یه ذرّه همّت
بسوی آرمانشهر
(24)
صبر؛ التیام بخش دردها،
بی‌شک انسان در طول زندگی گاهی اوقات با رویدادی مواجه می‌شود که حتی شنیدن آن هم تلخ و سخت است، چه رسد به مواجهه با آن؛
اما در این میان، کسانی پیروزند که شکیبایی پیشه می‌کنند و بی‌جهت، جزع و فزع نمی‌کنند...
صبر؛ دست یافتنی است؛
ذره‌ای همت می‌خواهد تا صبور باشی...
ذره‌ای همت...
دیدگاه قرآن
«یا ایها الذین امنوا استعینوا بالصبر و الصلوة ان الله مع الصابرین:
ای افرادی که ایمان آورده‌اید! از صبر (و استقامت) و نماز، کمک بگیرید؛ زیرا خداوند با صابران است. (بقره/ 153)
دیدگاه اهل بیت (علیهم السلام)
رسول خدا صلی الله علیه و آله:
«الصبر نصف الایمان: صبر نیمی از ایمان است.»
امام علی علیه السلام:
صبر دو نوع است: صبر در برابر آنچه ناخوشایند توست و صبر و خویشتنداری از آنچه دوست داری (مانند لذت‌های ناروا)
امام باقر علیه السلام:
- در پاسخ به سوال از صبر نیکو-: آن صبری است که در آن، نزد مردم گله و شکایت نمی‌شود.
در روایت آورده شده: کمال صبر آن است که مصیبت و فقر خود را از مردم پوشیده دارید.
شاخه‌های صبر
صبر بر طاعت
منظور از «صبر طاعت»، ایستادگی در برابر مشکلات اطاعت فرمان خداست.
صبر بر معصیت
منظور از «صبر بر معصیت»، ایستادگی در برابر شعله‌های سرکش شهوات و هیجان‌های برخاسته از هوا و هوس است.
صبر بر مصیبت
منظور از «صبر بر مصیبت»، آن است که انسان در طول زندگی، در برابر حوادث دردناکی مانند از دست دادن عزیزان، خسارت‌های عظیم مالی، به خطر افتادن آبرو و حیثیت اجتماعی، گرفتاری در چنگال بیماری‌های صعب العلاج و افتادن در دام دوستان ناباب، صبر و شکیبایی خود را از دست ندهد.
انگیزه‌های صبر و شکیبایی
تقویت پایه‌های ایمان و یقین، مخصوصا توجه به این نکته که خداوند «ارحم الراحمین» است و نسبت به بندگانش از هر کسی مهربان‌تر است. او برای رعایت و تامین مصالح عباد، حوادثی می‌آفریند که اسرار و منافعش پوشیده است و روح شکیبایی را در انسان پرورش می‌دهد.
دست‌یابی به صبر، با ممارست و روبرو شدن با حوادث گوناگون حاصل می‌شود.
توجه به این نکته که دنیا، دار حوادث و مشکلات است و رسیدن به هیچ موهبتی از مواهب مادی و معنوی، بدون عبور از موانع گوناگون امکان‌پذیر نیست و نیز توجه به این حقیقت که افراد کم صبر و بی‌حوصله و کم طاقت، هرگز به جایی نخواهند رسید،
صبر، رابطه نزدیکی با ظرفیت وجودی انسان دارد. هر اندازه ظرفیت و شخصیت انسان بیشتر شود، صبر و شکیبایی او افزون می‌گردد.
جزع و بىتابى
«جزع» نقطه مقابل«صبر» است و آن،حالتبىقرارى و ناشكیبایى در برابرحوادث و مشكلات است،به گونهاى كه انسان در برابر حادثه زانو زند،مایوس شود،بى تابى كند و یا از تلاش و كشش براى رسیدن به مقصد چشم بپوشد.
جزع یكى از بدترین و نكوهیدهترین صفات است كه انسان را در دنیا و آخرت بهبدبختى مىكشاند و از رسیدن به مقامات والا باز مىدارد و ارزش و مقام او را در جامعهكاسته،شربت زندگى را رد كامش تلخ،و شهد حیات را شرنگ مىسازد.
مشكلات و دشوارىها و آزارها بسیار است، گاهى بر اثر اختلاف خانوادگى، گاهى از ناحیه همسایهها نسبتبه همدیگر، زمانى در كوچه و خیابان، زمانى در صف نانوایىها و صفهاى دیگر، و وقتى در میان تاكسىها و اتومبیلها و شنیدن زخم زبانها، و وقت دیگر بر اثر بیمارىها ودر بیمارستانها، و مساله فقر و افزایش تشكیلات و تشریفات در مسایلى مانند ازدواج، و گاهى بر اثر بحثهاى سیاسى، و جنگهاى زورمندان دنیا، و به استضعاف كشیدن مستضعفان و... در همه جا عوامل مصائب و رنجها به صورتهاى گوناگون دیده مىشود و گاهى از نتایج بلاهاى آسمانى و زمینى، مانند زلزلهها، طوفانها، سیلها، و صاعقهها و خلاصه به فرموده حضرت على علیه السلام «الدنیا دار بالبلاء محفوفة; دنیا خانهاى است كه به رنج وبلا پیچیده شده است». در این شرایط براى حفظ آرامش فردى و اجتماعى و داشتن اعصاب آرام و زدودن هرگونه تنش، باید از خصلت صبر و استقامت استمداد كرد و در پناه آن خود را آرامش بخشید وگرنه بىصبرى نیز مزید بر علتشده و باعث تنشها و استرس و دغدغههاى خاطر مضاعف خواهد شد و زندگى سالم را به زندگى تیره و تار و آزار دهنده تبدیل خواهد كرد و روشن است كه آثار و بازتابهاى چنین وضع روحى، ناهنجارىهاى مختلف در ابعاد گوناگون خواهد شد، اگر صبر و حوصله نباشد، هر روز با دعوا و نزاع و كشمكش روبرو خواهیم شد. البته باید توجه داشت كه این قانون استثنائاتى دارد و در مواردى باید به عنوان دفاع از حق قفل صبر و سكوت را شكست.
صبر کردن در دوران غیبت
از وظایف مومنان منتظر، صبر در سختی‌ها و دشواری‌های عصر غیبت است.
گفت لقمان صبر هم نیکو دمیست که پناه و دافع هر جا غمیست
صد هزاران کیمیا حق آفرید کیمیایی همچو صبر آدم ندید
ادامه دارد ...
منبع:
طباطبایی، سید محمد هادی، کتابچه شهر قرآنی، شماره 25، با اندکی تصرف، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران
