خُرخُر در خواب و خطرها
هیچ كس فكرش را نمی‌كرد كه خرخر كردن در خواب، این همه درد سر به دنبال داشته باشد.
لابد می‌گویید: ( چه درد سری؟!) فوق فوقش اگر صدای خرخرتان خیلی بلند باشد، ممكن است روابط شما با همسرتان دچار مشكل شود! آن‌هم به این خاطر كه همسر مهربان، برای خلاصی از موزیك ناموزونی كه خوابش را به هم زده، مجبور می‌شود چند بار در شب بیدارتان كند.
اما نه.
درد سر خرخر به همین جا ختم نمی‌شود. بلای دیگری را محققان كره‌ای به تازگی مطرح كرده‌اند؛ این كه ممكن است مبتلا به برونشیت مزمن شوید؛ بیماری‌ای كه با سرفه‌های ناجور و گاهی سختی تنفس خود را نشان می‌دهد.
هنوز معلوم نیست چرا خرخر كردن موجب برونشیت مزمن می‌شود؛ اما محققان دانشگاه آنسان در كره جنوبی معتقدند كسانی كه 5 شب در هفته یا كمتر، خرخر می‌كنند، 25 درصد بیشتر از كسانی كه خرخر نمی‌كنند، دچار برونشیت می‌شوند.این احتمال در كسانی كه 6 یا 7 شب هفته خرخر می‌كنند تا 68 درصد بیشتر است.
این محققان می‌گویند احتمال دارد لرزش راه‌های هوایی فوقانی و فشار آمدن به آن در اثر خرخر علت ایجاد این التهاب در برونش‌ها (برونشیت) باشد.
جدای از این عارضه، ممكن است خرخر خود نشانه‌ای از یك مشكل جدی باشد. مشكلی كه به آن "آپنه خواب" یا "قطع تنفس هنگام خواب" می‌گویند.
جالب است بدانید خرخر یك نشانه یا نوعی فریاد كمك خواستن است. نشانه‌ای كه خبر از تلاش یك انسان برای نفس‌كشیدن می‌دهد.
خرخر صدای خروج هوای بازدم است كه حین خواب به سختی سعی می‌كند راه خود را از میان مجاری هوایی فوقانی به بیرون باز كند.
این گونه نفس كشیدن تلاطمی در مجاری هوا ایجاد می‌كند كه باعث لرزش بافت اطراف شده و صدای خرخر را تولید می‌كند.
وقتی از خواب سبك وارد خواب عمیق می‌شویم، عضلات سقف دهان (كام نرم)، زبان و گلو شل شده و به راحتی دچار لرزش می‌شوند.
به همین علت هرچه انسداد راه هوایی بیشتر باشد، صدای خرخر هم بلندتر است. اگر چه آمار نشان می‌دهد 45 درصد بزرگسالان خرخر كرده و شیوع آن در مردان بیش از زنان است، اما حتی كودكان هم از این قضیه در امان نیستند.
خرخر كردن علل مختلفی دارد كه بعضی از آنها دلایل ساختاری هستند، مثلا: شكل فك، بزرگ بودن زبان یا زبان كوچك، كام نرم و لوزه‌ها در فرد. البته علت های خارجی مانند چاقی، سیگار كشیدن و مصرف الكل هم هست كه راحت‌تر می‌توان آنها را كنترل كرد.
گاهی هم التهاب و آلرژی كه باعث پر شدن سینوس از ترشحات می‌شود، عامل این خرخر است.
اما مهم‌ترین عاملی كه باعث خرخر می‌شود، قطع تنفس هنگام خواب است.
وقتی نفس بیرون نمی‌آید!
آیا به شما گفته‌اند كه شب ها بلند بلند خرخر می‌كنید؟ آیا وقتی از خواب بیدار می‌شوید باز هم احساس خستگی می‌كنید؟ آیا در طول روز هم خواب آلوده‌اید؟ شاید شما هم دچار "آپنه خواب" هستید.
آپنه كلمه‌ای یونانی به معنی (بدون نفس) است. در این حالت بافت گلو، مسیر هوا را بسته و جلوی نفس كشیدن را می‌گیرد.
مشخصه این مشكل، خر و پف با صدای بلند است كه حدود 10 ثانیه سكوت به دنبال دارد. در واقع كمبود اكسیژن و افزایش دی‌اكسید كربن باعث بیدار شدن فرد (هر چند كوتاه كه حتی خودش متوجه نشود!) و بازكردن راه هوایی به ضرب و زور یك خرناس بلند شده و سپس دوباره همین مراحل تكرار می‌شود.
در طول شب این حالت 20 تا 30 بار در هر ساعت تكرار می‌شود. به همین علت است كه این افراد معمولا خواب عمیق و كافی در شب نداشته و روزها احساس خستگی می‌كنند.
البته آپنه خواب دو علت دارد: علت انسدادی كه پیش تر توضیح دادیم و علت مركزی كه در آن مغز توانایی فرستادن پیام صحیح به عضلات برای كنترل تنفس را ندارد. (نوع مركزی خیلی نادر است و در بیماران نارسایی قلبی و سكته مغزی یا در كسانی كه در ارتفاعات زندگی می‌كنند رخ می‌دهد.)
بد نیست بدانید خرخرمتناوب شایع‌ترین علامت در نوع انسدادی بیماری است، در حالی كه در نوع مركزی، از خواب پریدن با تنگی نفس شایع‌تر است.
وزن زیاد، زیاد بودن اندازه دور گردن (گردن كلفتی!)، فشار خون بالا، دیابت، سن بالا، مرد بودن، بزرگی لوزه‌ها، احتقان بینی و در نتیجه تنگی راه هوایی، سابقه خانوادگی قطع تنفس در خواب، سیگار كشیدن، مصرف داروهای خواب‌آور و الكل، همه از عوامل مستعد‌كننده این بیماری‌اند.
از خرخر شبانه بترس
خیلی از اوقات خود ما متوجه خرخر كردن مان نیستیم و معمولا وقتی یكی از نزدیكان به ما ایراد می‌گیرد كه با خرخر كردن مانع خواب او شده‌ایم، از او دلخور می‌شویم و با خودمان می‌گوییم خبر ندارد كه خودش چه خر و پفی می‌كند! اما واقعا لازم است از چنین انسان دلسوزی، تشكر هم بكنیم، چون خرخر شبانه اگر به‌دلیل قطع تنفس در زمان خواب ایجاد شده باشد، ممكن است در آینده خطراتی برایمان به وجود بیاورد و لازم است كه هرچه زود‌تر آن را درمان كنیم.
این بیماری به‌دلیل از خواب پریدن‌های مكرر و خستگی روز بعد باعث افزایش تصادفات اتومبیل تا 7 برابر می‌شود، به‌طوری كه هر سال 1400 نفر از رانندگان به همین علت می‌میرند.
علاوه بر این، خرخر مداوم ناشی از انسداد راه هوایی اگر درمان نشود می‌تواند باعث افزایش فشار خون، نارسایی و حمله قلبی و سكته مغزی هم بشود.
اختلال در حافظه، افسردگی و ترش كردن معده هم از دیگر عوارض آپنه خواب است. در بچه‌ها ممكن است باعث بیشتر شدن احتمال ابتلا به اختلال بیش فعالی و كم توجهی (ADHD)، مشكلات رفتاری و یادگیری در آنان شود.
سلام دكتر!
از آنجا كه مبتلایان، متوجه خرخر و از خواب پریدن خود نمی‌شوند، به پزشك هم مراجعه نمی‌كنند، مگر اینكه كسی به آنها گوشزد كند یا اینكه خواب آلودگی روز بعد آنها را آزار داده و به مطب دكتر بكشاند.
به همین علت علاوه بر بررسی در آزمایشگاه (پلی سومنوگرافی) به تازگی از آزمایش در خانه هم برای تشخیص این مشكل استفاده می‌شود.
این تست‌ها شامل بررسی الگوی خواب و اندازه گیری فعالیت قلب و ریه و مغز در كنار حركات اندام‌ها در خواب است. علاوه بر این از روش اندازه گیری اكسیژن خون هم استفاده می‌شود.
برای موارد خفیف این بیماری، كافی است روش زندگی خود را تغییر دهید(مثلا وزن كم كرده و سیگار نكشید).
اما وقتی كه این كارها تأثیری نداشت، پزشك ممكن است به شما توصیه كند از وسایل خاصی برای باز نگه داشتن مجاری هوایی خود استفاده كنید.یكی از این وسایل CPAP است، یعنی وسیله‌ای كه به‌طور مداوم فشار مثبت در مسیر هوا ایجاد می‌كند تا هوا به راحتی از بینی شما خارج شود.
البته استفاده از این وسیله برای همه افراد راحت نیست. عده‌ای ترجیح می‌دهند از وسیله‌ای در دهان استفاده كنند كه فك را جلو نگه‌داشته و راه تنفس را باز نگه‌دارد.
در عده‌ای دیگر نیز با جراحی، بافت اضافی را كه راه تنفس شان را گرفته خارج می کنند.
دكتر مهشید چایچی
*مطالب مرتبط:
خر و پف در میان افراد چاق، سه برابر شایع تر است
