تبیان، دستیار زندگی
نام مراغه همیشه با نام یكی از بزرگترین مراكز پژوهشی نجومی یعنی رصدخانه خواجه نصیرطوسی همراه است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بمناسبت هفته ی بزرگداشت خواجه نصیر

«رصدخانه ی مراغه»

نام مراغه همیشه با نام یكی از بزرگترین مراكز پژوهشی نجومی یعنی رصدخانه خواجه نصیرطوسی همراه است. این رصد خانه که بزرگترین رصدخانه جهان در دوره قبل از اختراع تلسکوپ بوده است، در زمانی که مراغه پایتخت هلاکو خان مغول بود، ساخته شده است. از این مجموعه امروزه جز ویرانه ای به جا نمانده است.

رصدخانه
منجمین اسلامی در حال استفاده از ابزارهای مختلف رصدی هستند.
شعر:
زیک سو رصدخانه ی مختصر / نمودند نزدیکی آن مقر

درو پانزده اهل علم گزین / شدند از پی خدمت تقی الدین

پس آنگه به ترصید هر یک ازآن / بشد پنج تا فاضل نکته دان

طبق نوشته تاریخی درسال657 ساختمان آن به دستورهلاكو و همت خواجه نصیرالدین طوسی بنا شده است و درساختمان و درتشكیل آن شخصیت هایی چون علامه قطب الدین شیرازی، فخرالدین مراغی، محی الدین مغربی، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و... شركت داشته اند .

رصدخانه
موقعیت شهر مراغه در ایران

بنای رصـدخانه ، 15سال سال طول كشید . به امر هلاكو  كتب واسباب وآلات علمی ونجومی بسیاركه از فتح بغداد بدست آورده بود درآنجا متـمركز گردید . این مجموعه تا سال 703 هجری آباد بوده، لیـكن پس از آن بر اثر زلزله های سخت ، بی توجهی حكام رو به ویرانی رفت. و درحال حاضر آثاری از بناهای متعلق به آن باقی مانده است. این بنا تا زمان سلطان محمّد خدابنده مشغول به كار بوده است و ویرانی آن بطور كامل و دقیق هنوز مشخص نشده است كه در چه سالی بوده است ولی در نوشته های حمدالله مستوفی در سال 720 به ویران بودن آن اشاره شده است.

رصدخانه چیست؟

امروزه واژه ی رصد خانه به معنای ساختمانی است که دارای یک گنبد بزرگ می باشد، و درون این گنبد یک تلسکوپ برای مشاهده ی آسمان قرار گرفته است. ولی در گذشته، رصدخانه به هیچ وجه به این معنا نبود، زیرا در آن زمان تلسکوپی وجود نداشت. بلکه رصد خانه محوته ای بوده است که ابزارهای مختلف رصد و اندازه گیری زوایای آسمانی در آنجا نصب شده است. این ابزارآلات معمولا اندازه های مختلفی دارند و روی یک سکو قرار گرفته اند.

رصدخانه
طرحی از یک رصدخانه ی باستانی در چین

بتازگی ساخته شدن یک گنبد محافظ بر روی بقایای بجامانده از رصدخانه، نمای آن را شبیه رصدخانه های امروزی کرده است.

رصدخانه
گنبدی که بتازگی برای محافظت از آثار بجامانده از رصدخانه، ساخته شده است.
رصدخانه
آثار بجامانده از رصدخانه
رصدخانه
رصدخانه

رصدخانه مراغه 167 سال پیش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و یكی از معتبرترین رصدخانه های جهان بوده است. زیج معروف ایلخانی حاصل فعالیت های این رصدخانه است. در آن زمان بفرمان قوبیلای قآن امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، پس از مراجعت به چین رصدخانه ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند. علاوه بر رصدخانه چین همچنین رصدخانه های سمرقند، استانبول وهند از روی رصدخانه مراغه ساخته شده اند.

رصدخانه
یک تکه کاشی بجامانده از نمای ساختمان

تپه‌ای كه رصدخانه در آن واقع شده است به طول 510 و عرض تقریبی217 متر و به ارتفاع 110 متر می باشد كه در شمال غرب شهر مراغه واقع شده است. كه قسمتهای مختلف رصدخانه بر روی آن واقع شده است این بخشها عبارتند: از برج مركزی رصدخانه – واحدهای مدور پنجگانه – كتابخانه.

بخشهای مختلف رصدخانه مراغه:

1- برج مركزی رصدخانه و واحدهای نجومی وابسته

برج مذكور به قطر 22 متر دارای دیواری به ضخامت 80 سانتی متر می باشد . درباره ارتفاع برج اطلاعات زیادی در دست نیست . با توجه به طول (ربع جداری)  و قطر و ارتفاع برج باید بین 20تا 25 متر باشد .

رصدخانه
پایه های بجا مانده از برج مرکزی
رصدخانه
رصدخانه
بازسازی فرضی برج مرکزی
رصدخانه
نقشه ی برج

2- مدرسه :

جهت آموزش محققان جوان دررشته هایی مثل نجوم ، نورشناسی ، ریاضیات ، فیزیك و هندسه. در این مدرسـه دانشجویانی از چین هم تحصیل می كرده اند .  وهمچنین ابزار آلات دقیق نجومی در آن ساخته می شد.

3 - كتابخانه

منابع مختلف ، درباره عظمت این كتابخانه توصیف زیادی نموده و تعداد كتب موجوددرآن را تا400 هزار جلد نیز نوشته اند .

رصدخانه
نقشه ی کتابخانه

4 - سرای استادان و پژوهشگران

مجموعه واحدهای یافته شده در سطح تپه رصدخانه مراغه17 واحد است.

لازم به تذكر است كه رصد خانه مراغه بطور كلی از بین رفته است و اكنون در حال بازسازی است..

با استفاده از:

www.ichodoc.ir

www.heydarbaba.org

تصاویر:

http://www.maragheh.org