چگونه خوب حرف بزنیم؟
آداب حرف زدن در سیره امامان
پیامبر اكرم صلّی اللّه علیه و آله فرمود: هنگامی كه موسی بن عمران علیه السلام با خضر علیه السلام ملاقات كرد موسی علیه السلام به وی گفت: مرا موعظه كن. خضر گفت: ای كسی كه جویای دانشی! بدان كه گوینده كمتر از شنونده خسته میشود، پس هیچ گاه اهل مجلس خود را خسته مكن. بحار / 1 /2 26
1 اثر كم سخن گفتن
قال علی علیه السلام: ان احببت سلامة نفسك و ستر معایبك فاقلل كلامك و اكثر صمتك یتوفّر فكرك و یستیز قلبك. غرر الحكم / 3725
اگر سلامت نفس و وجودت و نیز پوشانده ماندن عیوبت را دوست داشتی گفتارت را کم کن و سکوتت را بسیار تا آنکه اندیشهات بسیار و دلت روشن شود و مردم از دست تو در امان باشند.
2 اثر زیاد سخن گفتن
قال علی علیه السلام: من كثر كلامه كثر خطاؤ ه و من كثر خطاؤ ه قلّ حیاؤ ه و من قلّ حیاؤ ه قلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبه دخل النار. بحار / 71 / 286
هر که کلامش زیاد شود. اشتباهاتش زیاد میشود و هر کس خطایش زیاد شود، شرم و حیایش کم میشود و آنکه حیایش کم شود، ورع و پرهیزگاریاش کم شود، و هر کسی خداترسیاش کم شود، قلبش میمیرد و آنکه قلبش مُرد، در آتش افکنده شود.
3 بهترین سخن
- الف- سخن راست؛ قال علی علیه السلام: خیرالكلام الصدق. غرر/4 99
- ب- همراه با عمل؛ خیر المقال ما صدّقه الفعال. سفینة البحار / 7 / 383
- ج- ملال آور نباشد؛ قال علی علیه السلام: خیر الكلام ما لا یملّ و لا یقلّ. غرر الحكم / 4969
- د- منظم و همه فهم؛ قال علی علیه السلام:احسن الكلام مازانه حسن النظام و فهمه الخاص و العامّ. غرر الحكم / 3304
- ه- متقن و استوار؛ قال علی علیه السلام: احسن القول السداد. غرر الحكم / 2865
4- آداب سخن گفتن
1 پاكیزه باشد؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: ثلاث من ابواب البر: سخأ النفس و طیب الكلام و الصبر علی الاذی. محاسن / 1 / 66
سه چیز است که از جمله راهها و درهای نیکی است: بخشندگی و سخاوت، خوبی گفتار و صبوری در مقابل آزارها
2 زیبا باشد؛ قال علی علیه السلام: اجملوا فی الخطاب تسمعواجمیل الجواب.
غررالحكم /2568
در گفتار خود اختصار را پیشه کنید تا جوابهای نیکو بشنوید.
3 خریدار داشته باشد؛ قال علی علیه السلام: لا تتكلّمن اذا لم تجد للكلام موقعا.غررالحكم / 10274
هرگاه برای حرف خود جایی نمیبینی حرف نزن
4 نرم و ملایم باشد؛ قال علی علیه السلام: عوّد لسانك لین الكلام و بذل السلام یكثر محبّوك و یقلّ مبغوضك. غرر الحكم / 6231
زبانت را به گفتار نرم بگردان و سلام را هدیه کن تا دوستدارانت زیاد و دشمنانت کم شوند.
5 از روی علم و آگاهی باشد؛ قال علی علیه السلام: لا تقل بما لا تعلم فتتّهم باخبارك بما تعلم.غرر الحكم / 10426
6 بی فایده نباشد؛ قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: من حسن اسلام المرء تركه الكلام فیما لا یعنیه. بحار / 28 / 136
از نشانههای خوبی ایمانِ شخص این است که ایمانش او را از کلامی که سودی برایش ندارد باز دارد.
7 مستهجن نباشد؛ قال علی علیه السلام: ایاك و مستهجن الكلام فانه یوغر القلوب.غرر الحكم / 2675
از کلام مستهجن بپرهیز که قلبها را به دشمنی و کینه میاندازد.
8 پاسخ آن انسان را ناراحت ننماید؛ قال علی علیه السلام: لا تقولنّ ما یسئوك جوابه.غرر الحكم / 10155
حرفی که جوابش ناراحتت میکند را نگو