نوروزی زیبا با تغذیه‌ای مناسب(1)
ایام نوروز باستانی فرصت مغتنمی جهت استراحت و لذت بردن از هوای بهاری، توام با دید و بازدیدها و مسافرت‌های شاد است که عموماً زمان مناسبی را نیز جهت رسیدگی بیشتر به نظافت کلی و سر و سامان دادن به امور خانه و خانواده در اختیار می گذارد.
در ضمن، این ایام فرصت خوبی برای تجدید خاطرات گذشته و بها دادن، به سنن و رسوم گذشتگان است و رعایت آیین و رسوم مربوط به این روزها ممکن است بر وعده‌های غذایی، مقدار و نوع غذایی دریافتی افراد اثر قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.
همچنین برخی ترک دیار کرده و عزم را برای تماشای طبیعت سبز و دیدار آشنایان ساکن دیگر نقاط جزم نموده و به سفر می روند. در سفر نیز به ناچار باید تغییراتی در غذای مصرفی داده شود. اگر در این اثنا توجه کافی به نوع، کیفیت، مقدار و نحوه مصرف غذای فرد وجود نداشته باشد، خدای ناخواسته لطمه دیدن سلامت و در واقع سوء تغذیه چندان دور از ذهن نیست.
سمنو
از جمله موادی که برای سفره هفت‌سین تهیه می شود، سمنو است که در عین خوشمزه بودن، ارزش تغذیه‌ای نسبی قابل توجهی نیز دارد و در تهیه آن از جوانه و آرد گندم استفاده می شود که با پخت آرام به ماده غذایی خوشمزه‌ای تبدیل می گردد. برای خرید، بهتر است توجه شود که سمنو کهنه نباشد. متأسفانه از روی ظاهر سمنوی خریداری شده به راحتی نمی توان در مورد تازگی آن قضاوت نمود، به ویژه آنکه معدودی از دست فروشان ممکن است سمنویی را عرضه کنند که برای جلوگیری از خشک شدن سمنوی اطراف ظرف، گاه گاه آن را هم زده و به فروش برسانند. اگر سمنوی مصرفی از محل مناسب و معتبری خریداری نشده است، بهتر است هنگام مصرف جانب احتیاط رعایت گردد.
مصرف سبزیجات
مصرف سبزیجات تازه و حتی غیرتازه (فریز شده و یا خشک شده) همواره توسط متخصصان تغذیه مورد تأکید جدی قرار گرفته و این محصولات به دلیل دارا بودن ویتامین‌هایی از قبیل ویتامین C، اسید فولیک، پیش سازهای ویتامین A (کاروتنوئیدها و به ویژه کاروتن)، ویتامین E و مقدار کمی از دیگر ویتامین‌ها و همچنین انواع مواد معدنی، نقش‌های بسیاری را در حفظ سلامت بدن ایفا می کنند.
کلسیم، منیزیوم، فسفر، مقداری آهن، کمی روی، مقداری ید و مقداری هم سلنیوم از جمله مواد معدنی بسیار ارزشمندی هستند که در سبزیجات یافت می شوند و تأثیر بسیار گرانبهایی بر سلامت افراد دارند.
فیبر موجود در سبزیجات از بیماری‌های گوارشی و به ویژه سرطان‌های گوارشی و غیرگوارشی جلوگیری می کند. در ضمن رنگدانه‌های موجود در سبزیجات رنگی، خاصیت ضد سرطانی دارند و به ویژه از قدیم نقش سبزیجات در سلامت پوست به خوبی شناخته شده است.
طبق توصیه‌های تغذیه‌ای که در هرم غذایی تغذیه ذکر شده لازم است یک فرد سالم هر روز 4- 3 واحد سبزیجات (خام یا پخته) مصرف نماید. این مقدار معادل 4 لیوان سبزیجات خام، یا 2 لیوان سبزیجات پخته یا آب سبزیجات است.
منظور از سبزیجات نیز کلیه محصولات گیاهی از قبیل کدو، کاهو، گوجه فرنگی، خیار، نخودفرنگی، لوبیا سبز، شلغم، چغندر، ریواس، کلم، گل کلم، بروکلی، آرتیشو و امثال آنها هستند. به طور یقین مصرف انواع سبزیجات تازه و در صورت طبخ نیز بخارپز کردن و یا پخت کوتاه مدت در آب کم، از اتلاف مواد مغذی و کاهش ارزش غذایی آنها جلوگیری خواهد کرد.
از آنجا که در ایام عید، سبزیجات تازه کمتر عرضه می شود، اقبال عمومی به سمت سبزیجات بسته‌بندی و خرد شده و گاه فریز شده می رود.
با توجه به این نکته که شرکت‌های مختلفی تولید و بسته‌بندی این محصولات را به عهده دارند، توجه ویژه به محتوا و همچنین سالم بودن (عدم پارگی) کیسه‌های آنها اهمیت دارد.
مصرف میوه
مصرف میوه در ایام نوروز افزایش چشمگیری دارد و عقیده عمومی بر این است که میوه هر قدر هم مصرف شود اشکالی ایجاد نمی کند. گرچه تمام ارزش‌های غذایی که در بالا برای سبزیجات ذکر شد، قابل تعمیم به میوه‌ها نیز می باشد، لیکن رعایت مقدار مصرف در حد نیاز بدن، امر مهمی است. میوه‌ها مقداری قند دارند. به هنگام مصرف زیاد انواع میوه، گرچه ویتامین‌های آنها به دلیل محلول بودن در آب از طریق ادرار از بدن خارج می شود، ولی قندشان در بدن باقی مانده و ضمن ایجاد چربی اضافی بدن (چاقی)، سیری کاذب ایجاد می نماید که این خود می تواند از مصرف متعادل دیگر مواد غذایی جلوگیری کند. موز از جمله میوه‌هایی است که قند فراوانی دارد و در چاق (یا چاق‌تر) کردن انسان مؤثر است، ضمن اینکه مقدار مواد معدنی و ویتامین موجود در موز چندان بیشتر از سایر میوه‌ها نیست. در روزهای آخر سال تلاش برای خرید، گاه به خرید یک باره مقدار زیادی میوه منجر می شود که هزینه زیادی را به مصرف کنندگان محترم تحمیل می نماید. همین موضوع سبب می شود که گاه میوه‌ها حتی تا مرحله پژمردگی کامل نیز نگهداری شده و زمانی به مصرف می رسند که تقریباً تمام ویتامین خود را از دست داده‌اند و گاه اندکی نیز کپک زده شده‌اند. بنابراین عدم خرید و مصرف مقدار فراوان میوه را در مهمانی‌ها جدی بگیرید.
دکتر احمدرضا درستی- متخصص تغذیه
رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور
*مطالب مرتبط :
رفتارهای نادرست غذایی در نوروز
نحوه تغذیه در طول مسافرت و محل اقامت
نكات ایمنی مصرف غذا در سفرهای نوروزی
