هنگام خانه تکانی مراقب سلامتی تان باشید
نزدیک عید که می شود، تمیزی مفهوم تازه‌ای پیدا می کند. خانه تکانی از روزهای میانی اسفند ماه آغاز شده و همه در این نو شدن سهیم می شوند.
یکی شیشه‌ها را پاک می کند، یکی کابینت‌ها را سر و سامان می دهد و دیگری در حال شستن پرده‌هاست و همیشه، مواد شوینده، پای ثابت خانه تکانی است.
دقیقاً در همین روزها هم، آمار مسمومیت با مواد شیمیایی بالا می رود. خیلی‌ها هم به دلیل رعایت نکردن اصول اولیه در استفاده از این مواد، دچار مشکلاتی از قبیل اختلالات تنفسی می شوند.
توصیه‌های دکتر سید علی شریف نیا، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی را در این‌باره بخوانید.
آقای دكتر، نوروز می تواند ما را مریض كند؟
هر كاری که اصولی انجام نشود، می تواند آسیب رسان به جسم و روان باشد، مثل همین خانه تكانی نوروز. ما می خواهیم درباره آسیب‌های ناشی از استنشاق مواد شوینده صحبت كنیم، وگرنه آسیب‌های دیگر از قبیل دردهای عضلانی، حساسیت‌های پوستی و... هم در ماه اسفند شایع می شود.
آسیب‌های تنفسی و مخصوصاً آسیب به حنجره، به دلیل استفاده ی بی رویه و عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از مواد سفیدکننده و پاک کننده‌های شیمیایی در اسفند ماه شایع‌تر از همیشه است.
در نظافت و خانه تکانی آخر هر سال، با خیل عظیمی از بیماران مواجهیم که در اثر استنشاق بخارات این مواد که می تواند تحریکات و آسیب‌های جدی و خطرناکی را برای حنجره به دنبال داشته باشد، با گرفتگی صدا و اختلال در تنفس برای درمان مراجعه می کنند.
البته مورد بعدی که با تاسف درباره آن صحبت می کنم، استفاده روز افزون افراد به خصوص جوانان، از مواد مخدر و محرک شیمیایی و متعاقب آن استفاده از مواد تدخینی مثل سیگار و به خصوص قلیان‌های معطر است.
اینجا باید یادآور شوم که در تعطیلات، نرخ استفاده از این مواد هم افزایش پیدامی کند که علاوه بر مسمومیت‌های شیمیایی و اختلالات عصبی، عوارض شدیدی بر حنجره و ریه به شکل گرفتگی صدا، تغییر صدا و تنگی نفس به وجود می آورد که می تواند شیرینی ایام نوروز را به تلخی تبدیل کند.
در این میان صحبت کردن با صدای بلند، هلهله و شادی همراه با فریاد و یا حتی تشویق ورزشکاران با صدای بلند، به خصوص در کسانی که سابقه سرماخوردگی دارند، باعث خون ریزی‌های کوچکی در لبه تارهای صوتی شده (میکروهموراژی) که پس از گرفتگی صدا، ممکن است گره‌هایی موسوم به گره‌های صوتی را ایجاد کند که تنها با انجام عمل جراحی قابل درمان است.
یک باور عامیانه وجود دارد، مبنی بر اینکه پس از کار با مواد شوینده، یک لیوان شیر بنوشید. این باور تا چه حد صحیح است؟
از بابت پیشگیری از عارضه‌ای که برای حنجره و ریه ایجاد می شود، باور غلطی است، اما مصرف شیر، اصولاً هر زمانی که مسمومیت با مواد شیمیایی به دلیل خوردن این مواد وجود داشته باشد، مناسب به نظر می رسد.
با این حساب، خوردن شیر را در این روزها توصیه می کنم، چرا که مواد شوینده‌ای نظیر وایتکس، علاوه بر آسیب‌های ریه و حنجره، مسمومیت‌های داخلی را هم باعث می شود.
شما از روش‌های غلط كه باعث ایجاد عارضه می شوند، صحبت كردید. به نظر شما طرز استفاده صحیح از این مواد شوینده که کمترین آسیب را برای افراد به همراه داشته باشد، چیست؟
بدترین فرم استفاده از مواد پاک کننده و شوینده این است که آنها را با آب گرم مخلوط کنند و یا از آنها در محیط‌های بسته‌ای که بخار آب وجود دارد، استفاده کنند.
بیماران ما بیشترین عارضه را بعد از استفاده از این پاک کننده‌ها در حمام داشته‌اند و ایجاد بخار توسط مواد شوینده و استنشاق آن برای افراد مشکل زا بوده است.
پس یکی از راه های پیشگیری، عدم استفاده از مواد شوینده در محیط‌های دربسته و جاهایی است که جریان هوا وجود ندارد.
ماسک‌ها چطور؟ استفاده از آنها تا چه حد مؤثر است؟
باید بگویم که متأسفانه ماسک‌هایی که ما در اختیار داریم چندان کارآمد نیستند، چرا که ذرات مواد شیمیایی موجود، به راحتی از این ماسک‌ها عبور می کنند.
بنابراین اگر بخواهیم از ماسک کارآمدی استفاده کنیم، باید بگویم که فقط ماسک‌هایی که در جنگ‌های شیمیایی استفاده می شوند، مناسبند! اما ماسک‌هایی را هم که در بازارهست، صد در صد نفی نمی کنم، چون هر چند کم اما باز هم، بی تأثیر نیستند.
پس چه باید کرد؟
اولین مورد، قطع مصرف بی رویه مواد پاک کننده است. در واقع پیشنهاد این است که از مواد شوینده و پاک کننده‌ای استفاده شود که آسیب کمتری می رساند، مثلاً استفاده از پودرهای شوینده که آنزیم هم دارند، بسیار امن تر از استفاده ازمواد سفیدکننده‌ای است که بخار دارد.
در کل مواد شوینده شیمیایی را که بخار می کند، از برنامه تمیزکاری حذف کنید، مگر آنکه در جایی باشید که جریان سریع هوا، بخارات را پراکنده می کند. در غیر این صورت هر چقدر هم که احتیاط کنید، باز هم احتمال آسیب وجود دارد.
آیا درست است كه تأثیرات مخرب مواد شوینده روی بچه‌ها بیشتر است؟
اصولاً وضعیت فیزیولوژیک بچه‌ها طوری است که حساس ترند و این عارضه به دلیل کوچک تر بودن تراشه و حنجره بچه‌ها، خطرات به مراتب بیشتری را برای آنها در بر دارد و ممکن است اختلالاتی را ایجاد کند که نیاز به تراکستومی (thoracostomy) برای آنها به وجود بیاید، یعنی با استفاده از سوراخی در ناحیه گردن، تنفس برقرارشود که در این صورت آسیب‌های جدی به ریه و حنجره آنها وارد خواهد شد.
علایم ایجاد اختلالات تنفسی چیست؟
معمولاً عارضه‌های حنجره و تراشه، با دو علامت گرفتگی صدا و تنگی نفس خودش را نشان می دهد که در بعضی‌ها مثل کسانی که زمینه آلرژیک ریوی دارند، ابتدا تنگی نفس خودش را نشان می دهد.
اما در کسی که سرماخوردگی سه روز پیش را داشته باشد، ابتدا گرفتگی صدا به وجود می آید. بنابراین احساس تنگی نفس یا گرفتگی صدا نشانه بروز اختلال است.
بهترین اقدامات بعد از بروز اختلالات حنجره قبل از مراجعه به پزشک چیست؟
اولین و بهترین اقدام پس از بروز اختلال، قرار گرفتن در معرض جریان هواست، چرا که استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل می کند و باعث ایجاد آرامش می شود.
استفاده از بُخور، به خصوص بُخور هوای سرد (که به ندرت در خانه‌ها وجود دارد) بسیار کارآمد است، همچنین خودداری از صحبت کردن مثل حرف زدن با تلفن هم می تواند مفید باشد، اما بعد از تمام این اقدامات، اگر مشكل برطرف نشد، مراجعه هر چه سریع تر به پزشک، می تواند در بسیاری از موارد روند بهبودی را تسهیل کند.
خطرناک ترین مواد شوینده و پاک کننده کدامند؟
طبیعتاً مواد پاک کننده‌ای که می توانند آسیب رسان باشند، انواعی هستند که ایجاد گاز یا بخار می کنند. حتی بد نیست به عنوان یادآوری از حساسیت بیش ازحد افرادی که آسم دارند نسبت به اسپری‌ها صحبت کنیم، چرا که قرارگرفتن در معرض این مواد شیمیایی، در برخی از موارد عوارض بسیار شدیدی را در این افراد نشان داده است.از آنجایی که ماده مؤثره ی آنها دارای ترکیباتی از قبیل کلر است و بسیار زود تبخیر می شوند، این مواد قادر به ایجاد آسیب برای حنجره خواهند بود.
*مطالب مرتبط:
