زبان فارسی در وبلاگهای فارسی
زبان فارسی از دو جنبه برای ما ایرانیان و فارسی‌زبانان اهمیت دارد. جنبه اول این است كه زبان فارسی با تاریخ و فرهنگ و تمدن ما پیوندی دیرینه و ناگسستنی دارد، به‌طوری كه امروزه زبان فارسی یكی از مهم‌ترین اركان هویت ملی ما ایرانیان به‌حساب می‌آید. به‌همین دلیل، پاسداشت و تقویت زبان فارسی، ارج نهادن به این میراث ارزشمند فرهنگی و استحكام بخشیدن به بنیان هویت ملی ما تلقی می‌شود. اما جنبه دوم هم این است كه زبان فارسی زبان رسمی كشور ما و زبان آموزش و ارتباطات فكری و علمی ما است و بخش مهمی از تفكر ما در چارچوب قواعد این زبان شكل می‌گیرد. به‌همین علت، كیفیت ارتباطات فكری و رشد علمی و فنی ما، كاملاً وابسته به كیفیت زبان ما، یعنی زبان فارسی است. مقاله حاضر با تأكید بر جنبه دوم، كیفیت زبانی وبلاگ‌ها را به‌عنوان محلی برای دادوستد فكری مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد.
گسترش زبان فارسی در اینترنت
نزدیك به دو سال از ظهور پدیده‌ای به نام وبلاگ در جامعه ما می‌گذرد. رشد وبلاگ‌نویسی در جامعه ما كه از آن با عنوان «موج فارسی وبلاگ‌نویسی» نیز یاد شده است، هرروزه گسترش بیشتری می‌یابد و ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گیرد.
امروزه وبلاگهای متعددی با محتوای علمی، آموزشی، ادبی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی، ورزشی، فكاهی و غیره وجود دارند كه در هر روز ده‌ها و صدها بار مطالب آنها خوانده می‌شود. سهولت استفاده از ابزار وبلاگ، متخصصان رشته‌های گوناگون را به استفاده از وبلاگ به‌منزله یك رسانه تخصصی ترغیب كرده‌است. علاوه بر آن، آزادی نسبی رسانه وبلاگ از قیدوبندهایی كه سایر رسانه‌ها را محدود می‌كند، در رواج وبلاگ‌نویسی بی‌تأثیر نبوده‌است.
شاید بتوان گفت كه اولین موج وبلاگ‌نویسی فارسی با انتشار راهنمای ساخت وبلاگ فارسی آغاز شده‌است. بدون شك، دومین موج نیز با شروع‌به‌كار سایت «پرشین بلاگ» كه امكان راه‌اندازی وبلاگ برای كاربران فارسی‌زبان را با سهولت بیشتری فراهم می‌كند آغاز شده‌است. اما پیامد قابل‌توجه دیگری كه رشد وبلاگ‌نویسی در ایران داشته‌است، پیدایش سایت‌‌های اینترنتی فارسی‌زبانی است كه صاحبان وبلاگ‌ها ایجاد كرده‌اند، و این خود موج جدیدی از گسترش كاربرد اینترنت در جامعه ایران به‌حساب می‌آید.
یكی از تبعات مهم گسترش سایت‌ها و وبلاگهای فارسی، انتشار حجم زیادی از اطلاعات به‌زبان فارسی در شبكه جهانی اینترنت، و در نتیجه آن، ارتقای جایگاه زبان فارسی تا حد زبان اول ارتباطات اینترنتی در نزد ایرانیان و فارسی‌زبانان در سراسر جهان است.
مشخصات زبان وبلاگهای فارسی
توصیف كلی زبان وبلاگ‌ها كار چندان آسانی نیست، زیرا آزاد بودن نویسندگان در شیوه نوشتن و تفاوت‌های بسیار زیاد در تخصص‌ها و سلیقه‌های آنها، باعث شده‌است كه هر وبلاگی زبان خاص خودش را داشته باشد. بااین‌حال، به‌نظر می‌رسد كه بتوان ویژگی‌هایی را ذكر كرد كه در غالب وبلاگ‌ها مشترك باشد. این ویژگی‌ها به‌شرح زیر است.
1- از آنجا كه وبلاگ‌ها عمدتاً از متن تشكیل شده‌اند، زبان آنها طبیعتاً گونه نوشتاری زبان یا زبان نوشتاری است. اما زبان نوشتاری وبلاگ‌ها به زبان گفتاری بسیار نزدیك است.
2- زبان وبلاگ‌ها عموماً زبان غیررسمی یا محاوره‌ای است. به‌علاوه، مطالب وبلاگ‌ها عموماً از قول خود نویسنده بیان می‌شود.
3- زبان وبلاگ‌ها، عمدتاً همان زبان فارسی معیار است كه در تهران به آن تكلم می‌شود.
4- زبان وبلاگ‌ها حاوی واژههای متعددی از حوزه فنی رایانه یا كامپیوتر است.
5- در زبان وبلاگ‌ها، واژههای بیگانه متعددی استفاده می‌شود كه بعضاً با خط بیگانه نیز نوشته می‌شوند.
6- رسم‌الخط وبلاگ‌ها عمدتاً غیراستاندارد و متغیر است، و مثل خود زبان محاوره، در معرض نوآوری‌های آنی است.
7- نوشته‌های وبلاگ‌ها حاوی غلط‌های تایپی و نگارشی نسبتاً زیادی است، هرچند كه اغلب وبلاگهای مهم و پرخواننده، نگارش قابل‌قبولی دارند.
8- رسم‌الخط وبلاگ‌ها، تابع محدودیت‌های محیط الكترونیكی و عدم تطبیق آن با الزامات خط فارسی است.
زبان مناسب برای رسانه وبلاگ
اهمیتی كه پدیده وبلاگ به‌عنوان رسانه‌ای مستقل و مؤثر در دنیای ارتباطات دارد، غیرقابل‌انكار است. به‌نظر می‌رسد كه اكنون روآوردن برخی از روزنامه‌نگاران به وبلاگ‌نویسی و استفاده منابع خبری مختلف از مطالب وبلاگ‌ها نیز، موجب تقویت نقش رسانه‌ای وبلاگ‌ها شده‌است.
كاركرد اصلی هر رسانه، انتقال «پیام» به مخاطب است. اما آنچه یك رسانه به مخاطب خود عرضه می‌كند، صرفاً پیام مستقیمی كه در متن جملات و عبارات آورده می‌شود نیست، بلكه «پیام» متشكل از تمام آن چیزهایی است كه مخاطب به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم مشاهده و دریافت می‌كند. به‌عنوان مثال، حتی طراحی قالب وبلاگ نیز بر ذهن بیننده وبلاگ تأثیر می‌گذارد و چه‌بسا بیش از محتوای مطلب در جذب خواننده مؤثر باشد.
یكی از مهم‌ترین اجزای سازنده پیام، زبان ارتباطی رسانه است كه نقش مهمی در كیفیت ارتباط و میزان تأثیرگذاری رسانه بر مخاطب خود دارد. به‌عبارت دیگر، لحن گفتار، طرز جمله‌بندی، واژگان به‌كاررفته، و حتی رسم‌الخط مورداستفاده نیز، بر ذهن خواننده مستقیماً تأثیر می‌گذارد.
با توجه به كاركرد رسانه‌ای وبلاگ، شایسته است كه نویسندگان وبلاگ‌ها، با توجه بیشتر به نقش و كاركرد رسانه‌ای كه در اختیار دارند، دو اصل مهم زیر را مورد توجه قرار دهند.
1- انتخاب گونه زبانی مناسب، برای تضمین كیفیت ارتباط و انتقال مؤثر پیام
2- حفظ سلامت زبان و رعایت استانداردهای آن به‌عنوان یك وظیفه رسانه‌ای
تقویت زبان فارسی در وبلاگ‌ها
كاربرد زبان سالم و استاندارد در همه رسانه‌ها و ازجمله وبلاگ‌ها، بهترین راه تقویت زبان فارسی است. به‌علاوه، توجه به كیفیت زبان هر وبلاگ فارسی، جز آنكه به تقویت زبان فارسی كمك می‌كند، به تقویت خود وبلاگ هم كمك بزرگی می‌كند. این موضوع با توضیح دو اصلی كه در بخش قبلی مطرح شد روشن‌تر می‌شود.
انتخاب گونه زبانی، متناسب با محتوای مطالب وبلاگ و فرم ارائه آن و شخصیتی كه نویسنده برای وبلاگ خود قائل است، اهمیت زیادی دارد. به‌عنوان مثال، برای انتشار اخبار غیررسمی و طنز‌آمیز، نمی‌توان از زبان ساده علمی استفاده كرد. به‌همین ترتیب، برای بیان مطالب علمی نیز، نمی‌توان زبان پیچیده و پرابهام ادبیات را به‌كار گرفت. به‌علاوه، فراموش نكنیم كه برداشتی كه هر خواننده از شخصیت خود ما و وبلاگ ما می‌كند، بر اساس اطلاعاتی است كه با مشاهده وبلاگ ما دریافت می‌كند. بنابراین، اگر مثلاً برای خود شخصیتی جدی قائل هستیم بهتر است كه از نگارش به‌زبان طنز و شوخی خودداری كنیم.
از طرف دیگر، همه نویسندگان وبلاگ‌ها، بنا به اهمیتی كه زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی ما دارد و به‌حكم مسئولیتی كه به‌عنوان صاحب رسانه دارند، باید خود را موظف بدانند كه در جهت حفظ سلامت زبان فارسی در رسانه خود تلاش كنند. برای این منظور لازم است كه نویسندگان وبلاگ‌ها، بر كاربرد زبان در وبلاگ خود نظارت كنند و استانداردهای نگارشی زبان فارسی و خط فارسی را رعایت كنند.
منظور از این حرف این نیست كه همه نویسنده‌ها با یك سبك بنویسند، یا مثلاً از رسم‌الخط یكسانی پیروی كنند، بلكه منظور عدم سهل‌انگاری در كاربرد زبان و خط فارسی است. مثلاً هر نویسنده‌ای می‌تواند به‌سلیقه خود رسم‌الخطی را برگزیند كه پیام موردنظرش را بهتر به خواننده منتقل كند. اما اینكه رسم‌الخط وبلاگ به‌علت اشتباه تایپی دگرگون شود، و نویسنده اهمیتی به این امر ندهد، قابل‌قبول نیست.
بد نیست مجدداً به این واقعیت اشاره شود كه هر خواننده وبلاگ، ضمن خواندن متن یادداشت‌ها، با مشاهده كیفیت نگارش، درباره شخصیت وبلاگ و نویسنده آن نیز قضاوت خواهد كرد.
بنابراین، آنچه در پایان به دوستان وبلاگ‌نویس در زمینه زبان وبلاگ پیشنهاد و توصیه می‌شود، به‌طور خلاصه موارد زیر است.
1- انتخاب گونه زبانی متناسب با شخصیت و محتوای وبلاگ و فرم ارائه آن
2- دقت در انتخاب واژه‌ها و عبارت‌ها، و رعایت قواعد دستوری و نگارشی
3- اصرار بر نوشتن به خط فارسی و به‌كار بردن واژههای مناسب فارسی به‌جای واژههای بیگانه
4- رعایت رسم‌الخط یكنواخت در نوشته‌ها، و مرور و ویرایش مطالب قبل از انتشار
