بهترین شاخص برای سنجش چاقی
مردم در همه جای دنیا البته به استثنای جنوب و شرق آسیا، در حال چاق‌تر شدن هستند.
آمارهای سال 2006 میلادی نشان می دهند چیزی حدود دو سوم مردان و زنان در 63 كشور از 5 قاره جهان اضافه وزن داشته یا مبتلا به چاقی مفرط هستند.
طبق هشدار محققان، اگر با چاقی (پدیده‌ای كه خطر آن با خطر گرمایش زمین مقایسه می‌شود) مبارزه نشود، این عارضه كه بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی بیش از 40 درصد موارد مرگ و میر در سال است، به معضل شماره یك جهان تبدیل می‌شود.
در ایران نیز چالش‌های ناشی از تغذیه، طی 20 سال گذشته تغییر كرده است. كارشناسان می‌گویند، 20 سال پیش، "سوء تغذیه شدید" چالش اصلی سلامت مردم ایران بود. اما این مشكل اكنون به شدت كاهش یافته و به‌زودی مشكل اصلی تغذیه‌ای ایران نیز بحث "چاقی" خواهد بود.
دكتر فریدون عزیزی، متخصص داخلی و فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم، استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران درباره باورهای غلط مردم در مورد این بیماری و روش‌های صحیح پیشگیری و درمان چاقی توضیح می‌دهد. او معتقد است: چاقی تقریبا مثل اعتیاد است، به این معنی كه اعتیاد را شاید بتوان متوقف كرد، ولی بعد از مدتی این بیماری دوباره برمی‌گردد. چاقی هم همین‌طور است.
آقای دكتر، هنوز خیلی از ما درست نمی‌دانیم كه اصلا تعریف چاقی چیست؟ شما به چه كسی چاق می‌گویید؟
ببینید ما چاقی را یك اختلال متابولیسم چربی در بدن می‌دانیم، یعنی تجمع چربی در بدن بیش از مقداری كه لازم است.علاوه بر این طبق استانداردهای بین‌المللی برای هر كسی، بر اساس قد و سنش، یك وزن متعادل در نظر گرفته شده كه وقتی وزن از این حد افزایش یابد، در اكثر موارد علتش افزایش چربی های بدن است، به‌جز موارد خیلی محدودی كه ممكن است اضافه وزن به این علت باشد كه فرد ورزشكار بوده و توده عضلانی‌اش افزایش پیدا كرده باشد.
متاسفانه در كنار افرادی كه بیش از حد، از اضافه وزنی(كه شاید اصلا نداشته باشند) نگران هستند و دچار بی‌اشتهایی عصبی هم می‌شوند، بعضی از مردم فكر می‌كنند كه چاقی قدرت بیشتری برای فرد ایجاد كرده و او را در برابر بیماری‌ها مقاوم می‌كند.
البته عده‌ای هم علت چاقی را فقط مربوط به ژنتیك می‌دانند، در حالی‌كه یك زمینه ژنتیك برای این بیماری قطعا وجود دارد، ولی ژنتیك فقط 35 درصد ماجرا را شاید تشكیل دهد.
خب، 65 درصد باقیمانده شامل چه عواملی هستند؟
عوامل محیطی. تقریبا واضح است كه با در دسترس قرار گرفتن مواد غذایی و تنوع آنها و همچنین بالا رفتن مصرف غذاهای آماده و... در كنار كمی فعالیت بدنی، نباید انتظاری غیر از شیوع چاقی داشته باشیم.در واقع افزایش انرژی دریافتی و عادات غلط غذایی در اكثر خانواده‌ها، به همراه عدم تحرك از عواملی هستند كه حتی بر عوامل ژنتیك غالب شده‌اند.
آیا شاخصBMI هنوز بهترین شاخص برای سنجش همه افراد چاق است؟
شاخص‌های زیادی برای چاقی در نظر گرفته شده است. امروزه كمتر روی وزن به تنهایی صحبت می‌كنیم، چون وزن در افراد مختلف بر اساس قدشان متفاوت است. بنابراین در سطح بین‌المللی شاخصی را تعریف كردیم به‌عنوان BMI كه عبارت است از وزن به كیلوگرم تقسیم بر مجذور قد به متر. البته برای افرادی كه از نژاد سفید قفقازی هستند، مثل اروپایی‌ها آمریكایی‌ها و ایرانی ها، این شاخص بیشتر پذیرفته شده است، ولی برای نژاد زرد باید تغییراتی در نحوه محاسبه اعمال کرد.منظورتان از این تغییرات چیست؟
ببینید برای نژاد‌های نام‌برده شده كه نمایه توده بدنی بیشتر برای آنها پذیرفته شده، BMI بین 5/18 تا 25 نمایه توده بدنی سالم است، نمایه پایین‌تر از 5/18 فردی است كه دچار كم وزنی است و نمایه بیشتر از 25 فرد دچار اضافه وزن را نشان می‌دهد. اما این عدد برای نژاد زرد باید از عدد 23 به بالا شروع شود.
افراد دارای چاقی مرضی، در چه گروهی قرار دارند؟
الان اكثریت مردم بیشتر در معرض اضافه وزن هستند، ولی ما افرادی كه BMIیشان بالای 25 است را به دو گروه تقسیم می‌كنیم:یك گروه كسانی كه BMIیشان بین 25 تا 9/29 است كه دچار اضافه وزن هستند و گروه دیگر دارای نمایه بالای 30 هستند كه به این گروه "چاق" می‌گوییم.
البته چاق‌ها خود به سه گروه تقسیم می‌شوند؛ كسانی كه چاقی‌شان درجه یك است، یعنی دارای نمایه بین 30 تا 9/34، گروه دوم كسانی كه چاقی درجه دو و نمایه بین 35 و 9/39 دارند و سوم افراد دارای چاقی مفرط یعنی كسانی كه BMI مساوی 40 یا بالاتردارند.
علاوه بر شاخص توده بدنی، شاخص‌های دیگر مثل اندازه دور كمر به دور باسن یا شاخص دور مچ و ... چقدر در سنجش چاقی قابل استناد هستند؟
خب، البته علاوه بر BMI كه وضعیت چاقی عمومی بدن را مشخص می‌كند، بعضی از شاخص‌ها را هم داریم كه به آنها شاخص‌های "چاقی شكمی" گفته می‌شود، چون چاقی شكمی ارتباط بیشتری را با بیماری‌های قلبی عروقی و عوارض چاقی دارد.یعنی چاقی كه به صورت احشایی در داخل شكم وجود دارد، فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سكته‌های قلبی و مغزی قرار می‌دهد.
این نوع چاقی را چطور می‌توان سنجید؟
این نوع چاقی را از دو جهت می‌توان سنجید:یكی به‌وسیله شاخص اندازه‌گیری دور كمر كه معمولا در مردها از 102 سانتی‌متر به بالا و در زن‌‌ها از 88 به بالا غیر طبیعی محسوب می‌شود.
روش دوم هم به این صورت است كه نسبت دور كمر به دور باسن را اندازه می‌گیریم.
ولی امروزه برای سهولت كار از همان شاخص دور كمر استفاده می‌كنیم.
شاخص دور مچ چطور؟ اصلا كاربردی دارد؟
ببینید، اصل برای ما همان شاخص دور كمر و نمایه توده بدنی به عنوان شاخص‌های عمومی هستند. شاخص دور مچ یا شاخص‌های دیگر هم برای ما خیلی معمول نیست و بیشتر در كودكان از آنها استفاده می‌شود.البته باید تأكید كنم كه سومین شاخص مهم برای ما شاخص سنجش عوارضی است كه چاقی می‌تواند به همراه داشته باشد. چون علاوه بر ابتلا به بیماری‌های قلبی در افراد دارای چاقی مفرط، باید منتظر بیماری‌هایی از قبیل پُرفشاری خون، دیابت نوع 2، سكته مغزی، بیماری كیسه صفرا، آرتروز، آپنه خواب، بیماری‌های تنفسی، سرطان‌های رحم، سینه، پروستات و سرطان روده بزرگ هم باشیم.
ادامه دارد...
*مطالب مرتبط:
