چه كسی دوست من است؟
معیار و آداب دوستی و رفاقت در نگاه امامان
حضرت سجاد علیه السلام از شخصی پرسیدند: آیا كسی بر شما وارد می‌شود از دوستان كه هر چه نیاز دارد از كیسه شما بدون اجازه بردارد؟ عرض كرد: خیر. حضرت فرمود: بنابراین شما با یكدیگر برادر و دوست نیستید. هل یدخل احدكم یده فی كمّ اخیه و كیسه فیأخذ منه ما یرید من غیر اذن قال لا قال لستم باخوان. محجة البیضأ / 3 / 320
1 معیار دوستی بر اساس تقوا
قال علی علیه السلام: احبب الاخوان علی قدر التقوی. بحار / 78 /3 3
برادران (دینی‌ات) را به اندازه تقوای آنان دوست بدار.
2 اعلام دوستی
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اذا احب احدكم صاحبه او اخاه فلیعلمه فانّه اصلح لذات البین.بحار / 74 / 182
هرگاه یکی از شما برادر و همراه خود را دوست داشت و علاقه‌مند بود، باید او را از محبت و علاقه خودآگاه ساز چرا که این کار موجب بهبودی روابط می‌شود.
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اذا احببت رجلا فاخبره. بحار / 74 / 181
هر گاه کسی را دوست داشتی، مطّلعش کن.
3 عدم شوخی و جدال با دوست
قال الصادق علیه السلام: اذااردت ان یصفولك ودّاخیك فلاتمازحنّه و لا تمارینّه. بحار/78/291
هرگاه خواستی رفاقت و دوستی برادرت با تو پاکیزه (و دور از تیره‌گی و کدورت) باشد، با او شوخی نكن و در صحبتهایت با وی بحث و جدل ننما.
نكته:شوخی کردن و شاداب بودن و شاد کردن دیگران صفتی است بسیار خوب و پسندیده و منظور از پرهیز از شوخی کردن در اینجا منظور شوخی‌هایی است که به دور از ادب بوده و یا کارهایی است که موجب رنجش شخصی و یا تحقیر او می‌شود.
4 انتخاب دوست قدیمی
قال علی علیه السلام:اختر من كل شی ء جدیده و من الاخوان اقدمهم. غرر الحكم / 2461
از هر چیزی، جدیدش را برگزین اما از دوستان، قدیمی‌اش را.
5 دوست حقیقی
قال علی علیه السلام: انّ اخاك حقّا من غفر زلّتك و سدّ خلّتك و قبل عذرك و ستر عورتك و نفی وجلك و حقّق املك. غرر الحكم / 3645
دوست و برادر واقعی تو کسی است که: لغزش و اشتباهت را ببخشد، و عذرت را بپذیرد و عیوبت را بپوشاند.
6 سؤ ال از نام و نشان دوست
قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: "اذا اخا احدكم رجلا فلیسئله عن اسمه واسم ابیه و قبیلته ومنزله فانّه من واجب الحق و صافی الاخأ".بحار/74/174
هرگاه با کسی دوست شُدید باید از اسمش و نام پدرش و قبیله‌اش و منزلش سوال کنی که این جزو واجبات دوستی بوده و پاکیزه‌ترین دوستی است.
نکته: آیا توجه کردید گاهی انسان در طول یک سفر یا در اتوبوس با کسی چند ساعت با هم است و با هم حرف می‌زنند اما تا آخر سفر حتی اسم همدیگر را نمی‌فهمند. این جز آداب اسلامی نیست بلکه مطابق این روایت بهتر است انسان وقتی با کسی آشنا می‌شود اولین چیزی که از او می‌پرسد اسمش باشد.
7 پرهیز از دوستان مادّی
قال الصادق علیه السلام: احذر ان توأخی من ارادك لطمع او خوف او میل او للاكل و الشرب و اطلب موأخاة الاتقیأ و ان افنیت عمرك فی طلبهم.بحار/ 74/ 272
از دوستی با کسانی که به طمع چیزی به سوی تو آمده‌اند یا از روی ترس یا نیاز و یا به خاطر خورد و خوراک با تو دوستی می‌کنند برحذر باش و بپرهیز ، و دنبال دوستی با انسانهای باتقوا باش هرچند در پی یافتن این گونه افراد عمرت را صرف کنی.
8 تكریم دوست
قال الصادق علیه السلام: من اتاه اخوه المسلم فاكرمه فانما اكرم الله عزّوجلّ.بحار/74/298
هرگاه کسی برادر مسلمانش را که پیش وی آمد، احترام و اکرام کند، خداوند را اکرام کرده.
9 حفظ دوستی و عدم غرور به ریاست
قال الصادق علیه السلام: اذا كان لك صدیق فولّی ولایة فاصبته علی العشر ممّا كان لك علیه قبل ولایته فلیس بصدیق سوء. بحار / 75 / 341
هر وقت دوستی داشتی كه به ریاستی رسید و آنگاه با یك دهم آن حقی كه قبل از ریاستش بر عهده‌ی او داشتی، با تو برخورد كرد، بدان كه دوست خوبی است!
10 بهترین دوست
- الف قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: "خیر اخوانكم من اهدی الیكم عیوبكم ". تنبیه الخواطر/2/ 123
بهترین دوستان تو كسی كه عیبهایت را بر تو هدیه كند.
- ب قال علی علیه السلام: خیر اخوانك من دلّك علی هدی و اكسبك تقی و صدك عن اتباع الهوی. غرر الحكم / 5029
بهترین دوستان تو کسی است که تو را به سوی راه هدایت راهنمایی کند و باعث شود تقوا بدست آوری و تو را از هواپرستی و پیروی خواهشهای نفس باز دارد.
- ج قال علی علیه السلام: خیر الاخوان من لم تكن علی الدنیا مودّته. غرر الحكم / 5016
بهترین دوست كسی است كه دوستی و كمك‌كاریش در راه دنیا نباشد.
11 آگاه نكردن دوست بر اسرار
قال الصادق علیه السلام: لا تطلع صدیقك من سرّك الا علی ما لو اطلعت علیه عدوك لم یضرك فانّ الصدیق قد یكون عدوا یوما ما. مشكاة الانوار /3 23
هیچگاه دوستت را به رازهای خود آگاه نکن مگر رازی که اگر دشمنت بداند بواسطه آن ضرری به تو نرسد چرا که دوست، روزی دشمن خواهد شد.
12 ملاك انتخاب دوست
قال الصادق علیه السلام: من غضب علیك من اخوانك ثلاث مرات فلم یقل فیك شرّا فاتخده لنفسك صدیقا. امالی صدوق / 532
هرگاه از آشنایان و برادرانت کسی بود که سه بار بر تو عصبانی شد اما درباره‌ات بدی نگفت او را به دوستی خود انتخاب کن
13 پرهیز از دوستی با نااهل
قال الجواد علیه السلام: ایّاك و مصاحبة الشریر فانّه كالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح اثره. بحار / 74 / 198
با انسانهای شرور دوستی و همنشینی نکن چرا که او مانند شمشیر آخته‌ای است که قیافه‌اش زیباست اما اثرش زشت و ناپسند.
14 معیار شناخت دوست
قال لقمان علیه السلام: لا تعرف اخاك الاّ عند حاجتك الیه. بحار / 74 / 178
دوستت را نمی‌شناسی مگر وقتی به او نیاز پیدا می‌کنی.
15 نشانه ی دوستی
قال الصادق علیه السلام: تستبین مودّة الرجل لاخیه فی اكله. سفینة البحار / 1 / 101
دوستی و خیرخواهی شخص نسبت به برادر و رفیقش در خوردنش آشكار می‌شود
