راه دوست یابی
بسوی آرمانشهر
(25)
گره ز ابروی تدبیر باز کن , صائب ! گشاده رویی تقدیر را تماشا کن
گشاده‌رویی؛ رمز ایجاد روحیه،
گشاده رویی، نقاط مثبت شخصیت انسان را تقویت می‌کند و او را امیدوار می‌کند؛
دیدگاه قرآن
«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لا نفضوا من حولک ...:
به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [مردم] نرم و (مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند...» (آل عمران/ 159)
قرآن کریم، این مزیّت گرانبهای اخلاقی را عنایتی بزرگ از سوی ذات مقدس خداوند بر پیامبر دانسته است.
دیدگاه اهل بیت (علیهم السلام)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:
«حسن البشر یذهب بالسخیمة: خوشرویی، کینه را می‌زداید.»
امام علی علیه السلام:
«بشر ک یدل علی کرم نفسک: خوشرویی تو نشانگر بزرگواری و کرامت نفس توست.»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:
«الق اخاک بوجه منبسط : با برادرت گشاده‌رو برخورد کن.»
امام صادق علیه السلام:
«حسن الخلق یزید فی الرزق: خوش‌اخلاقی، روزی را زیاد می‌کند.»
یکی از مواردی که در اسلام در باره حسن خلق و گشاده رویی به انسان توصیه‌های فراوانی شده، در نحوه برخورد با پدر و مادر است. انسان در برخورد با والدین خود باید با گشاده رویی و تواضع برخورد کند و با آنان با کلامی مهرانگیز و سرشار از لطف و محبت صحبت کند.
بهترین وسیله‌ای که مردم با آن، دل‌های دوستان خود را به دست می‌آورند و کینه‌ها را از دل‌های دشمنانشان می‌زدایند، خوشرویی در هنگام بر خورد با آنان است و جویای احوال آنان شدن در غیابشان و گشاده رویی با آنان در حضورشان.
در نگاه بزرگان
حکایت اول
مالک اشتر از بازار کوفه می‌گذشت. شخصی که مالک را نمی‌شناخت، از روی مسخره، گلی به طرفش پرتاب کرد.
مالک از او گذشت و چیزی نگفت.
به آن مرد گفتند: آیا می‌دانی به چه کسی اهانت نمودی؟ گفت: نه. گفتند: این شخص، مالک اشتر، سردار بزرگ سپاه علی علیه السلام بود. ترس، آن مرد را فرا گرفت و دنبال مالک رفت تا او را پیدا کند و عذرخواهی نماید. مالک را در مسجد در حالی که به نماز ایستاده بود یافت. چون از نماز فارغ شد، آن مرد روی پاهای او افتاد.
مالک گفت: چرا چنین می‌کنی؟
مرد گفت: از آن کاری که کردم عذر می‌خواهم.
مالک گفت: به خدا سوگند که من داخل مسجد نشدم؛ مگر آنکه برای تو استغفار کنم.
حکایت دوم
یکی را در پیش رسول صلی الله علیه و آله می‌گفتند، که وی بسیار نیرومند است. گفت: چرا؟
گفتند: با هر که کشتی گیرد، وی را بیفکند و بر همه کس غالب آید. ایشان فرمودند: قوی و مردانه آن کس است که بر خشم خود غالب آید، نه آن که کسی را بر زمین بیفکند.
حکایت سوم
انس بن مالک، خادم رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌گوید: یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان، دیدم که حضرت دیر کردند. شب گذشت و حضرت تشریف نیاوردند. با خودم گفتم: به یقین، ایشان میهمان اصحاب شده‌اند: بنابراین غذای حضرت را خوردم. پیامبر، تشریف آوردند؛ لکن غذایی در کار نبود و من هم برایم یقین حاصل شده بود که حضرت غذا میل فرمودند، لذا حرفی از غذا به میان نیاورم. حضرت، آن شب را گرسنه خوابیدند و تا زنده بودند، از آن شب حرفی نزدند.
حکایت چهارم
حضرت عیسی علیه السلام از محلی عبور می‌نمود. عده‌ای به ایشان بی‌ادبی کردند؛ اما حضرت آنها را مدح و ثنا فرمود!
یکی از شاگردان ایشان عرض کرد: ای پیامبر خدا! اینها سخنان زشت می‌گویند و شما اینگونه جواب می‌فرمایید؟!
حضرت فرمود: بله، آنها آنچه داشتند، از خود بروز دادند و من نیز آنچه در باطن داشتم، اظهار نمودم؛ هر کس درون خود را نشان می‌دهد.
آثار و فواید گشاده‌رویی
گشاده‌رویی دارای آثار و فواید فراوانی است.
1- آثار دنیوی
پیوندهای دوستی را محکم و پایدار می‌کند؛
موجب آبادی سرزمین‌ها و طول عمر می‌گردد؛
روزی را زیاد می‌کند؛
موقعیت اجتماعی انسان را بهبود می‌بخشد؛
مشکلات و ناهمواری‌های زندگی را هموار می‌سازد.
سبب زیادی دوستان می گردد.
2- آثار اخروی
موجب نیل به درجات عالی می‌شود؛
حساب را آسان می‌کند؛
سبب آمرزش گناهان می‌شود؛
راه ورود به بهشت را هموار می‌سازد.
حسن خلق دو معنا دارد: معنای عام ومعنای خاص.
حسن خلق به معنای عام عبارت است از مجموعه خصلت های پسندیده ای كه لازم است انسان روح خود را به آنها بیاراید.
حسن خلق به معنای خاص عبارت است از خوشرویی، خوشرفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران.
حسن خلق و گشاده رویی از بارزترین صفاتی است که در معاشرت‌های اجتماعی باعث نفوذ محبت شده و در تاثیر سخن اثری شگفت‌انگیز دارد.
ادامه دارد ...
منبع:
طباطبایی، سید محمد هادی، کتابچه شهر قرآنی، شماره 26، با اندکی تصرف، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران
