تبیان، دستیار زندگی
موسسه فرهنگی و اطلاع‎رسانی تبیان بنابر تشخیص ضرورت و دفاع از مکتب تشیع در ویژه‎نامه‎ای تحت عنوان «خرافات در عزاداری» به طرح مسئله قمه‎زنی پرداخته و آن را نقد نمود که کاربران محترم ضمن مطالعه مقالات و مطالب این ویژه‎نامه نظراتی ارائه داده‎اند. از آنجا که ت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پاسخ سوالات کاربران محترم در مورد ویژه‎نامه خرافات در عزاداری

عزاداری

ویژه نامه خرافات در عزاداری

گزیده ای از نظرات مخالف و موافق در مورد ویژه نامه خرافات در عزاداری

سایت تبیان بنابر تشخیص ضرورت و دفاع از مکتب تشیع در ویژه‎نامه‎ای تحت عنوان «خرافات در عزاداری» به طرح مسئله قمه‎زنی و برخی اقدامات نادرست دیگر در عزاداری‎ها پرداخته و آن را نقد نمود که کاربران محترم ضمن مطالعه مقالات و مطالب این ویژه‎نامه نظراتی ارائه داده‎اند.

کابران محترم در بررسی مطالب ارائه شده، سه نوع برخورد و جمع‎بندی داشته‎اند که عبارت است از:

الف) بسیاری از کاربران محترم از طرح این مباحث به صورت استدلالی و روشنگرانه استقبال نموده و این حرکت تبیان را فعالیتی ارزشمند در حفظ و گسترش مجد و عظمت واقعی عزاداری‎های حضرت اباعبدالله الحسین علیه‎السلام دانسته و اقدامی اندیشمندانه در جهت مقابله با هجمه سازمان یافته دشمنان اسلام و تشیع ارزیابی نمودند، که ما از حسن توجه و استقبال این عزیزان قدردانی می‎نماییم.

ب) برخی از کاربران محترم به طرح این مباحث به صورت عمومی و به عنوان یک بحث در جامعه مصلحت ندانسته و این نوع مطالب را موجبات تضعیف کلی بحث عزاداری قلمداد نموده‎اند که در پاسخ به این عزیزان نکات ذیل را بیان می‎نماییم:

1- شرایط امروز دنیای خبری، رسانه‎ای و اطلاعاتی به نحوی نیست که بتوان با مسایل مستحدثه در جوامع اسلامی به دید عام و خاص نگاه کرد بلکه این موضوعات خواسته یا ناخواسته در معرض عموم جامعه قرار دارد.

2- وجود شرایط ویژه دنیای اسلام و تشیع و حرکت‎های تقابلی دشمنان نیازمند دفاع از مکتب تشیع و تبیین تفکرات ناب اسلام محمدی صلی الله علیه و آله می‎باشد.

3- در تمامی بحث‎های ارائه شده با شدت و حدّت بر ترویج و برپایی عزاداری‎های صحیح به عنوان یک ضرورت مستمراً تاکید شده است و لذا نباید طرح حذف برخی اعمال ناهمگون با عزاداری عمومی مسلمانان را عامل تضعیف عزاداری دانست .

ج) برخی دیگر از کاربران محترم ضمن طرح سوالات و ابهامات، انتقادات و یا مخالفت‎هایی با مطالب طرح شده، داشته‎اند که تبیان بر خود لازم می‎دانست پاسخ جامعی به تمامی این سوالات ارائه نماید و با توجه به تکراری بودن برخی سوالات، پاسخ تمامی این سوالات و ابهامات را در یک مجموعه به شرح ذیل تنظیم و ارائه کرده است.

شایان ذکر است که برای پاسخگویی به کاربران محترم از کسانی که در تاریخ و روایات کار کرده‎اند و در آن تبحر دارند و کارشناس هستند کمک گرفته‎ایم .

قبل از ارائه سوالات دوستان و پاسخ آن ذکر مطلبی را لازم و واجب می‎دانیم:

در اسلام به اصل تفکر و تعقل بسیار اهمیت داده شده است و حتی در اصول کافی که یکی از کتب اربعه شیعه است بابی تحت عنوان عقل و تفکر باز شده و احادیث بسیاری در آن ذکر شده است. حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد تفکر روایت شده است که یک ساعت اندیشیدن و تفکر، بهتر از شصت سال عبادت است. (نهج الفصاحه، ص 436)

این روایت و روایاتی از این نوع نشان‎دهنده اهمیت تفکر است و این که بالاتر و ارزشمندتر از عبادت قرار گرفته، به این دلیل است که اگر عبادت، بدون تعقل و تفکر باشد اثر واقعی خود را نخواهد داشت.

لذا ما از این گروه از عزیزان می‎خواهیم که به جای نفی کلی نظرات مطرح شده، با دقت و تفکر و تعقل به این مباحث بپردازند.

اما پاسخ به سوالات و مباحث مطرح شده از طرف این دسته از کاربران محترم.

1- عده‎ای از کاربران محترم، تبیان را به این که در مقابل عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام ایستاده و با اصل عزاداری مخالف است؛ متهم نموده‎اند! در پاسخ به این دوستان باید گفت:

الف- آیا شما به غیر از سایت تبیان، سایتی را می‎شناسید که به این گستردگی در عزای امام حسین علیه‎اسلام و محرم و صفر کار کرده باشد؟! مقتل‎خوانی و ویژه‎نامه‎هایی را که تبیان در اول محرم و عاشورا و اربعین ارائه می‎دهد نشان از چیست؟!

ب- سایت تبیان به عنوان یکی از مهمترین پایگاه‎های شیعه در جهان علاوه بر تبیین اهداف و برنامه‎های نهضت حسینی سعی در ترویج گسترده عزاداری‎های آن حضرت داشته و معتقد است که عزاداری‎ها در شرایط امروز نه تنها به عنوان یک حرکت سنتی در زنده نگهداشتن یاد و قیام حسین بن علی علیهماالسلام بایستی هر چه پرشکوه‎تر برگزار گردد، بلکه یکی از مهمترین پتانسیل‎ها برای خنثی سازی تهاجمات فرهنگی دشمن می‎باشد و لذا گسترش عزاداری‎های واقعی و صحیح را واجب و لازم می‎دانیم.

ج- تمامی این مباحث برای زدودن هر نوع انحراف یا ناهنجاری در این عزاداری‎هاست تا بتوانیم این عزاداری‎ها را به نحو شایسته در جهان اسلام معرفی نماییم.

د- آیا این منطق درستی است که طرح فتواهای علما و مراجع را در عدم جواز به یک حرکت خاص که صرفاً محدود به  عده بسیار کمی از عزاداران نیز می‎شود، مقابله با عزاداری قلمداد کنیم؟! آیا عشق به امام حسین علیه السلام که دامنه آن حتی به مسیحیان نیز تسرّی دارد؛ می‎توان فقط در یک دیدگاه خاص خلاصه کرد و بقیه را فاقد این عشق دانست؟! به راستی باید در اینگونه بحث‎ها رعایت تقوا  داشته باشیم.

2- بسیاری از دوستان به قضیه سر به محمل زدن حضرت زینب علیهاالسلام اشاره کرده‎اند و این که وقتی ایشان این عمل را انجام داده، چرا ما انجام ندهیم؟

الف- بر اساس اسناد معتبر در مقاتل و تاریخ، بعد از واقعه عاشورا، اهل‎بیت علیهم السلام به اسارت گرفته می‎شوند و بر اساس اسناد معتبر، نقل شده است که اهل بیت را بر شتران بدون جهاز (یعنی شترانی که بدون پوشش و محمل بودند) سوار کردند. باید توجه داشت که در تاریخ نقل شده که سپاه دشمن تمام تلاش خود را می‎کرد که سختگیری بیشتری به اهل بیت داشته باشند. دشمن کاروان آل الله را به عنوان اسرای جنگی به شام می‎برد و هیچ محملی وجود نداشته که حضرت زینب علیهاالسلام سر مبارکشان را به آن بزنند و این یکی از تحریفاتی است که متاسفانه در واقعه کربلا وارد شده است.(لهوف، سیدبن طاووس، ص 189، چاپ اسوه)

ب- به فرض که بپذیریم که حضرت زینب علیهاالسلام سر به محمل زده باشند، باید منطقی به این موضوع بپردازید:

- آیا این اقدام به عنوان یک اقدام طبیعی و تاثیرگذار در آن شرایط و وقایع نبوده است؟

- آیا حضرت در آن صحنه که سرهای بریده انوار الهی و حسین بن علی علیه السلام را در مقابل دیدگان ایشان آورده‎اند، باید بی‎تفاوت می‎بوده است و یا باید با اقدامی تاثیرگذار، جمعیت حاضر را متاثر نماید؟

- آیا اساساً این اقدام را جز یک اقدام طبیعی در برابر این مصیبت می‎توان ارزیابی کرد؟

- آیا این اقدام حضرت در آن شرایط ، خود جزیی از حوادث تحمیل شده بر آل البیت نمی‎باشد؟

- آیا غیر از این است که دشمن با چنان صحنه‎ایی، می‎خواسته شدت فشار و اندوه را بر آل‎البیت بیشتر نماید تا بلکه حتی عده‎ای از آنها را اینگونه به قتل برساند؟ که این فشارها موجب قتل حضرت رقیه علیهاالسلام و برخی دیگر از فرزندان و همراهان گردید.

- و اما آیا جز در آن شرایط، این اقدام حضرت زینب علیهاالسلام تکرار شده است؟

آیا روایتی و خبری داریم که به عنوان عزای امام حسین علیه السلام در سال‎های بعد و حتی در هنگام زیارت قبور شهدای کربلا، حضرت زینب علیهاالسلام چنین عملی را انجام داده باشد؟

- آیا بر اساس آن حادثه دستوری از ائمه معصومین علیهم السلام بر انجام این عمل به عنوان عزاداری و یا اقدامی در انجام این عمل در تاریخ مشاهده شده است؟

- و از همه اینها که بگذریم واقعا چه ارتباطی بین سر به محمل زدن آن حضرت(با فرض صحت) و قمه زدن وجود دارد؟!

عزیزان به درستی، به موضوع بپردازیم؛ فرق است بین اتفاقی که در صحنه‎های عاشورا به وقوع پیوسته و آنچه ما بایستی به عنوان عزاداری انجام دهیم. که به این موضوع در موارد بعدی بیشتر خواهیم پرداخت.

3- عده‎ای به این نکته اشاره کرده‎اند که در عصر امام صادق و یا امام هادی علیهماالسلام وقتی شیعیان می‎خواستند به کربلا بروند به دلیل خودداری و شدت عمل حکومت وقت، دست یا پای ایشان را قطع می‎کردند و جواز عبور می‎دادند و امامان نیز در برابر این اقدام شیعیان مخالفتی نمی‎کردند؟!

در پاسخ به این مطلب باید به موارد ذیل توجه نمود:

الف- در زمان ائمه معصومین، چه در عصر خلفای اموی و چه در عصر خلفای عباسی، ضرب و جرح و قتل اولاد علی علیه السلام(علویان) و شیعیان توسط آن خلفاء رایج بوده است. شیعیان بسیاری توسط حجاج بن یوسف و بسیاری از دیگر حکام جور، تنها به جرم اعتقاد به ولایت علی علیه السلام قطعه قطعه می‎شدند. بسیاری از شیعیان حتی به جرم عدم پذیرش دستور عوامل جور مبنی بر لعن اهل‎بیت علیهم السلام جان خود را از دست می‎دادند. اما اینها همه نشانه آنست که ما در راه مبارزه با عوامل جور و فساد، حکومت‎های نامشروع و طاغوتیان بایستی تا پای جان بایستیم. و اینها نشانه آنست که حسینی بودن به پیمودن راه آن حضرت که مقابله با یزیدیان است، می‎باشد.

ب- بنابراین اگر در زمان‎هایی هم عده‎ای از شیعیان برای زیارت مقدس‎ترین پایگاه تشیع، به واسطه دشمنی‎های دشمنان دین خدا مجبور بوده‎اند که عضوی از بدن را از دست بدهند، همه در راستای همان وظیفه شرعی هر شیعه "ایستادگی در برابر دشمنان دین خدا" بوده است.

مگر همین امروز با همین بلا مواجه نیستیم که برای زیارت قبور مطهر ائمه معصومین در کربلا، نجف، کاظمین می‎بایست هر لحظه منتظر حادثه‎ای و انفجاری می‎باشیم؟

ج- اما آیا چون دشمنان دین خدا با ما چنین کرده‎اند و یا چنین می‎کنند، دلیلی است که ما هم باید با خود چنین کنیم و خون خودمان را بریزیم؟! این چه استدلالی است؟!

چرا به جای این عمل، به مقابله با دشمنان دین خدا که اکنون سرزمین‎های اسلامی را به تصرف درآورده‎اند، نمی‎پردازیم و خون خود را در راه احیای اسلام عزیز و نابودی دشمنان اسلام و صهیونیسم نمی‎ریزیم؟

آیا فکر نمی‎کنید، ترویج و تبلیغ این اقدامات (قمه‎زنی) از سوی استکبار، راهی است برای فروکش کردن خشم شیعیان علیه دشمنان دین خدا تا به این وسیله ما را از راه اصلی منصرف نمایند؟!

4- برخی از عزیزان روایات ائمه مبنی بر شدت عزاداری و حزن و اندوه در عزای حسینی را مبنای جواز بر هر اقدامی در این عزا دانسته‎اند؟

الف- در تاریخ ثبت شده که در عصر امام صادق علیه السلام عده‎ای از هاشمیات در عزای امام حسین علیه‎السلام در حالت بی‎قراری به صورت خود می‎زدند، لباس مشکی و پشمینه به تن می‎کردند و غذای پخته نمی‎خوردند. این نهایت چیزی است که در عزای امام حسین علیه السلام در عصر اهل بیت علیهم السلام ذکر شده و در تاریخ ثبت شده است.

قال الصادق علیه السلام:

"و قد شَققنا الجُیوب و لَطَمنا الخَدود الفاطِمیات علی الحسین بن علی علیهماالسلام و علی مِثله تَلطُم الخَدود و تَشق الجُیوب ." (تهذیب الاحکام، ج 8، ص 325، چاپ دارالکتب الاسلامیه)

ب- این یکی از اعتقادات تمامی شیعیان از جمله خدمتگزاران شما در سایت تبیان است که بایستی عزاداری امام حسین علیه السلام با شور و هیجان و عشق به آن حضرت برگزار گردد، ما نیز معتقدیم که در دسته‎های عزاداری باید بر سر و سینه بزنیم تا عزادار بودن و در ماتم بودن خود را به همه جهانیان نشان دهیم و آنچه از روایات استنباط می‎شود؛ اینست که باید عزاداری‎ها به همان نحو که در هنگام از دست رفتن بالاترین عزیزان، اتفاق می‎افتد، برگزار گردد و همه حرکات در جهت آنست که خود را محزون و غمگین و ماتم زده در عزای شهادت خون خدا بدانیم.

اما آیا می‎توان قمه زدن و حرکات نامناسبی مانند سگ‎نمایی را نوعی از عزاداری یا نوعی از اندوه و ماتم نامید؟!

ج- مگر عشق و معرفت ائمه علیهم السلام نسبت به امام حسین علیه السلام از ما کمتر بوده که در عزاداری این گونه قمه نمی‎زدند و خود را مضروب و مجروح نمی‎کردند؟ اگر ایشان چنین اعمالی انجام داده بودند قطعاً در تاریخ ثبت می‎شد و در آن صورت برای ما جواز صادر می‎گردید. چرا که عمل معصوم برای ما حجت می‎باشد.

شایان ذکر است که در هیچ یک از منابع روایی ما روایتی از امامی صادر نگشته است که دال بر جواز و یا استحباب قمه‎زدن باشد.

ما در یکی از مقالات این ویژه‎نامه سیره ائمه اطهار در عزاداری حضرت سیدالشهدا را ذکر کرده‎ایم.

 د- باز هم تکرار می‎کنیم که قول و عمل ائمه اطهار علیهم السلام برای ما حجیت دارد. مراقب باشیم که از ایشان عقب نمانیم که باعث نابودی و هلاکت ما می‎شود و از ایشان تقدم و پیشی نگیریم که باعث خارج شدن از دین می‎شود. بلکه کسی که همراه ایشان حرکت کند رستگار می‎گردد.

در فرازی از دعایی که از امام زین العابدین علیه السلام روایت شده و در ماه شعبان می‎خوانیم آمده است: «المُتقدِمُ لَهُم مارق، وَ المُتاخِرُ عنهم زاهق، و اللازمُ لَهم لاحق.»

ه- بنا بر روایات در هنگام ایام عزای امام حسین علیه السلام، تنها سفارش به گریه و ماتم شده است. در این شکی نیست که گریه و ماتم و اقدامات دیگرِ ظاهری، در عزاداری لازم و ضروری است.

اما بسیاری اعمال و مطالب دیگر نیز در این ایام سفارش شده است، و ما باید علاوه بر عزاداری‎های مرسوم به این اعمال نیز توجه نماییم. به خواندن زیارت عاشورا توجه کنیم، آن هم یک زیارت کامل که به همراه 100 لعن بر دشمنان آل علی علیه السلام و 100 سلام بر حسین علیه السلام و یاران با وفای او است.

5- برخی از کاربران به شفا گرفتن و ادا شدن نذر به واسطه قمه‎زنی اشاره کرده‎اند که علت این مسئله چیست؟

در مسئله توسل یافتن به ساحت مقدس امام حسین علیه السلام و دیگر ائمه اطهار علیهم السلام چیزی که مهم و مورد توجه است اخلاص و اعتقاد افراد می‎باشد. فردی از روی اخلاص به حضرت سیدالشهدا متوسل می‎شود که شفا یافته و حاجتش روا گردد. حضرت در نزد خداوند از مقام والایی برخوردار است و فرد هم به واسطه اخلاص خود جواب هم می‎گیرد و این مسئله هیچ ارتباطی به نوع نذر، که حال قمه‎زدن و یا چیز دیگری باشد ندارد. بلکه مهم، آن اخلاص و ایجاد ارتباط و توسل است لذا حتی یک مسیحی با توسل به حضرت ابالفضل علیه السلام می‎تواند به حاجت خود نایل شود آیا می‎توان گفت پس چون مسیحی به حاجت زسیده ما هم باید مسیحی باشیم تا نذرمان قبول شود؟! خیر، اساس توجه به خدا و توسل به ائمه است که می‎تواند موجب روا شدن حاجات گردد. البته در صورتی که آن حاجت مقدر الهی باشد.

حتی در کتاب نیایش دکتر کارل مسیحی هم آمده که مسیحیان در اماکن مقدسی جمع می‎شوند و متوسل شده و دعا می‎کنند و خواسته‎های خود را نیز می‎گیرند این روا شدن حاجات و شفا گرفتن چیز غریبی نمی‎باشند چرا که فرد به واسطه اخلاصش دعا کرده و جواب هم می‎گیرد. حال این که، این مسیحیان حضرت عیسی را فرزند خدا می‎دانند ولی همان جا و با همان اعتقاد غلط چون با اخلاص طلب می‎کنند پاسخ می‎گیرند، و این دلیلی بر صحت افکار و اعمالشان نمی‎باشد.

6- تعدادی از کاربران به این مسئله اشاره کرده‎اند که اگر بخواهیم به بهانه‎گیری‎های دشمنان نگاه کنیم خیلی از احکام را باید تعطیل نمائیم؟!

قبل از هر چیزی باید مشخص کنیم که این موارد و احکام کدام هستند؟ حج، نماز و غیره از اصول ما هستند و ما از اصول خود به هیچ عنوان دست برنمی‎داریم. این دوستان باید فرق بین حج و نماز را با قمه‎زنی متوجه باشند. این دو اصلاً قابل قیاس نمی‎باشند.

ضمن این که حج غیر معقول نیست، بدعت نیست، وهن نیست ولی اعمالی مانند قمه‎زنی نه تنها در سیره ائمه نبوده است بلکه در شرایط حاضر موجب وهن تشیع و تخریب چهره واقعه عاشوراست و چیزی که در قرآن و سیره اهل بیت وجود ندارد چه دلیلی برای انجام دادنش وجود دارد؟ جز این که شیعه را در مظان اتهام قرار دهیم که اعمال وحشیانه انجام می‎دهند.

7- عده‎ای از دوستان محترم به بسیار گریه کردن حضرت یعقوب علیه السلام در فراق فرزندش حضرت یوسف علیه السلام و نیز گریه‎های امام زمان(عج) استناد کرده‎اند که مگر این موارد خود‎آزاری نبوده است؟!

گریه کردن با قمه زدن قابل قیاس نیست. اشک ریختن عملی غیر ارادی است که از غم و غصه و سوز دل ایجاد می‎شود و با این که سر خود را به در و دیوار بزنیم و قمه‎ای بر سر بکوبیم متفاوت است. هر عملی که از روی بی‎قراری و بدون توجه انجام شود مشکلی ندارد. اگر حتی در عزای امام حسین علیه السلام از روی بی‎قراری به پای خود بکوبیم و یا به صورت خود بزنیم و هر عمل دیگری انجام دهیم مشکل ندارد چون از روی تعمد نیست بلکه از روی بی‎قراری و بی‎توجهی است. آیا قمه‎زدن هم از روی بی‎قراری و بی‎توجهی می‎باشد؟! و یا این که از همان ابتدا فرد قمه را با توجه به سر می‎کوبد؟

از اینها گذشته ما هم می‎توانیم در عزای امام حسین علیه السلام آنقدر گریه کنیم که خون بگرییم و یا چشمانمان نابینا شود. البته اگر چنین معرفتی در مورد ایشان داشته باشیم!!

پس اگر عملی بی اختیار باشد تکلیفی برای فرد ایجاد نمی‎کند ولی عمل با اختیار و با توجه در پی‎اش تکلیف هم می‎آید.

8- برخی از کاربران به این نکته اشاره کرده‎اند که برخی از فقها حکم جواز به قمه‎زنی داده‎اند و یا بیان کرده‎اند که در زمان برخی علمای سلف این اقدام انجام می‎شده است و ایشان هیچگونه  منعی را مطرح نکرده‎اند. و این حکم جواز را دلیل بر عدم صحت گفتار ما در نفی قمه‎زنی در شرایط حاضر دانسته‎اند. در این رابطه نکات ذیل قابل توجه می‎باشد:

الف- این که در زمان برخی از علمای سلف، اقدامی در حضور ایشان انجام شود و منعی از ناحیه ایشان مطرح نشده و یا فتاوای ایشان بر جواز این عمل، صرفاً می‎تواند مبنای انجام آن عمل در آن زمان باشد و نه در زمان حاضر. زیرا با توجه به شرایط و مسایل اجتهاد و ضرورت تطبیق برخی احکام با شرایط اجتماعی روز، ضرورتاً بایستی از دستورات علمای حاضر پیروی کرد.

ب- فتوای برخی از علما بر جواز، عموماً بر این اساس است که ایشان اضرار به نفس را در ضرر معتنابه می‎دانند و ضرر معتنابه را ضرری قابل اعتنا و بسیار زیاد تعریف می‎نمایند. در این صورت، قمه‎زنی که از جانب اشخاصی خاص انجام می‎شده که متوجه بودند موجب ضرر قابل اعتنا نشود، را جائز دانسته‎اند، اما مشخص است که اگر این امر به صورت عام انجام شود که افراد به صرف جواز اصل قمه‎زنی در این امر وارد شوند، به علت عدم توجه به نحوه انجام آن، موجبات اضرار کلی و قابل اعتنا به خود می‎گردند که مواردی نیز به صدمات و جراحات عمیقی منجر شده است.

ج- در سوالات و مباحث مطرح شده به فتاوای آقایان علمای بزرگ؛ آیة الله سیستانی، بهجت و وحید خراسانی اشاره شده است که ما نیز در خصوص ایشان تحقیق مفصلی را انجام دادیم و نتیجه آن به شرح ذیل می‎باشد:

- حضرت آیة الله سیستانی در این موضوع سکوت اختیار نموده‎اند و در هیچ استفتائی از ایشان جواز و یا عدم جواز مشاهده نشده و این موضوع را از دفاتر ایشان نیز جویا شدیم ولی هیچ پاسخ مثبت یا منفی دریافت نکردیم. پس استناد به فتوای ایشان اساساً مبنا ندارد.

- حضرت آیة الله بهجت، طبق استفتاء انجام شده به شرح ذیل، جواز قمه‎زنی را مشروط به دو شرط نموده‎اند؛

استفتاء آیة الله بهجت

شرط اول: رعایت تقیه در انجام آن که ملازم عدم انجام آن در علن و آشکار می‎باشد و این شرط بیانگر آنست که نباید این عمل موجب وهن تشیع گردد.

شرط دوم: نداشتن ضرر معتنابه که موضوع ضرر معتنابه در بند (الف) ذیل پاسخ به همین سوال توضیح داده شده است. پس فتوای جواز ایشان مطلق نمی‎باشد .

- حضرت آیة الله وحید خراسانی بر اساس پیگیری‎های انجام شده از سوی ما، فتوای صریحی در امر قمه‎زنی نداشته‎اند و بلکه ایشان اصل برگزاری با شکوه عزاداری‎ها و انجام اعمالی همچون سینه‎زنی، زنجیرزنی و گریه و ناله در عزاداری‎ها را توصیه نموده‎اند که تاکید ایشان به این موارد، خود تاییدی بر بحث اصلی ماست که ما در عزای حسین بن علی علیهماالسلام بایستی به آنچه به عنوان عزاداری تلقی می‎شود، بپردازیم که فرمایشات حضرت آیة الله وحید خراسانی را در بحث دیگری به طور تفضیل تحلیل خواهیم نمود.

د- در این شکی نیست که برخی از علمای حاضر و یا علمای گذشته اصل موضوع قمه‎زنی را بنا بر توضیحات بند (ب) جائز دانسته‎اند، اما آنچه مسلم است بسیاری از علما و مراجع حاضر فتوا به عدم جواز آن در شرایط حاضر داده‎اند. از سوی دیگر فتوای گروه اول در جواز بر اصل موضوع است نه بر شرایط انجام موضوع. هیچ یک از علمای حاضر، امر ننموده‎اند که باید این اقدام در عزاداری‎ها انجام شود، آن هم در آشکار و در معرض دید دیگر عزاداران و در معرض دید دوربین‎های خبری که نمایندگان رسانه‎های خبری جهان کفر و نفاق می‎باشند و با استفاده از این تصاویر هر اتهامی را به تشیع روا می‎دارند. این در حالی است که تمامی مراجع، هر گونه عملی را که موجب وهن اسلام و تشیع شود را در هر شرایطی حرام می‎دانند. اگر امری جائز که هیچ، حتی اگر انجام امر ضروری در شرایطی خاص منجر به وهن اسلام شود، می‎تواند از سوی حاکم شرع انجام آن بنا به مصالح عمومی مسلمین معلق گردد. مانند تعلیق اجرای حد بریدن دست سارق بنا به عدم وجود شرایط مناسب اجتماعی آن. در این خصوص فتوای صریح آیة الله سیستانی به شرح زیل می‎باشد:

"باید از کارهایی که عزاداری را خدشه‎دار می‎کند؛ اجتناب شود." (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34)

ه- یکی از شرایط مطرح شده از سوی علما که فتوای بر جواز داده‎اند، نداشتن ضرر معتنابه است. ضرر معتنابه تنها اضرار به نفس نمی‎باشد، ضرر معتنابه مهمتر از اضرار به نفس، اضرار به دین است، اضرار به مکتب تشیع است، چگونه اگر عملی موجب بریدن یک عضو بدن شود، به عنوان ضرر معتنابه در در اضرار به نفس تلقی می‎گردد، اما اگر عملی موجب وهن دین شود، موجب خدشه به مقدسات و عزاداری‎های مسلمین گردد، این ضرر معتنابه نمی‎باشد. در این خصوص حضرت آیة الله خامنه‎ای نیز فرموده‎اند:

آنچه از قول مراجع سلف (رحمة الله علیهم) نقل شده است، بیش از این نیست که اگر این کار ضرر معتنا‎به ندارد جایز است؟ آیا سبک کردن شیعه در افکار جهانیان ضرر معتنی‎به نیست؟ آیا مخدوش کردن محبت و عشق شیعیان به خاندان مظلوم پیامبر (صلی ‌الله ‌علیه‌ و آله) و به خصوص شیفتگی بی‌ حد و حصر آنان به سالار شهیدان (علیه‌السلام) را بد جلوه دادن، ضرر نیست؟ کدام ضرر از این بالاتر است؟ (بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373)

اگر قمه‎‎زدن به صورت عملی انفرادی در خانه‌های در بسته انجام می‌گرفت، ضرری که، ملاک حرمت است، فقط ضرر جسمی بود، ولی وقتی این کار علی رووس الاشهاد و در مقابل دوربین‌ها و چشم‌های دشمنان و بیگانگان بلکه در مقابل چشم جوانان خودمان انجام می‌گیرد، آن وقت دیگر ضرری که باید معیار حرمت باشد فقط ضرر جسمی و فردی نیست، بلکه مضرات بزرگ تبلیغی که با آبروی اسلام و شیعه سر و کار دارد نیز باید مورد توجه باشد. امروز این ضرر، بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه‎زدن علنی و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع است. (بیانات در جمع روحانیون استان «کهگیلویه و بویراحمد» در آستانه‌ ماه محرم 17/03/1373)

و- برخی مسائل، احکام فردی نیست، انجام اعمال فردی مانند عبادات فردی، میتواند با هر شرایطی انجام گیرد اما در مسایلی که یک اقدام، تاثیرات اجتماعی دارد، می‎بایست تمامی جوانب موضوع مورد توجه قرار گیرد که در خصوص اینگونه موارد حکم ولی فقیه  نه تنها ب همه مقلدین بلکه حتی بر مجتهدان دیگر نیز نافذ می‎باشد.

همانگونه که همه عزیزان اطلاع دارند، حکم حضرت آیة الله خامنه‎ای در این خصوص، به عنوان ولی فقیه، به مثابه یک ضرورت در شرایط کنونی مطرح شده است که تاکید ایشان بر عدم انجام آن به واسطه هجمه‎های گسترده دشمنان اسلام علیه مسلمین و شیعیان می‎باشد.

اینجانب می‌بینم که چگونه اخلاص و محبت مردم به سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله ‌الحسین علیه‌السلام مورد جفا در قضاوت‌های جهانی واقع می‌شود، چگونه درک روشن‌بینانه‌ی آنان در اعتقاد به مقام والای اهل‎بیت‌ علیهم‌السلام، به خاطر بعضی اعمال جاهلانه، حمل بر اموری می‌شود که از ساحت شیعه و ائمه بزرگوارشان بسی دور است... می‌بینم که بعض اعمالی که هیچ ریشه‌ی دینی هم ندارد، بهانه به دست دشمن مغرض می‌دهد که بدان وسیله هم اسلام و تشیع را - العیاذبالله - به عنوان آئین خرافه معرفی کنند.(پاسخ به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج، 27/03/1373)

اگر کسی تظاهر به این معنا کند که بخواهد قمه‌ بزند، من قلبا از او ناراضی‌ام. این را من جدا عرض می‌کنم. یک وقت بود در گوشه و کنار، چند نفر دور هم جمع می‌شدند و دور از انظار عمومی مبادرت به قمه‎زنی می‌کردند و کارشان، تظاهر - به این معنا که امروز هست - نبود. کسی هم به خوب و بد عملشان کار نداشت؛ چرا که در دایره‌ی محدودی انجام می‌شد. اما یک وقت بناست که چند هزار نفر، ناگهان در خیابانی از خیابان‌های تهران یا قم یا شهرهای آذربایجان و یا شهرهای خراسان ظاهر شوند و با قمه و شمشیر بر سر خودشان ضربه وارد کنند؛ این کار، قطعا خلاف است. امام حسین علیه‌السلام، به این معنا راضی نیست. من نمی‌دانم کدام سلیقه‌هایی و از کجا این بدعت‌های عجیب و خلاف را وارد جوامع اسلامی جامعه‌ انقلابی ما می‌کنند؟! (پاسخ به نامه‌ امام جمعه‌ اردبیل حجة‌الاسلام والمسلمین آقای مروج 27/03/1373)

بنابر این در این حکم فتاوای علمای دیگر به جواز (حتی اگر جواز مطلق باشد و منوط به شرایط نباشد) نافذیت ندارد و باید همگی تابع ولی فقیه باشیم.

در این زمینه، فتوای صریح آیة الله سیستانی در خصوص نافذیت حکم ولی فقیه به این شرح می‎باشد:

حکم کسی ولایت شرعی دارد در امور عامّه که نظام جامعه و معاش مردم بر آن مبتنی است بر همه نافذ است حتی بر مجتهدین دیگر مگر این که علم به خطا بودن آن یا مخالفتش با آنچه از کتاب و سنت قطعاً ثابت شده داشته باشد. (سایت ایشان در بخش سوال‎ها و پاسخ‎ها، قسمت ولایت فقیه)

9- عده‎ای از دوستان به فرمایشات اخیر آیة الله وحید خراسانی استناد کرده‎اند و فرمایشات ایشان را حجتی برای اعمالی چون قمه‎زنی دانسته‎اند !

آیة الله وحید خراسانی در فرمایشات خود بر حفظ عزاداری‎ها تاکید کرده‎اند و می‎گویند: «سینه بزنید، زنجیر بزنید، خون هم جاری بشود، بشود.»

ما در فرمایشات ایشان جمله‎ای که دال بر جواز قمه‎زدن باشد چیزی نیافتیم. مگر ما با سینه‎زدن و زنجیر زدن و گریه نمودن مخالفت کرده‎ایم که به این جملات استناد نموده‎اید؟! در این شکی نیست که عزاداری برای سیدالشهدا باید هر سال از سال قبلش پرشکوه‎تر برگزار شود.

از دیدگاه ایشان حتی اگر در سینه‎زنی و زنجیرزنی، آن چنان شود که خون جاری شود، اشکالی ندارد، اما لازم به توضیح است که ایشان بر اعمالی که جنبه عزاداری دارند، تاکید می‎ورزند، و این همان نکته‎ای است که ما نیز بارها در بحث خود به آن اشاره کرده‎ایم، سینه‎زنی‎ها، زنجیرزنی‎ها و دیگر آداب و اعمالی که جنبه عزاداری داشته باشند، شیون و ناله زدن در عزای حسینی همه و همه در جایگاه و منزلت رفیع عزاداری قرار دارند. اما سخن در آنست کجا دیده‎اید که کسی در عزای عزیزان خود، قمه یا شمشیر بر سر خود کوبیده باشد؟!

آنچه مسلم است ایشان بر حفظ شعائر حسینی آن هم در حد اعلی تاکید دارند که این نیز خط مشی همه سوختگان مکتب امام حسین علیه السلام می‎باشد، ولی برای حفظ شعائر حسینی باید اقداماتی را که به این شعائر لطمه می‎زند نیز شناسایی کرده و آنها را دفع نمود. در این راه گروهی اصل عزاداری‎ها را نفی می‎کنند و گروهی هم با اقدامات نامناسب موجب تخریب چهره عزاداری می‎شوند که هر دو در حقیقت یک مسیر را طی می‎کنند.

آیة الله وحید خراسانی اگر می‎خواستند در مورد قمه زدن سخنی بگویند و یا حکمی بدهند که باکی نداشتند. پس لازم است دوستان عزیز بار دیگر متن سخنان ایشان را با دقت مطالعه بفرمایند.

10- برخی از دوستان این عمل را عشق نامیده‎اند و آن را از عقل جدا کرده‎اند!!

عقل و عشق رابطه‎ای مستقیم با هم دارند. هر چقدر عقل و معرفت نسبت به چیزی و یا کسی بیشتر باشد عشق به آن نیز افزون می‎گردد. حال ما نمی‎گوییم که بر منطق عقل عمل کنید، می‎گوئیم بر منطق عشق عمل کنید. عشق یعنی محو در معشوق شدن. عاشق همواره می‎کوشد که خود را شبیه معشوق خود نماید. بیائیم که محو در امام حسین شویم. و محو در حسین شدن آنست که جز رضای معشوق نبینیم، نپیماییم و نخوانیم .

چگونه با یک اقدام که مورد سوء استفاده شدید دشمنان می‎شود؛ می‎خواهیم خود را عاشق بدانیم. بیائیم عزاداری‎های امام حسین علیه السلام را با شور حسینی و ضجه و گریه و ماتم و سینه‎زنی همراه کنیم. آن هم گریه و ماتمی از اعماق وجود بر مصائب آن حضرت.

ای عزیزان و بزرگواران و عاشقان حسین (علیه السلام) روز عاشورای امسال میلیون‎ها مسلمان در کشورهای اسلامی و شیعی برای حضرت سید الشهدا عزاداری کردند. اما آیا می‎دانید که شبکه CNN از آن همه عظمت روز عاشورا تنها قمه‎زنی را به نمایش گذارده و آن را به عنوان سمبل و الگوی عزاداری شیعیان مطرح کرده است؟!

آیا همین مورد دلیل آن نیست که آنان قصد تخریب جدی مکتب تشیع را دارند؟

آیا صحیح است که ما به خاطر یک عمل که اگر نگوئیم اشکال شرعی دارد، ضرورت شرعی هم ندارد، چهره عزاداران حسینی و به تبع مکتب تشیع را تخریب کنیم؟!

آیا قمه‎ زدن تنها راه برای نمایاندن عشق به امام حسین علیه السلام است؟!

از همه این موارد که بگذریم نکته‎ای که قابل توجه است، این که روایات بسیاری به ما رسیده است که در آن اشک ریختن و نوحه و ماتم گرفتن برای امام حسین علیه السلام سفارش شده است نه کار دیگری. بسیاری از این روایات در کتاب کامل الزیارات نقل شده است. پس آیا بهتر نیست به نص روایات عمل کنیم و از خود بدعتِ در دین ایجاد ننماییم؟!

11- مطلب دیگری را که برخی از دوستان به آن اشاره کرده‎اند اینست که امام حسین علیه السلام را مسئله‎ای جدای از دیگر اهل‎بیت دانسته‎اند؟

در پاسخ این عزیزان باید عرض کنیم که همه ائمه اطهار یکی هستند و هیچ یک از ایشان با دیگری تفاوتی ندارد. ایشان "کلهم نورٌ واحد" هستند. فکر نکنیم که این تفاوت قائل شدن ما در درگاه الهی امتیازی به شمار می‎رود. باید بدانیم که اگر امام صادق، امام کاظم، امام هادی علیهم السلام و هر یک از امامان دیگر در شرایط امام حسین علیه السلام بودند قطعاً همانند امام حسین علیه السلام عمل می‎نمودند. درست است که خداوند به امام حسین علیه السلام چیزهایی داده‎اند که دیگر ائمه نداشته‎اند ولی این دلیل بر برتر بودن امام حسین علیه‎السلام نیست. چرا که اگر امام هادی علیه السلام هم در واقعه کربلا بودند و اینگونه عمل می‎کردند همین وضعیت امام حسین علیه السلام را می‎داشتند.

غرض این که عده‎ای با این تفکر اشتباه خود، می‎خواهند عزاداری امام حسین علیه السلام را خارج از مقررات دینی معرفی نمایند، حال این که ائمه اطهار محال است که خارج از ظوابط الهی عمل کنند و اصلا برتر بودن ایشان نسبت به دیگران به خاطر رعایت همین ضوابط می‎باشد .  

12- عده‎ای نیز چنین گفته‎اند که چون در روز عاشورا خون امام حسین علیه السلام بر زمین ریخته است پس باید در عزای او خون ما نیز بر زمین بریزد. در پاسخ به این عزیزان عرض می‎کنیم:

رویه معصومین در ذکر مصائب آن حضرت بر خلاف این رویه است، جمله معروف از امام حسین علیه السلام است که وقتی آب گوارایی را نوش جان می‎کنید، مرا یاد کنید. چرا نفرموده‎اند که در هنگام تشنگی شدید به یاد من باشید؟ زیرا امام حسین علیه السلام کسی است که اسب لشگر دشمن را نیز سیراب می‎کند، چگونه می‎تواند تشنگی شیعیان را مبنای یاد آنان بر تشنگی خود بداند؟!

لذا می‎بینیم که روزه در روز عاشورا نهی شده است، شاید یکی از دلایل آن هم این جمله حضرت باشد.

اعتقاد ما آنست که هر روز، روز عاشوراست و هر سرزمین، کربلا و چنین است که در هنگام نوشیدن آب به یاد آن حضرت هستیم، در هنگام شیر خوردن یک کودک خردسال به یاد علی اصغر می‎افتیم و هر روز و هر ساعت به یاد او هستیم.

از طرف دیگر ما در تمامی عزاداری‎های امام حسین علیه السلام و در روزهای تاسوعا و عاشورا نیز با اهداء آب، شیر و اطعام غذا از عزاداران پذیرایی می‎کنیم. ما با آب دادن به مردم خاطره سقای کربلا حضرت اباالفضل و لب‎های تشنه امام حسین علیهماالسلام را زنده نگه می‎داریم، نه این که مردم را تشنه نگه داریم تا به یاد آن حضرت باشند.

لذا اگر قرار است به یاد جراحات شمشیرهای دشمنان اسلام بر پیکر آقا اباعبدالله الحسین علیه السلام باشیم باید به مجروحان و آسیب دیدگان سرکشی کنیم و دردهای آنان را التیام بخشیم و حتی اگر قرار است خون بدن خود را اهداء کنیم، بهترین راه، خون دادن برای رفع نیاز بیماران چشم به راه است.

نکات قابل توجه:

عزاداری عبادت است مثل نماز و روزه، و جزء بزرگترین عبادات است و البته بنابر نظر جمیع علما، اعظم قربات است. چرا که عبادات باعث قرب به خدا می‎شود و عزاداری نیز موجب نزدیکی به خدا می‎شود. یعنی حد و مرز دارند و هیچ کس نمی‎تواند آن را کم و زیاد کند. یعنی مثلا کسی نمی‎تواند بگوید که من در نماز به سجده علاقه دارم پس می‎خواهم هشت سجده به جا آوردم. اگر این کار را بکند نمازش باطل است.

عزاداری هم عبادت است و عبادات توقیفی است. حد و مرز عبادات در سیره ائمه اطهار برای ما مشخص شده است و کسی نمی‎تواند بنابر ضوابط خود در عبادات عمل کند. این یک حکم فقهی می‎باشد.

در اینجا باز هم به روایت امام حسن عسگری علیه السلام استناد کنیم که:

«کونوا زیناً و لا تکونوا شیناً جَرُّوا الینا کُلّ مَودة و ادفعوا عَنّا کُلّ قبیح؛ زینت ما باشید؛ نه مایه ننگ ما. با رفتار خود محبت‎ها را به سوی ما جلب کنید و (با رفتار مناسب خود) هر (نسبت) ناروایی را از ما دور کنید.(بحار الانوار، ج 75، ص 372)

اگر عزاداری به عنوان یک اقدام عاشقانه می‎خواهد برای رضای خودمان باشد که هیچ، اما اگر برای رضای حق‎تعالی و ائمه معصومین می‎باشد باید منطبق بر آداب ایشان باشد. عزیزان آیا می‎دانید چرا تربت حسین بن علی علیهماالسلام بهترین مُهر است؟ چرا که نماز ما که بهترین سر فصل عشق بازی با معبود است با سجده بر خاک عاشقِ حق‎تعالی ممزوج می‎شود تا سلسله‎ای زیبا در این عشق ترسیم گردد.

و بالاخره این که در روایات بسیاری نقل شده است که اعمال ما در هفته به دست امام زمان(عج) می‎رسد و ایشان از اعمال ناشایست ما محزون می‎گردد. آیا رواست که ما با انجام این اقدامات که هیچ نتیجه ظاهری و معنوی در بر ندارد، موجبات غم و اندوه آن حضرت را فراهم نمائیم.

عده‎ای تصور می‎کنند نام عزاداری امام حسین علیه السلام می‎تواند محملی باشد برای هر عملی و کار به آنجا رسیده است که عده‎ای عزای امام حسین علیه السلام را با آهنگ‎های خوانندگان فاسد غربی همراه نموده‎اند، باید از این همه انحرافات و بدعت‎ها به خدا پناه ببریم.

جمع‎بندی:

1- عزاداری امام حسین علیه السلام از اهم وظایف شرعی ما است و همه باید به حد اعلی در ترویج آن و بهتر برپا شدن آن کوشا باشیم.

2- نفی عزاداری تنها با مخالفت با عزاداری محقق نمی‎شود، بلکه با تخریب چهره عزاداری و عزاداران نیز میسر می‎باشد.

3- عزاداری نیز باید مبتنی بر گفتار و رفتار ائمه معصومین علیهم السلام باشد.

4- هدف از عزاداری‎های امام حسین علیه السلام همان هدف قیام آن حضرت به معنای برپایی دین واقعی اسلام و تشیع است و هر اقدامی که به نام عزاداری، موجبات وهن تشیع مظلوم در جهان امروز گردد، مخالف با هدف آن حضرت می‎باشد. و نه تنها موجب تخریب قیام آن حضرت خواهد شد بلکه موجب نارضایتی حضرت حجة بن الحسن (عج) خواهد گردید.

5- باید عزاداری‎هایمان سرشار از ایمان به خدا، تمسک به صراط مستقیم و راه انبیاء و اولیاء معصومین باشد. عزاداری‎های ما باید چراغ هدایت انسان‎ها و کشتی نجات گمراهان از انحرافات باشد. 

" انّ الحسین مصباح الهدیً و سفینة النجاة"                             

                   

اللهم اجعل محیای محیا محمد و آل محمد

                                      و مماتی ممات محمد و آل محمد

     "والسلام "

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.