تبیان، دستیار زندگی
«فصل سوم» كتاب، درباره سخنان اخلاقى آن حضرت است. عناوینى همچون: مواعظ، دوستى، اقبال و ادبار دل، عفو، توریه، مراء و جدال و مزاح، نحوست ایّام، اهل معروف، حسن ظنّ، امانت‏دارى، جود، حیا، شكر، تفكّر، غضب و... در این بخش دیده مى‏شود. بخش پایانى همین فصل، با عنو
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معرفی فرهنگ جامع سخنان امام حسن عسكرى(ع)

شهادت امام حسن عسكری

درآمد

معجم نگارى و تدوین موسوعه و مجموعه‏اى از كلمات هریك از پیشوایان معصوم علیهم‏السلام ، كارى است ضرورى و سودمند و گامى ابتدایى در معرّفى فرهنگ و معارف اهل‏بیت علیهم‏السلام به شیفتگان این خاندان.

آنچه تاكنون گروه حدیث پژوهشكده باقرالعلوم علیه‏السلام عرضه كرده (فرهنگ سخنان امام حسن، امام حسین و امام جواد علیهم‏السلام )، گامى ستودنى و درخور تقدیر است. یكى از آثار در دست نشر این مركز، كه در شرف طبع است و ترجمه آن نیز همزمان صورت گرفته و عرضه خواهد شد، فرهنگ سخنان امام حسن عسكرى علیه‏السلام است كه در حجمى نزدیك به سیصد صفحه، در قطع وزیرى مى‏باشد.

آشنایى با بخش‏ها

روایاتى كه در این مجلّد از موسوعه از منابع مختلف گرد آمده، از این قرار است:

فصل اوّل: در عقاید.

فصل دوم: در احكام.

فصل سوم: در اخلاق.

فصل چهارم: در ادعیه و زیارات.

«فصل اوّل» كه به مباحث اعتقادى اختصاص دارد، مبسوط‏ترین فصل این كتاب است كه بیش از نیمى از حجم آن را به خود اختصاص داده است و شامل 186 حدیث از امام حسن عسكرى علیه‏السلام در موضوعات مختلف اعتقادى است.

تقسیم‏بندى احادیث این فصل، براساس اصول اعتقادى است. مثلاً در بحث از توحید، موضوعاتى چون: اسم اعظم خدا، رؤیت خدا و معناى شرك دیده مى‏شود. در بحث نبوت، مباحثى چون: خبرهاى غیبى پیامبر، تغییر قبله، قرآن، تأویل و تفسیر، تفسیر آیات متعدّدى از قرآن و حروف مقطّعه. و در موضوع امامت، محورهایى چون: علائم و خصایص امامت، حجّت در روى زمین، اهل‏بیت علیهم‏السلام ، ایّام ولادت امامان معصوم، امامت ائمه، امامت حضرت مهدى علیه‏السلام ، تولّد، غیبت، ظهور و حكومت جهانى آن حضرت، كرامات و پیشگویى‏هاى امام عسكرى علیه‏السلام ، علم آن حضرت به طبّ، لغات و زبان‏هاى مختلف و تكلّم با حیوانات، شیعه و اصحاب آن حضرت، مذاهب مختلفه، توقیعات آن حضرت و... دیده مى‏شود. و در پایان، احادیثى هم در زمینه معاد آمده است.

«فصل دوم» كه عنوان احكام شرعى را به خود اختصاص داده است، شامل 71 حدیث در ابواب مختلف فقهى است كه به ترتیب كتاب‏هاى فقه و ابواب آن، تنظیم شده است. احادیث این فصل در موضوعاتى از این قبیل است: طهارت، وضو، غسل میّت، دفن، نماز، قنوت، نمازهاى مستحبّى در ایّام مختلف، روزه و قضاى آن، خمس، زكات، حجّ، امر به معروف و نهى از منكر، تقیّه، بیع و ربا، فروش زمین، خانه، حیوان و...، وقف، اجاره، ضمان، دین، نكاح، ارث، حدود، شهادات و كفّاره.

«فصل سوم» كتاب، درباره سخنان اخلاقى آن حضرت است. عناوینى همچون: مواعظ، دوستى، اقبال و ادبار دل، عفو، توریه، مراء و جدال و مزاح، نحوست ایّام، اهل معروف، حسن ظنّ، امانت‏دارى، جود، حیا، شكر، تفكّر، غضب و... در این بخش دیده مى‏شود. بخش پایانى همین فصل، با عنوان «كلمات قصار»، جملات كوتاه حكمت‏آمیزى دارد كه معمولاً براى هركدام عنوان خاص گذاشته شده تا براى استفاده كننده از این كتاب، راهگشاتر باشد. تعداد احادیث این فصل، 65 حدیث است.

و بالأخره «فصل چهارم»، ادعیه و زیاراتى است كه از آن حضرت نقل شده است. مثل دعاى حضرت در صبحگاهان، تسبیح خاصّ وى، صلوات‏هاى ویژه امام عسكرى بر پیامبرخدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و تك تك امامان معصوم علیهم‏السلام و حضرت زهرا علیهاالسلام ، حرز و دعاى خاص آن حضرت و نیز بیانات وى درباره زیارت امام باقر و امام صادق علیهماالسلام و زیارت قبر خود آن حضرت در سامرّا كه امان براى اهل سنّت و شیعه است.

روایات این فصل، جمعاً 10 حدیث است كه برخى كوتاه و برخى بلند و مفصّل است.

مجموعه احادیث گردآمده در این كتاب حدود 340 روایت است كه با توجه به شرایط مجموعه احادیث گردآمده در این كتاب حدود 340 روایت است كه با توجه به شرایط دشوار سیاسى زمان آن حضرت، در خور تأمّل است.

دشوار سیاسى زمان آن حضرت و اینكه وى تحت نظر حكومت و مأموران و در یك شهر نظامى و منطقه مربوط به «لشكر» زندگى مى‏كرد و ارتباط با او به آسانى عملى نبود، این حجم از روایات، در خور تأمّل و نشان مظلومیت امام است.

در بخش عمده‏اى از روایات، آنچه مشهور است، پاسخگویى حضرت عسكرى علیه‏السلام به مكاتباتى است كه درباره مسائل اعتقادى، اخلاقى، احكام شرعى و سؤالهاى فردى صورت گرفته و نامه‏ها از ناحیه آن امام به صورت توقیع و مكتوب خارج شده و توسط نمایندگانى كه میان مردم داشته است، به دست افراد مى‏رسیده است كه با عنوان «نظام وكلایى» و «شیوه مكاتبه» در تحلیل حوادث سیاسى و سیره آن حضرت، قابل بررسى و توجّه است.

آنچه در این «موسوعه» نیز دیده مى‏شود، همچون مجلّدات دیگر این موسوعه‏ها، آن است كه احادیث نقل شده در بخشى از موارد، بخصوص در زمینه تاریخى و حوادث، حدیث خالص نیست؛ به این معنى كه گاهى ماجرایى نقل مى‏شود كه نسبتاً طولانى است و در لابه لاى حوادث، جمله و جملاتى هم از آن حضرت ذكر شده است. این شیوه و سیاست در تدوین، موجب اندكى پرحجم‏تر شدن كتاب، نسبت به روایات خالصى است كه در آن آمده است.

در پایان این معرّفى گذرا از این فرهنگ، به عنوان تبرّك، یكى از احادیث اخلاقى آن را براى شما نقل مى‏كنیم:

«اِنّ لِلسّخاء مقداراً فانْ زادَ علیه فَهُوَ سَرْفٌ، و اِنّ لِلحزم مقداراً فانْ زادَ علیه فهو جُبْنٌ، و لِلاقتصاد مقداراً فانْ زادَ علیه فهو بُخْلٌ و لِلشّجاعَةِ مقداراً فانْ زادَ علیه فهو تهوّرٌ1؛ سخاوت و بخشندگى اندازه‏اى دارد، اگر از آن بیشتر شود، اسراف است. حزم و دوراندیشى نیز حدّى دارد، اگر بیش از آن شود، ترس است. میانه روى در خرج هم اندازه‏اى دارد، اگر افراط شود، بُخل است. شجاعت نیز اندازه‏اى دارد، اگر آن از بیشتر شود، تهوّر و بى‏باكى است.»

------------------------------------------------------------------

1. بحارالانوار، ج 78، ص 377.

منبع:

جواد محدّثى، مجله كوثر، شماره 60

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.