خاک ، بهار کودکان است

نقش گِل‏بازی در پرورش تخیّل، خلاقیّت و سازندگی كودك (1)

در میان فعالیت‏های روانی و بدنی كودكان، بازی اهمیت فراوانی دارد و یكی از نیازهای مهم كودكان به حساب می‏آید. اسباب‏بازی، ابزار كودكان جهت بازی است و اسباب‏بازی ، جزء جدا نشدنی زندگی كودكان است.

می‏توان از اسباب‏بازی به عنوان وسیله‏ای برای یاد دادن مفاهیم مختلفی مانند رنگ، تعداد، شكل، اندازه، جنس و حجم استفاده كرد و سبب افزایش گنجینه ی واژه‏ها در ذهن كودك شد.

همچنین از اسباب‏بازی می‏توان برای تشخیص رشد اجتماعی، شخصیتی و هوشی كودكان بهره جست.

كودكان از طریق اسباب‏بازی می‏توانند تمایلات ناپسند خود را آشكار نموده و تخلیه ی روانی شوند.

در بین بازی‏ها، بازی‏های طبیعی (آب‏بازی، گِل‏بازی و شن‏بازی) از بهترین، اساسی‏ترین و لذت‏بخش‏ترین فعالیت‏ها برای كودكان به شمار می‏روند. این بازی‏ها جذبه ی سحرآمیزی برای بچه‏ها دارند.

بچه‏ها ساعت‏ها وقت‏شان را صرف این نوع بازی‏ها می‏كنند ، بدون اینكه از بازی كردن خسته شوند. بازی‏های طبیعی باعث تسكین عصبانیت‏های كودك شده، از طریق این بازی‏ها از ناراحتی‏ها، فشارها و تنش‏ها رهایی یافته و آرامش پیدا می‏كند.

چون كودكان این بازی‏ها را بیشتر دوست دارند ، از راه این بازی‏ها مطالب و مفاهیم زیادی را می‏آموزند كه موجبات رشد مهارت‏ها و توانایی‏های مختلف آنها را فراهم می‏كند؛ از جمله رشد خلاقیت، پرورش حواس پنجگانه، افزایش خزانه ی لغات، رشد و كنترل اعصاب و عضلات و ... .

والدین با انتخاب این گونه اسباب‏بازی‏ها، روح و روان كودك را تلطیف كرده و رشد می‏بخشند. این وسایل طبیعی مطابق با میل و طبیعت كودك می‏باشند كه به راحتی در همه جا و با قیمت ارزان می‏توان تهیه كرد. بازی‏های طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا روایت شده است:

گِل‏بازی

در میان اسباب‏بازی‏های كودكان هیچ وسیله‏ای به اندازه ی گِل و هیچ كاری به اندازه گِل‏بازی برای كودكان سرگرم‏كننده و لذت‏بخش نیست.

گِل‏بازی یكی از نیازهای بنیادی و اساسی كودك است. به رغم اینكه والدین به دلیل كثیف شدن لباس‏ها، محدودیت‏هایی برای این بازی ایجاد می‏كنند ، ولی كودكان به محض اینكه به خاك و گِل برسند ، همانند ماهی كه بیرون از آب بوده به محض رسیدن به آن زنده شده و شروع به تحرك و فعالیت می‏كند.

كودكان از گِل‏بازی لذت فراوانی می‏برند و از نظر روحی و روانی ارضا می‏شوند و با قوه ی ابتكار و خلاقیت خویش چیزهای نو می‏سازند و می‏توانند به تصورات و تخیلات خویش ، جامه عمل پوشیده و آن را به شكل مجسم در آورند.

كودكان به هنگام این بازی نتیجه ی اعمال خود را كه باعث بالا بردن اعتماد به نفس می‏گردد، مشاهده می‏كنند، فكر می‏كنند، تصمیم می‏گیرند و با به كارگیری قوه تخیل و تصور ، چیزی خلق می‏كنند و با رضایت خاطر در باره آنچه كه ساخته‏اند سخن می‏گویند و بر روی آن اسم می‏گذارند.

به همین دلیل امروزه بازی با گِل رُس در آموزش خردسالان از اهمیت خاصی برخوردار است. گِل رس نرم و قابل انعطاف است، با دست‏های كودك به راحتی شكل می‏گیرد، شكل دادن به آن كاملاً در اختیار كودك قرار دارد و هر طوری كه خواسته باشد می‏تواند به آن شكل بدهد.

كودكان آن را ورز (مالش) می‏دهند، با مشت بر آن می‏كوبند، آن را می‏غلطانند، پهنش می‏كنند، به شكل نان، كیك، تافتون، توپ و مار در آورده، چنگ می‏زنند، در آن حفره ایجاد می‏كنند، قطعه قطعه می‏كنند و باز می‏توانند همه آنها را روی همدیگر جمع كنند.

گِل به دست‏ها می‏چسبد، كودكان آنها را بر روی بدن‏شان می‏مالند، تماس و مالیدن این مواد به بدن لذت و شادی زیادی را برای كودكان ایجاد می‏كند.

اما در مرحله بعدی كه كودكان مهارت بیشتری كسب می‏كنند، هنگام بازی با گِل رس می‏توانند گلوله، قطعات دراز به شكل مار و یا نان درست كنند. ساختن این شكل‏ها باعث می‏شود كه كودكان به تدریج صورت‏های پیچیده‏تری درست كنند، مثلاً كاسه، بشقاب، لیوان، قابلمه، كوزه و ... می‏سازند و به آن شكل می‏دهند، یا اینكه چند تكه می‏كنند و آن را به شكل آدم یا حیوان در می‏آورند و برای آن سر، دست و پا می‏سازند، سپس به سمت كارهای سفالگری و كوزه‏گری خواهند رفت.

در مقالات بعد به بررسی فواید گل بازی خواهیم پرداخت .

ادامه دارد ...

منبع: ـ

1- Mayesky mary` creative activities for young children` P.p159`182`183`184`185`186.

نویسندگان : محمدرضا مطهری ـ نیره پارسا

پی‏نوشت:

1 ـ مجمع‏الزوائد، ج8، ص159.

مقالات مرتبط :

نکاتی چند در خصوص اسباب‌بازی‌ها

بازی اشکنک داره !

بازی‌، راهی برای آموزش