در مورد اخیر هم منبع تابش وهم آشكار سازى در اطراف بیمار حركت مى كند.

كاربرد رادیو نوكلویید ها براى Spect ترجیحا بایدهمراه با ساطع کردن فوتون گاماى منفرد باشد و بهترین تصویر شفاف آن با گاماى كم انرژى حاصل مى گردد. در اوایل از Spect براى تصویر بردارى امراض قلبى مغزى استفاده مى شد. به عنوان مثال تزریق پرتكنات سدیم در ورید در رابطه با تمور هاى مغزى رفتار متفاوتى از سكته مغزى ظاهر مى نمایاند زیرا چنین تمور هایى تمایل زیادى در جذب TC و سرعت كمى در آزاد كردن آن از خود نشان می دهند. از طرف دیگر در صورت سكته مغزى جذب TC خیلی کند در حالیكه خروج یا رها شدگى آن در قسمتهاى سالم مغز هنوز سریع تر است.

PET با استفاده از تابش های ساطع شده از مواد رادیواکتیو تصاویر قسمتهای مختلف بدن راتولید می کند. مواد رادیواکتیو به درون بدن تزریق می شوند و معمولاً به دام اتمهای رادیواکتیو مثل کربن -11، فوئور -18، اکسیژن -15 و یا نیتروژن -13 که نیمه عمر کوتاهی دارند، گرفتار می شوند. این اتمهای رادیواکتیو ایزوتوپهای رادیواکتیو اتمهای طبیعی هستند که عمر کوتاهی دارند. با بمباران اتمهای طبیعی به وسیله نوترون می توان این اتم ها را تولید کرد. وقتی مواد رادیواکتیو تزریق شده به بدن با الکترونهای درون سلول برخورد می کنند، پوزیترون اشعه گاماتولید می شود. در روش PET با دنبال کردن این اشعه های گاما تصویر برداری انجام می شود.

در یک PETاسکن همانطور که گفتیم ابتدا به بیمار مواد رادیواکتیو تزریق می شود، سپس بیمار روی یک تخت صاف دراز می کشد.این تخت به درون یک اتاقک استوانه ای شکل وارد می شود، در دیواره های این اتاقک دنبال کننده های اشعه گاما به صورت آرایه دایره ای شکل قرار گرفته اند. این دنبال کننده ها یک سری Scintillationدارند که هر کدام به یک تقویت کننده نوری متصل است. این کریستالها اشعه های گامای ساطع شده از بیمار را به فوتون های نور تبدیل می کنند، تقویت کننده نوری این فوتونها را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل کرده و آنها را تقویت می کند. کامپیوتر این سیگنالها را پردازش کرده و تصویر را تشکیل می دهد. سپس تخت بیمار جا به جا شده واین فرآیند تکرار می شود. در نتیجه یک سری تصویر از عضوی که در آن تزریق شده ( مثل مغز، سینه، کبد و ... ) به دست می آید این تصاویر کنار هم قرار می گیرند تا یک تصویر سه بعدی از عضو مورد نظر به وجود آید.

PETمی تواند تصاویری از جریان خون و دیگر فعالیت های بیوشیمیایی بدن، بسته به این که چه نوع مولکولی به دام اتمهای رادیواکتیو افتاده است، تهیه کند. به عنوان مثال PETمی تواند تصاویری از متابولیسم گلوکز در مغز تهیه کند. با این حال مراکز PET کمی در دنیا وجود دارد چون این مراکز باید در کنار یک شتابدهنده ذرات ساخته شوند تا بتوان رادیو ایزوتوپهاى مورد استفاده در این روش را تامین كرد .

روشهاى تشخیص در پزشكى هسته اى مبتنى بر استفاده از ردیابهاى رادیو اكتیو است كه در درون بدن از خود پرتو گاما ساطع می كنند، این ردیاب ها عمومـاْ ایزوتوپهایى با نیمه عمر كوتاه هستند كه به صورت مواد شیمیایى مورد استفاده قرار می گیرند و فرایند فیزیولوژیكى خاصى را انجام می دهند. آنها ممكن است به صورت خوراكى یا از طریق تزریق ویا استشاق به بیمار داده شوند. تصاویر ثبت شده بوسیله دوربین توسط پزشك روی مونیتورها یا نمایش گرها براى یافتن علائم یا شرایط غیر معمول ملاحظه مىشوند.

هر عضو از نظر شیمیایى در بدن به طور متفاوت عمل مىكند . پزشكان و شیمیست ها مواد شیمیایى را شناسایى كرده اند كه هر یك توسط عضو خاصى جذب می شود. به عنوان مثال تیروئید ید را جذب می كند و مغز مقادیرى گلوكز مصرف می كند و الى آخر .

رادیو هاى تشخیصى جهت بررسى هاى جریان خون در مغز،عملكرد كبد،شش ها قلب،كلیه ها یا جهت بررسى رشد استخوان وتایید شیوه هاى دیگر تشخیص به كار گرفته می شوند . رادیو ایزوتوپهاى مورد استفاده براى منظورهاى تشخیص باید ساطع كننده پرتو گاما با انرژى كافى باشند كه بتوانند از بدن خارج شوند و نیمه عمر آنها به اندازه كافى كوتاه باشد كه بلافاصله بعد از تصویربردارى آثارى از آن وجود نداشته باشد. تکنسیم- 99m یكى از رادیو ایزوتوپ هایى است كه در 80  درصد روش هاى پزشكى هسته اى مورد استفاده قرار می گیرد و تقریباْ در بر دارند? مشخصات یك رادیو ایزوتوپ ایده آل محسوب می گردد . در پزشكى تشخیصى، همچنین تمایل زیادى وجود دارد كه بیشتر از ایزوتوپهاى تولید شده در سیكلو ترون مثل فلوئور _18 براى CT/PETوPET استفاده شود.

شکلهای 1 و 2 نشان دهنده بررسى اسكلت بدن و غده تیروئید با استفاده از تكنسیم-m99

مقایسه SPECT و PET

Spect روشی بسیار شبیه PET است با این متفاوت که ایزوتوپهای مورد استفاده در این روش ( که عبارتند از زنون – 133، تکنتیوم – 99 و لودین – 123 ) زمان واپاشی طولانىترى دارند و به جای تابش 2 اشعه گاما فقط یک اشعه گاما تابش می کنند. این روش نیز میتواند اطلاعاتی در مورد جریان خون و پراکندگی موارد رادیواکتیو در بدن ارائه دهد، البته تصاویر آن حساسیت کمتری دارند و جزئیات کمتری را نسبت به تصاویر PET  نشان می دهند. اما مزیت مهم این روش نسبت به PET اینست که به گرانی آن نیست.

در ضمن تعداد مراکز Spect زیادتر است زیرا در این روش نیازی نیست که مراکز در کنار یک شتاب دهنده ساخته شوند.

گردآوری : مژده اصولی