كارآفرینی چیست؟

بخش پنجم: كارآفرینی در  دانشگاه های كشور (طرح كاراد)

در بخش نخست به بررسی مفهوم كارآفرینی و سیر تاریخی ان پرداختیم. در بخش دوم و بخش سوم مطالبی را در مورد ویژگیهای یك كارآفرینی و نیز ارتباط كارآفرینی با اقتصاد و جامعه ارائه كردیم. و در بخش چهارم آموزش كارآفرینی و اهمیت آن را بررسی كردیم. در بخش پایانی به بررسی وضعیت كارآفرینی در دانشگاه های كشور و معرفی طرح كاراد خواهیم پرداخت.

كارآفرینی در دانشگاههای كشور

در سه دهه آخر قرن بیستم , تحقیقات در زمینه كارآفرینی و مقولات مرتبط با آن از رشد شایان توجهی برخوردار بوده و آموزشهای كارآفرینی به صورت آموزشهای دانشگاهی و غیر دانشگاهی در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه,گسترش بسیاری یافته است.به دلیل نقش ویژه كارآفرینان در توسعه اقتصادی, سیاستهای راهبردی بسیاری از كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به ترویج كارآفرینی معطوف شده است.

سابقه كارآفرینی در دانشگاههای كشور

در كشور ما در چند ساله اخیر به موضوع كارآفرینی توجه شده و قبل از آن , به جز چند مورد خاص, تقریباً سابقه ای در زمینه فعالیت در خصوص آن وجود نداشته است.متاسفانه عده زیادی از مسوولان,مردم و حتی تحصیلكرده ها و اساتید دانشگاهی برداشت و تلقی غلط از كارآفرینی دارند, زیرا این واژه كه ترجمه اغواكننده ای از كلمه Entrepreneurship است, معنی ایجاد كار یا اشتغال زایی را به ذهن متبادر می سازد.در حالی كه كارآفرینی دارای مفهومی وسیعتراز برداشت فوق از این كلمه است. این برداشت ناصحیح از كارآفرینی و همچنین كثرت نیروی انسانی بیكار در جامعه (بخصوص در بین دانش آموختگان دانشگاهی ), موجب شده بسیاری از سیاستهایی كه برای توسعه آن اتخاذ شده و نیز برنامه های تدوین شده , بخشنامه ها و سخنرانی های مسوولان در این خصوص , صرفاً جنبه اشتغال آفرینی برای آن در نظر گرفته شود. حتی در دانشگاههای كشورنیز كه باید در زمینه توسعه كارآفرینی به مفهوم واقعی آن و جهت دهی مناسب دیدگاهها و برداشتها از این موضوع پیشتاز باشند،بعضا این بی دقتی وجود دارد.

شرایط اقتصادی,اجتماعی ,سیاسی و فرهنگی كشور در سالهای اخیر موجب گردیده كه در برنامه سوم توسعه , به كارآفرینی ,خصوصاً در ابعاد پژوهشی و آموزش و پرورش كارآفرینان توجه شود و اعتباراتی نیز در این راستا پیش بینی گرددعلاوه بر آن منابع اعتباری برای پژوهش, اشاعه فرهنگ كارآفرینی و نیز برنامه ریزی و حمایت از كارآفرینان توسط دستگاههای اجرایی مختلف(ستادی , صنعتی ,كشاورزی و...) در نظر گرفته شده است.

براساس برنامه سوم توسعه,طرحی تحت عنوان «طرح توسعه كارآفرینی در دانشگاههای كشور» كه به اختصار « كاراد» نام گرفته است.تدوین و اجرای آن با نظر سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارت علوم,تحقیقات و فناوری در 12 دانشگاه كشور شروع و مسوولیت پیگیری , اجرا و امور ستادی آن از سوی وزارت علوم در اواخر سال 1379 به سازمان سنجش آموزش كشور واگذار گردید.

دلایل مطرح شدن طرح كاراد

مطالعه و بررسی در زمینه اقدامات به عمل آمده در رابطه با موضوع كارآفرینی در كشورهای مختلف بیانگر این است كه دانشگاهها در زمینه های آموزشی و پژوهشی پیشقدم بوده اند.لذا در ایران نیز چنین رسالتی برای دانشگاهها متصور است. علاوه بر این سیستم نظام آموزشی كشور ما, بویژه در بخش آموزش عالی با هدف تربیت نیروی انسانی متخصص برای بخش دولتی شكل گرفته است. این مساله موجب گردیده كه فارغ التحصیلان بدون توجه و قصد بكارگیری آموخته ها و نیز قوه خلاقیت و ابتكار خود در راستای شروع كاری نو و ارایه محصول و یا خدمتی جدید, صرفاً به دنبال یافتن موقعیت های شغلی وارد بازار كار نیروی انسانی شوند. این در حالی است كه در شرایط فعلی كشور ما جذب نیروی انسانی آماده به كار تقریباً متوقف شده است و بخش خصوصی نیز توان جذب فارغ التحصیلان آماده به كار را ندارد.

با توجه به اینكه یكی از پیامدهای مثبت پدیده كارآفرینی اشتغال مولد می باشد, طرح كاراد با هدف رفع معضل فعلی كشور در زمینه بیكاری و نیز بهره مند شدن از سایر پیامدهای كارآفرینی همانند بروز خلاقیتها, تولید ثروت , ایجاد و به كارگیری فن آوری,رشد اعتماد به نفس در بین دانشگاهیان و فارغ التحصیلان و جلوگیری از مهاجرت نخبگان ارایه شده است.

به طور خلاصه اهداف طرح كاراد به شرح ذیل می باشد:

- ترویج روحیه و فرهنگ كارآفرینی و ارتقاء شناخت جامعه دانشگاهی نسبت به كارآفرینی, كارآفرینان و نقش آنان در رونق اقتصادی , ایجاد اشتغال و رفاه.

- ترغیب و جذب جامعه دانشگاهی به دوره های آموزش كارآفرینی .

- گسترش تحقیقات تفصیلی در خصوص كارآفرینان , پروژه های كارآفرینی , محیط و فضای كارآفرینان و سایر زمینه های مرتبط با توجه به شرایط و مقتضیات ایران.

سیاستهای اجرایی طرح كاراد

چنانكه ذكر شد در زمینه كار آفرینی و مسایل مربوط به آن تا قبل از سال 79 و واگذاری , پیگیری و اجرای طرح كاراد به سازمان سنجش آموزش كشور , تجربه قابل استفاده ای در كشور وجود نداشت.لذا در ابتدای كار كمیته اولیه ای با حضور مسوولان و كارشناسان سازمان و چند نفر از اساتید و صاحبنظران آشنا به موضوع تشكیل و راهكارهای مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. مهمترین تصمیمی كه كمیته مذكور گرفت , اقدام به سازماندهی اجرای طرح در سطح وزارت علوم, سازمان و دانشگاهها بود.در این راستا آیین نامه ای تدوین و پس از بررسی های لازم و اعمال نظر اساتید, دانشگاهها و صاحبنظران و تصویب وزیر علوم تحقیقات و فناوری , در خرداد ماه سال 81 به كلیه دانشگاهها و موسسات آموزش عالی ابلاغ شد.

در آیین نامه مورد نظر ,ضمن ارائه تعاریف , اهداف و برنامه های طرح,اجرای آن در زمینه های ترویجی , پژوهشی و آموزشی پیش بینی و ساختار آن به شرح ذیل تعیین شد:

الف) شورای مركزی كارآفرینی كه وظیفه سیاستگذاری و برنامه ریزی مركزی را به عهده دارد و به ریاست وزیر علوم تشكیل می گردد.

ب) دبیرخانه طرح كاراد كه هماهنگی و پیگیری كلیه امور ترویجی , آموزشی, پژوهشی و نیز پیگیری مصوبات شورای مركزی را به عهده دارد.

ج) كمیته كار آفرینی هر دانشگاه كه سیاست ها، برنامه ها و طرحهای دانشگاه را در راستای اهداف طرح كاراد

تعیین می نماید.

د) مركزكارآفرینی هر دانشگاه كه واحد اجرایی طرح كاراد در دانشگاه است و تحت نظر رییس دانشگاه فعالیت می كند.

از ابتدای سال 1385 دبیرخانه طرح كاراد از سازمان سنجش به سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران منتقل و در این سازمان مستقر گردید.

فعالیتهای طرح كاراد هم اكنون در44 دانشگاه كشور در حال اجرا بوده و با توجه به پیگیری ها و اقدامات به عمل آمده به زودی به سایر دانشگاههای كشور نیز گسترش می یابد. دانشگاههای مجری طرح كاراد نسبت به تشكیل كمیته و مركز كارآفرینی اقدام نموده و برخی از آنها فعالیتهای نسبتاً خوبی به منظور اجرای طرح انجام داده اند.در آخرین گزارش منتشره از سوی دبیرخانه طرح كاراد شرح اقدامات دانشگاهها درج شده است.