روبات، همنشین سالمندان
به عقیده برخی دانشمندان، روبات پاسخی مناسب برای معضلات جوامع كهنسال مانند ژاپن یا سایر كشورهایی است كه جوانانش روزی یك جمعیت سالمند فزاینده را پدید خواهند آورد.
در جلسات روبات درمانی در بیمارستان‌های ژاپن و خانه‌های سالمندان، بیماران سالمند مبتلا به روان‌پریشی شدید با دیدن یك روبات به شكل سگ كه لباس لطیفی به تن دارد و در بیمارستان به این سو و آن سو می‌رود، خرسند می‌شوند. برخی از آنها دست می‌زنند و بعضی دیگر زور زوركی لبخند می‌زنند. معدودی از آنها نیز به درخواست پرستاران با احتیاط به روبات نزدیك می‌شوند و آن را لمس می‌كنند. یك زن بیمار با صدای بلند می‌گوید: چه با نمك!
حامیان روبات درمانی این آدم‌های آهنین را نه تنها یاور بیماران در انجام امور ساده و یادآوری زمان خوردن دارو، بلكه همنشین آنها می‌دانند، هر چند این ماشین‌ها فقط قادرند گفت‌وگوی واقعی را تقلید كنند.
البته نتایج به دست آمده ایده‌آل است: صرفه‌جویی فراوان در هزینه‌های پزشكی، كاهش فشار به خانواده‌ها و پیشخدمتان و حفظ سلامت سالمندان و بیماران. «راسل بادف»، مدیر مركز فناوری‌های خدمات سالمندی در واشنگتن می‌گوید: جامعه جهانی واقعاً به این فناوری نیاز دارد. اگر به 30 سال آینده نگاه كنید، خواهید دید كه یك بحران جهانی فرا روی ماست: شمار سالمندان بیشتر از حد توانایی ما خواهد بود.
وابستگی عاطفی
ژاپن پیشتاز پژوهش در زمینه روبات‌های «همنشین» است، ولی خدمات نوپایی كه روبات‌ها ارائه می‌دهند، اغلب پاسخگوی نیازهای واقعی نیست. كارشناسان می‌گویند علت آن تا حدودی این است كه سازندگان این ماشین‌ها كاملاً درك نمی‌كنند كه چه نوع روبات‌هایی برای سالمندان و بیماران جذابیت دارند. همچنین در حالی كه حامیان روبات درمانی می‌گویند آن تفاوتی با حیوان درمانی ندارد (حیوانات دست‌آموز همنشین سالمندان می‌شوند)، فكر وابستگی عاطفی كودكان و سالخوردگان به آدمك‌های آهنی بسیاری از مردم را برآشفته می‌كند. كیمیا اوسوی، استاد مراقبت از سالمندان در كالج پرستاری اوزاكا، می‌گوید: همیشه نقشی است كه باید انسان‌ها ایفا كنند لازم است كه فردی مستقیماً با بیمار تعامل داشته باشد و با او حرف بزند. صرف پخش كردن موسیقی یا روشن كردن تلویزیون به كمبودهای سالخوردگان پاسخ نمی‌دهد.
به عقیده بسیاری از كارشناسان، ما در طلیعه عصر روباتیكس قرار داریم. پیشرفت‌های عرصه میكروالكترونیك سبب شده كه قدرت رایانه‌ای بزرگتری در فضاهای كوچك فشرده شود و ماشین‌آلاتی پدید آید كه حتی همین چند سال پیش، ساخت‌شان غیر ممكن یا غیر اقتصادی بود. در چند سال گذشته، شركت‌های ژاپنی نظیر هوندا موتور، تویوتا موتور و سونی روبات‌های خیره كننده‌ای تولید كرده‌اند. اما آنها از این ماشین‌های متفكر متحرك بیشتر برای تقویت وجهه خویش یا انجام كارهای نمایشی مانند نواختن ترومپت استفاده می‌كنند تا پیشخدمت. روبات‌های خانگی موجود عموما چیزی فراتر از وسایل سرگرمی نیستند.
اما دانشمندانی كه مصمم به استفاده از روبات‌های «یاور» در بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان هستند، به این نقیصه اهمیت نمی‌دهند. تاكانوری شیبیتا، خالق «پارو»PAro، روباتی پشمالو كه شبیه یك بچه سیل است و خاص درمان سالمندان طراحی شده، می‌گوید: تاكنون چنین به نظر می‌رسد كه اكثر شركت‌ها می‌خواهند فناوری خود را به رخ همدیگر بكشند.
وی 9 میلیون دلار صرف تولید «پارو» كرد كه چشمك می‌زند و دستانش را حركت می‌دهد ولی ثابت است. او قصد دارد امسال یك مدل تجاری آن را به قیمت 2800 دلار روانه بازار سازد. این روبات در جلسات آزمایشی روبات درمانی نه تنها در ژاپن بلكه در آمریكا، ایتالیا و سوئد با استقبال شایان توجه مواجه شده است.
به آغوش كشیدن روبات
«توشییو تامور»، استاد مؤسسه ملی علوم عمر دراز، نیز برای تسكین بیماران سالمند با روبات‌های شبیه حیوانات تجربه كرده است. او از روبات چهارپای «آیبو» متعلق به سونی كه بیشتر شبیه یك سگ بانمك است، استفاده می‌كند. اگر چه «آیبو» فاقد برنامه‌ریزی پیشرفته است، مردم به حركات ساده این روبات خوب پاسخ می‌دهند.
بیماران روان پریش در بیمارستان «اوهبو» در مركز ژاپن از ضعف قابل ملاحظه حافظه رنج می‌كشند. آنها نمی‌توانند نام خود، صورت اعضای خانواده، امور روزمره مانند تفاوت بین غذا و خاك را بیاد بیاورند و برخی شب‌ها خوابگردی می‌كنند.
تامورا كه متوجه شده بود بیماران اجسام پشمالو و بغل كردنی را ترجیح می‌دهند، به تن «آِیبو» فلزی لباس لطیف پوشاند. او مایل است ویژگی‌های بیشتری مانند توانایی اندازه‌گیری فشار خون یا دمای بدن بیمار را به این روبات بیافزاید. تامورا و همكارانش اخیرا نتیجه تحقیقی را منتشر كردند كه نشان می‌داد فعالیت برخی بیماران مانند حرف زدن، تماشا و لمس كردن با شركت در جلسات روبات درمانی افزایش یافته است. تامورا در مصاحبه اخیری در آزمایشگاهش پس از نشان دادن فیلم جلسات روبات درمانی گفت: بازی با روبات از ناهنجاری رفتاری می‌كاهد و سالمندان به آرامش خاطر می‌رسند.
وی همچنین دریافت كه دادن یك حیوان اسباب‌بازی مانند سگ به بیماران همین تاثیر را پدید می‌آورد، ولی نمی‌توان آن را برنامه‌ریزی كرد كه مثلا به یك بیمار مبتلا به آلزایمر كمك كند تا نام فرزندانش را بیاد بیاورد. البته حیوانات واقعی نیز این توانایی را ندارند.
تامورا و سایر حامیان روبات درمانی می‌گویند كه استفاده از آدمك آهنی معقول‌تر است، چون بهداشتی‌ترند، گاز نمی‌گیرند یا حساسیت ایجاد نمی‌كنند و غیر از برق، به غذای دیگری نیاز ندارند. اما باید دید كه روبات‌ها چگونه انسان‌ها را تغییر خواهند داد. آیا روبات‌ها در صورت انجام امور روزمره مردم را تنبل بار خواهند آورد؟ آیا آنها ما را قصی‌القلب‌تر یا نرم‌خوتر خواهند كرد؟
جان جوردن، كارشناس شركت مشاوره «كاپ جمینی» كه درباره نحوه شكل بخشیدن فناوری به توقعات انسان تحقیق كرده، معتقد است كه روبات‌ها همان احساسات قوی را در انسان برخواهند انگیخت كه بازی‌های ویدئویی فیلم‌ها و اتومبیل‌های زیبا بر می‌انگیزند. وی می‌گوید كه دامنه رفتار مناسب با روبات‌ها باید تعریف شود. او می‌افزاید : انسان‌ها توانایی خیلی خوبی در انتقال احساسات و عواطف به چیزهای غیر از آدمیزاد دارند و همین مساله پرسش‌های اخلاقی زیادی بر خواهد انگیخت.
