راهنمای عکاسی از آسمان شب (1) (( ... ای كاش عظمت در نگاه تو باشد نه در چیزی كه به آن می نگری )) آندره ژید
مقدمه
آیا شما به یاد دارید در شبی صاف و آرام به آسمان چشم دوخته باشید ؟ به آسمانی زیبا كه از میلیاردها ستاره و سیاره ، صدها صورت فلكی و میلیونها سحابی و كهكشان ریز و درشت تشكیل شده است . در این شبها علاوه بر رصد این گنبد مینایی ، فعالیت دیگری كه بسیار لذت بخش و هیجان انگیز است ، ثبت این تصاویر زیبا و شگفت آور است . عكاسی نجومی یكی از بخش های زیبا و بیاد ماندنی نجوم آماتوری است . هر روزه بر تعداد كسانی كه با در اختیار داشتن ساده ترین امكانات به این فعالیت علمی _ هنری مشغول هستند افزوده می شود . شما هم می توانید با داشتن یك دوربین ساده و البته كمی هم تجربه و تمرین به جمع عكاسان نجومی بپیوندید . در این مقاله سعی شده است علاوه بر معرفی قسمت های مختلف دوربین عكاسی حرفه ای به نحوه عكاسی از پدیده های نجومی و اجرام آسمانی و بیان تجربیات عده ای از عكاسان اشاره شود . امید است كه این تلاش اندك، مورد قبول علاقه مندان به علم زیبای نجوم قرار گیرد .
با توجه به این كه اكثر مخاطبان را افراد مبتدی و كسانی تشكیل می دهند كه عكاسی را صرفاً در حد عكاسی عمومی انجام داده اند و فاقد اطلاعات لازم در این زمینه هستند ، بر خود وظیفه دانستم تا با بیانی ساده ، اصول عملی عكاسی نجومی را همگام با آشنایی و كاربرد صحیح دوربین عكاسی در اختیار دوستان و علاقه مندان قرار دهم .
ترتیب مطالب به گونه ای است كه فرد مبتدی از لحظه ای كه دوربین را دردست می گیرد ، مرحله به مرحله خود را برای كار و عكاسی آماده كرده و دقیقاً مراحل كار با یك دوربین را می آموزد . اولین قدم قبل از اقدام به عكاسی با هر دوربینی ، امتحان و آماده كردن قسمت های مختلف دوربین است .
مراحل آشنایی و آماده سازی دوربین عكاسی
تنظیم حلقه حساسیت فیلم :
كلیه فیلم های عكاسی دارای حساسیت های مشخصی برای كاربردهای گوناگون هستند . حساسیت فیلم ها ، به نوعی حساسیت و تاثیر پذیری آنها را در مقابل نور نشان می دهد و هرچه فیلم دارای حساسیت بالاتری باشد ، به نور حساستر است . بنابراین در جاهایی كه نور كم است ، فیلم هایی با حساسیت بالا ، نتیجه بهتری ارائه می دهند . حساسیت فیلم های عكاسی با واحد های استاندارد مشخصی نشان داده می شود كه معروفترین این واحدها ASA , ISO , DIN است كه حلقه حساسیت فیلم بر روی دوربین با یكی از این واحد ها مشخص می شود . نكته مهمی كه بایستی همواره در مورد حساسیت فیلم ها به خاطر داشته باشیم این است كه هرچه عدد حساسیت فیلم بالا می رود ، فیلم به همان نسبت به نور حساستر می شود به طور مثال فیلمی با حساسیت 200 دو برابر یك فیلم با حساسیت 100 دارای حساسیت است . حساسیت هر فیلم برای استفاده بخصوصی باید در نظر گرفته شود تا وضوح ، دقت و رنگ عكس های نهایی طبیعی و قابل قبول با شند .
لازم است قبل از شروع به عكسبرداری ، حلقه تنظیم حساسیت فیلم را مطابق با حساسیت فیلم مورد استفاده تنظیم كرد . در انتخاب فیلم باید این نكته را در نظر گرفت كه برای عكاسی از موضوعات و پدیده های مختلف آسمان چه به روش مستقیم و چه به روش غیر مستقیم ( با استفاده از ابزار رصدی مانند تلسكوپ یا دوربین دو چشمی ) باید از فیلم های متفاوتی استفاده كرد . انتخاب فیلم در عكاسی نجومی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است . برای نمونه اگر می خواهید از خورشید عكس بگیرید ( البته با فیلتر مناسب ) فیلم هایی با حساسیت 100 مناسب هستند در حالیكه در عكاسی از ماه فیلم هایی با حساسیت 200 یا 400 مناسبتر هستند . به ویژه اگر ماه به حالت هلالی باشد یا اینكه می خواهید از اختفا و یا مقارنه ماه با جرمی آسمانی تصویر بگیرید . اما عكاسی از موضوعاتی مانند سیارات ( فقط زهره ، مریخ ، مشتری و زحل ) به این روش چندان ساده نیست و بهتر است از فیلم هایی با حساسیت 1000 یا بالاتر استفاده كرد .
.
تعیین روزنه یا دیافراگم در عكاسی :
دیافراگم در داخل لنز تعبیه شده است كه به وسیله حلقه ای روی بدنه لنز قابل كنترل می باشد . توجه داشته باشید هر درجه كه عدد دیافراگم بزرگتر می شود، میزان نوری را كه از خود عبور می دهد ، به نصف مقدار قبلی كاهش می یابد . بنابراین عدد 2 بازترین درجه و عدد 16 بسته ترین درجه دیافراگم می باشد .
كنترل دیافراگم در عكاسی به منظور دو هدف مورد توجه قرار می گیرد :
الف ) میزان نوردهی به فیلم
ب) تعیین میزان عمق میدان دید موضوعات عكاسی
میدان دید یا depth of field در عكاسی به فاصله بین كانون عدسی لنز با موضوع مورد نظر را گویند . اصل مهم در تعیین عمق میدان دید و انتخاب دیافراگم این است كه با هرچه تنگ كردن دیافراگم ، عمق میدان بیشتر می گردد و با هرچه بازكردن دیافراگم ، حد فاصل وضوح لنز كاهش می یابد .
در عكاسی نجومی به روش غیر مستقیم ، دیافراگم را نباید زیاد بست ، چون با این عمل لبه های پره دیافراگم به صورت یك چند ضلعی در عكس ظاهر خواهند شد ( البته فقط در عكاسی از اجرام بزرگی مانند ماه بدر یا خورشید ) ولی در حالت كلی دیافراگم های 4 ، 8/2 ، 2 ، و یا حتی 4/1 پیشنهاد می شود . اما در عكاسی مستقیم بهتر است همیشه دیافراگم را روی بازترین حالت ممكن قرار داد .
تعیین سرعت پلك یا شاتر در عكاسی :
در دوربین عكاسی همانطور كه تعیین میزان روشنایی را دیافراگم بر عهده دارد ، سرعت یا زمان ورود این روشنایی بر عهده شاتر است . به عبارت دیگر شاتر به عنوان یك محافظ مقابل فیلم قرار گرفته تا در هنگام لزوم برای نور دادن به فیلم در مدت زمان تعیین شده كنار رفته و پس از انجام عمل نوردهی به فیلم مجدداً مقابل فیلم را بپوشاند . به این نكته توجه داشته باشید كه هر عدد شاتر به صورت دو برابر عدد ماقبل خود استاندارد شده است . بدین معنی كه سرعت 60/1 ثانیه ، دو برابر سریعتر از سرعت 30/1 ثانیه به فیلم نور خواهد داد . با انتخاب یك درجه بالاتر ، مقدار نوری كه به فیلم می رسد دقیقاً نصف می گردد . بنابر این همواره دقت داشته باشید ، حتی یك درجه كم یا زیاد كردن سرعت شاتر معادل نصف یا دو برابر نوردهی به فیلم می باشد . معمولاً در عكاسی های نجومی از سرعت B شاتر استفاده می شود مگر اینكه موضوع عكاسی خیلی نورانی باشد مانند ماه بدر یا خوشید . در این حالت شاتر دوربین با فشردن تكمه عكسبرداری باز شده و با برداشتن انگشت از روی تكمه ، به حالت اولیه خود باز می گردد . با این روش می توان شاتر دوربین را باز نگه داشت و به مدت زمان لازم به فیلم نور رسانید .
لنز : (lens )
همانگونه كه می دانید برای ثبت تصاویر اجسام و مناظر بایستی از یك عدسی در دوربین عكاسی كمك گرفت . عدسی هایی كه برای كار عكاسی طراحی و ساخته می شوند ، به صورت تركیبی از عدسی های مختلف محدب و مقعر است كه در نهایت به صورت یك لنز محدب یا مقعر عمل می كنند . در دوربین های تك عدسی انعكاسی نور پس از گذشتن از عدسی به آینه می رسد . سپس بازتاب آن از طریق منشور پنج وجهی به چشم می رسد . آینه و منشور تصویر معكوس عدسی ها را تصحیح میكنند . در لحظه عكسبرداری آینه از مقابل فیلم كنار می رود . در این دوربین ها تصویری كه از طریق عدسی اصلی به چشم می رسد ، با تصویری كه بر روی فیلم ثبت می شود كاملاً یكی است . مهمترین مشخصه عدسی های عكاسی ، تركیبی بودن آنها است . اصولاً معیار تفكیك و شناخت لنزها ، براساس فاصله كانونی آنها است . فاصله كانونی هر لنز به میلی متر (mm) روی لبه خارجی لنز حك شده و به راحتی قابل رویت است . بنابراین عدد فاصله كانونی لنز ، نشان دهنده كمیت یا كیفیت آن نیست و صرفاً نشان دهنده محل تشكیل تصویر روی كانون عدسی می باشد . معمولاً لنزها بر اساس فاصله كانونی به سه دسته تقسیم می شوند :
1 ) لنزهای نرمال یا چشمی :
به لنزهایی گفته می شود كه توسط شركت سازنده روی دوربین قرار می گیرد و با فاصله كانونی 50 یا 58 میلی متر ، تمامی مشخصات آن با مشخصات چشم انسان هماهنگ است .
2 ) لنزهای زاویه باز یا واید : ( wide angle )
از ویژگیهای این نوع لنز میدان دید بسیار وسیع و ثبت قسمت های بیشتری از موضوع است كه لنز نرمال به سبب محدود بودن زاویه دید ، آنها را حذف می كند . در این نوع لنزها فاصله كانونی كم ( 30 mm) و عمق میدان وضوح به مراتب بیشتر از لنزهای نرمال است .
3 ) لنزهای زاویه بسته یا تله : ( tele photo )
از ویژگیهای این نوع لنز میدان دید محدود و قدرت بزرگنمایی بالا است . در این نوع لنزها فاصله كانونی زیاد (300mm) و عمق میدان دید كم است و می توان طوری لنز را روی موضوع میزان كرد كه آنچه در پشت و جلوی موضوع قرار دارد محو گردد . بدیهی است هر لرزش خفیف دست یا دوربین هنگام عكسبرداری ، اثر چشم گیری روی وضوح و دقت عكس نهایی خواهد داشت .
روش عكاسی از پشت دوربین دوچشمی یا تلسكوپ
برای گرفتن عكس هایی با بزرگنمایی زیاد از ماه ، خورشید و چند سیاره پرنور حتماً نیازی به عدسی های تله گران قیمت نیست و با یك دوربین تك چشمی یا تلسكوپ كوچك و كمی دقت و تجربه می توان تصاویری بدست آورد كه قابل مقایسه با عكس هایی است كه با عدسی های تله 800 یا 1000 میلی متری گرفته می شود . برای عكاسی به این نحو سه روش وجود دارد :
روش اول _ چشمی تلسكوپ و عدسی دوربین را باز كنید و دوربین را مستقیماً با یك آداپتور ( میله ای كوتاه برای اتصال دوربین به بدنه تلسكوپ ) به بخش انتهایی تلسكوپ وصل كنید . در این جا تلسكوپ حكم عدسی تله را پیدا می كند . تصاویر این روش دقت و وضوح خوبی دارند و اگر دوربین نلرزد و تنظیم باشد بهترین حالت تصویر است .
روش دوم _ در این روش دوربین به تلسكوپ وصل می شود اما یك چشمی هم بین دوربین و تلسكوپ قرار می گیرد . كه برای بزرگنمایی بیشتر استفاده می شود ولی همچنان دوربین بدون عدسی است . در این حالت كیفیت تصاویر كمی پایین تر است و همیشه از موتور رد یاب استفاده می شود .
روش سوم _ در این روش عدسی دوربین و چشمی تلسكوپ هر دو بر جای خود باقی خواهند ماند و عدسی دوربین را مستقیماً با چشمی مماس می كنیم . در این حالت گرچه كیفیت نور و تصویر تا حدی كاهش می یابد و لی تصویر بزرگی بدست خواهد آمد كه با كمی دقت افت تصویر به كمترین حد ممكن می رسد . در عكاسی به روش غیر مستقیم تمامی نوردهی ها و اندازه دیافراگم هایی كه انتخاب می كنید بیشتر با تجربه بدست می آید . فراموش نكنید كه وقتی عدسی دوربین را به چشمی می چسبانید اگر اطراف لنز را با پارچه سیاهی نپوشانید ، نور اضافی از كناره ها ی عدسی وارد دوربین شده و باعث نور دیدن فیلم می شود در هنگام مماس كردن عدسی به چشمی مراقب باشید كه عدسی دوربینتان خراش بر ندارد . برای این منظور می توانید از یك واشر لاستیكی بین چشمی و عدسی دوربین استفاده نمایید .
محمد فائز میرسلیمی
منبع:
