معرفی كلیساها و بازارهای تاریخی استان كردستان

كردستان ( قسمت هفتم )

كلیسای سنندج

این بنا در ضلع غربی خیابان نمكی و در محله قدیمی " آقازمان" كه محله ای مسیحی نشین است قرار دارد. اواخر صفویه در زمان حكومت شاه عباس دوم ، هنگامی كه ارامنه توسط دولت عثمانی به ایران تبعید شدند، گروهی از آنها در شهر سنندج ساكن و احتمالاً درهمان زمان به ساخت كلیسا اقدام نمودند.

شیوه ساخت و نوع معماری كلیسای سنندج تحت تأثیر معماری سبك اصفهانی است و تلفیقی از نماسازی سبك بومی مانند طاق نما و ستون نمای آجری در آن به كار رفته كه به فرم مشعل در بخش فوقانی به صورت سه تركی آجر كاری شده است. خطوط عمودی در نمای بیرونی ساختمان تاكید بر ارتفاع كلیساست.

در گل دسته ناقوس كلیسا كاشی ها و گره چینی قابل ملاحظه است. حجاری سنگ های سر در ورودی كه دارای نقش گل لوتوس و ترنج است، كار استادان سنندجی است. این كلیسا دارای قناتی فعال است و آب نمای زیبایی نیز در داخل حیاط آن در ضلع جنوبی دیده می شود.

بازار

بازار قدیمی سنندج

شهر سنندج دارای دو بازار بزرگ و عمده است كه یكی از آنها به بازار قدیمی شهرت دارد. محوطه این بازار به شكل یك مستطیل بزرگ است و با بیشتر بازارهای ایرانی كه به صورت خطی شكل گرفته اند، تفاوت دارد. این بازار با الهام از بازار پیرامون میدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است.

در وسط این بازار سراهای مختلفی قرار داشت كه در اثر خیابان كشی در اوایل حكومت پهلوی از بین رفت و بازار به دو بخش تقسیم شد. بخش شمالی خیابان را بازار "سنندجی" و قسمت جنوبی را بازار"آصف" می نامند. از چهار دروازه قدیمی بازار سنندج ، اكنون سه دروازه در مدخل ورودی قدیمی باقی مانده است.

تاریخ ساخت بازار سنندج به زمان " سلیمان خان اردلان" در سال1046هـ.ق باز می گردد. دراین تاریخ سلیمان خان از طرف شاهان صفوی به عنوان والی كردستان منسوب و سنندج به عنوان مركز ایالت كردستان انتخاب شده بود. این بازار و قلعه حكومتی (دژسنه) هم زمان ساخته شده اند.

سقف راسته بازار به صورت طاق و گنبد ساخته شده و سقف حجره ها نیز به صورت طاق اجرا شده است. مصالح به كار رفته در بازار بیشتر سنگ، خشت و آجر است.

بازار سرتپوله سنندج

یكی از بازارهای سنندج به نام بازار " سرتپوله" درمحله ای به همین نام واقع است. این بازار از خیابان شهدا آغاز و به ابتدای بازار مستطیل شكل قدیمی متصل می شود. بازار سر تپوله در مسیر راه قدیمی مریوان و سقز به كردستان عراق كه هنوز بقایای آن موجود است، شكل گرفته . این بازار در گذشته در مسیر راه كاروان رو برای رسیدن به بازار اصلی سنندج قرار داشت. گذر اصلی بازار فاقد سقف و دارای حجره ها و مغازه هایی از حرفه های مختلف است. اگر چه امروزه این بازار از رونق گذشته برخوردار نیست، ولی همچنان به حیات خود ادامه می دهد.

بازار بیجار

بازار بیجار در مركز این شهر واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر بیجار به حساب می آید. این بازار شامل یك راسته طولانی شمالی – جنوبی، تیمچه ای به نام " حاج شهباز" و سرایی به نام سرای " امیر تومان " است. امروزه تنها شانزده باب حجره از معماری قدیم بازار در دو طرف راسته اصلی باقی مانده و بقیه حجره ها و راسته ها تغییر كرده است. در پوشش مغازه ها از طاق استفاده شده است.

موقعیت جغرافیایی بیجار كه بر سر راه كردستان و آذربایجان قرار دارد، موجب وسعت و گستردگی خاص این بازار شده است. در گذشته نیز این بازار به دلیل قرار گرفتن در مسیر كاروان های تجاری از رونق درخور توجهی برخوردار بود.

تاریخ دقیق ساخت بازار بیجار مشخص نیست ولی با توجه به نوع معماری و بقایای وضعیت موجود آن ، به نظر می رسد كه احتمالاً در دوره قاجار ساخته شده باشد.

تیمچه حاج شهباز:

در ضلع شرقی راسته بازار بزرگ بیجار، تیمچه ای زیبا قرار دارد كه به نام تیمچه "حاج شهباز" معروف است. این تیمچه دارای یك فضای سرپوشیده مركزی است كه حجره هایی در پیرامون آن شكل گرفته است.ویژگی معماری این تیمچه در نوع قوس ها و كاربندی هایی است كه در سقف آن اجرا شده است. همچنین نورگیرهای آن در سقف و در تركیب با كاربندی ها، تصویری زیبا پدید آورده كه نشان گر تفكر و ذوق بالا و قابل توجه است.

سرای امیر تومان

: در ضلع غربی بازار بیجار سرایی قدیمی وجود دارد كه در زبان محلی به تیمچه "امیر تومان" معروف است. این سرا به علت مجاورت با پاركی كوچك، از موقعیت مناسبی در شهر بیجار برخوردار است.سرای امیر تومان دارای یك حیاط مركزی با حجره هایی در پیرامون است . محوطه آن به شكل هشت و نیم هشت است و در یك طبقه با مصالح خشت، آجر و سنگ ساخته شده . این سرا در گذشته  به عنوان مكان تجاری قابل توجهی در كنار بازار قدیمی بیجار مطرح بود.این بنا هم احتمالاً در دوره قاجار ساخته شده است.

بازار قدیمی سقز

از بازار اصلی و قدیمی شهر سقز آثار زیادی بر جای نمانده است و تنها آثار به جای مانده شامل بقایای راسته های آن است كه در طی چند دهه گذشته به كلی از نظر معماری دگرگون شده است. با توجه به آثار به جای مانده از كاروانسرای " تاجوانشیر" در كنار این بازار، می توان به اهمیت بازار سقز در گذشته پی برد.

منبع: کتاب میراث فرهنگی استان کردستان

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش