گِل بازی ، آزادی عمل می دهد

نقش گِل‏بازی در پرورش تخیّل، خلاقیّت و سازندگی كودك (2)

لینک مقاله قبل (خاک، بهارکودکان است)

فواید گِل‏بازی

1ـ رشد و پرورش خلاقیت

خلاقیت و نوآوری كودك غالبا در زمان‏هایی شكوفا می‏شود كه آزادی عمل دارد، می‏تواند قوه ی تخیل خویش را برای ساختن چیزی به كار اندازد.

از آنجا كه بازی با گِل رس طبق الگو، مدل و نقشه ی از پیش تعیین شده نیست كودكان می‏توانند به آفرینش دست بزنند، نیز به دلیل قابلیت انعطاف و نرمی گِل می‏توانند به هر صورتی كه بخواهند آن را شكل بدهند و خیلی سریع می‏توانند خراب كنند. همان طور كه نقاشی كردن موجب خلاقیت، ابتكار، نوآوری و لذت درونی برای كودك می‏شود، گِل‏بازی افزون بر همان اثرات، سرگرمی بسیار لذت‏بخش و شادی‏آفرین برای كودكان به حساب می‏آید.

2ـ رشد و پرورش گویایی

علاوه بر آنكه كودك در مورد ساخته‏اش داستان‏سرایی می‏كند، به افكارش هم نظم و ترتیب می‏دهد. زمانی كه كودكان در حال گِل‏بازی هستند ، برای دوستان‏شان صدا در می‏آورند، یا ممكن است خواسته باشند با كارهایی مثل پختن، خوردن، مهمانی و جشن ،  خود را مشغول كنند.

3ـ رشد و كنترل اعصاب و عضلات

بیشتر كارهایی كه با گل انجام می‏گیرد با به كارگیری انگشت و دست می‏باشد. فشار دادن، ضربه زدن، جدا كردن، غلطاندن، قطعه قطعه كردن، به همدیگر متصل كردن و ... به رشد عضلات كمك می‏كند و باعث می‏شود كودك تجربه‏های آسان و موفقی برای خود كسب نماید.

كودكان از دیدن اثرات حركات‏شان لذت برده و متوجه می‏شوند قادرند از حركات دست‏هایشان استفاده كنند و گل رس را به طریقی كه مایلند بسازند. كودك ممكن است گل رس را به صورت لوله‏های بلند و باریك (طناب‏مانند) در بیاورد، آن را بكوبد و به شكل توپ در بیاورد یا اینكه به صورت تافتون در آورده و با انگشتانش سوراخ سوراخ كند.

در كار با گل رس دایره (توپ) از اولین شكل‏هایی می‏باشد كه كودك با تسلط بیشتر بر اعصاب و عضلاتش قادر است این شكل‏ها را به صورت ماهرانه‏تری بسازد. درست كردن گل به صورت باریك نشانه‏های رشد و تسلط كودك بر كنترل اعصاب و عضلاتش می‏باشد.

4ـ رشد و پرورش مهارت‏های اجتماعی

وقتی چند كودك با همدیگر گل‏بازی می‏كنند از شراكت و داد و ستد برای ساختن چیز مورد علاقه‏شان لذت برده و مهارت‏های اجتماعی‏شان پرورش پیدا می‏كند.

5ـ پرورش قدرت تجسم فضایی و هندسی

كار با گل رس زمینه ی پرورش ادراك فضایی و هندسی كودك را افزایش می‏دهد چون كودك می‏تواند صورت‏های فضایی و هندسی را به صورت عینی خلق كرده و مشاهده كند؛ مثلاً ساخت یك جعبه، چمدان، آدم، مربع، مستطیل، دایره و ... همه این مفاهیم را می‏تواند از طریق گل‏بازی عینیت بخشد و با مفاهیمی مانند نرمی، سفتی، زبری، سختی، سبكی، سنگینی، طول، سطح و حجم آشنا گردد.

گل رس ماده خیلی خوبی برای طرح‏های سه‏بعدی است، زیرا به دلیل نرمی و قابلیت انعطاف می‏توانند آن را به هر شكلی كه بخواهند در آورند. همچنین كودكان در سنین كودكستانی می‏توانند شكل‏های پایه‏ای مانند دایره، توپ‏های كوچك، شكل‏های گوشه‏دار مثل مربع و مستطیل را با گل رس بسازند.

كودكان به هنگام گل‏بازی یك توپ حلقه‏ای كامل گِلی را به جای سر و یك مستطیل را به جای بدن می‏گذارند و با درست كردن باریكه‏هایی به عنوان دست و پا به ساخت آدمك می‏پردازند.

كودكان می‏توانند گل رس را به قالب‏های مختلفی در بیاورند، كلوچه درست كنند، كیك درست كنند و آن را بپزند، این گونه فعالیت‏های قالب‏سازی موجب رشد حسی، ادراكی و لامسه در كودكان شده و به سازگاری و انطباق‏پذیری تصورات و ادراكات‏شان در مورد اشكال و اجسام سه‏بعدی و هندسی كمك بزرگی می‏كند.

6ـ پرورش حس لامسه

خاصیت نرمی و شكل‏پذیری طبیعی گل رس جاذبه قوی برای كودكان در هر سنی دارد. هر یك از حواس كه بیشتر در معرض محركات محیطی قرار بگیرد، كاربرد و مهارت آن افزایش می‏یابد. گل رس علاوه بر تمامی مزایای دیگری كه برای كودك دارد حس لامسه كودك را پرورش داده و زمینه درك و فهم حس لمس كردن را برای او فراهم می‏كند و مفاهیمی مانند سفت، سخت، نرم، زبر، مرطوب، خشك و ... را برای كودك معنی‏دار می‏كند.

برای بازی با گل رس كودكان از مجموعه حواس‏شان از قبیل دیدن، لمس كردن و بوییدن استفاده می‏كنند و از آنجا كه بیشتر كارهایی كه با گل انجام می‏گیرد ، با به كارگیری انگشتان دست می‏باشد، حس لامسه بیشتر به كار گرفته می‏شود.

كودكان وقتی با گل رس كار می‏كنند مفاهیم نرم و سخت را تجربه می‏كنند. كودك با مقداری آب مخلوط كردن به خاك رس در می‏یابد كه خاك رس می‏تواند تبدیل به گل شده، گلِ درست شده می‏تواند خیلی شُل (نرم) یا خیلی سفت (سخت) باشد.

در مقاله ی بعد به دیگر فواید گل بازی و طرز تهیه گِل رس خواهیم پرداخت ، و به  والدینی که گل بازی را کاری آلوده می دانند ، توصیه هایی خواهیم کرد .

ادامه دارد ...

منبع:

1- Mayesky mary` creative activities for young children` P.p159`182`183`184`185`186.

نویسندگان : محمدرضا مطهری ـ نیره پارسا

مقالات مرتبط :

بازی، حیات كودك

اسباب بازی های خطر آفرین

ارزش بازی کودکان