چرا قرآن مهجور است؟
مهجوریت قرآن
قرآن، کلام حق، اعجاز حضرت محمد مصطفی صلیاللهعلیهوآله و سرمایه معنوی مسلمانان است و همانگونه که امام خمینی؛ فرمود: «اگر قرآن نبود، باب معرفة اللّه بسته بود الی الابد.»
آری! قرآن، بهترین وسیله شناخت خداوند است. قرآن، سخن آرامش بخش الهی در گستره هستی است. قرآن، منبع تمام دانشهای بشری است. کتابی است که انسان را از خاک به افلاک میرساند و روح آدمی را به عالم قدس و ملکوت میبرد؛ ولی ما از این ودیعه الهی، به شایستگی استفاده نمیکنیم.
شیخ عبدالکریم حائری یزدی؛، موسسه حوزه علمیه قم، میفرمود:
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله برای ما دو چیز را به ودیعه گذاشت: قرآن و اهلبیت اما اهل تسنن، قرآن را گرفتند و اهل بیت را رها کردند و ما نیز اهلبیت را گرفتیم و قرآن را رها کردیم.
آری، قرآن در میان ما مهجور گشته است، چنان که در قرآن کریم نیز از زبان رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله میخوانیم:
یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا(فرقان/30)
پروردگارا! قوم من قرآن را کنار گذاشتند و از آن دوری جستند.
روزها، ماهها و سالها میگذرد و عدهای حتی آیهای از قرآن را قرائت نمیکنند و کاربرد قرآن برای آنها منحصر است در زینت بخشی سفره عقد، بدرقه مسافر، ورود به خانه جدید، بوسیدن و استخاره کردن، سوگند خوردن و به سر گرفتن قرآن در شبهای احیاء.
از سوی دیگر، بعضی افراد مقید به قرائت قرآن هستند و از این نظر، با قرآن در ارتباطند، ولی هیچگاه در صدد درک مفاهیم آیات قرآن برنمیآیند. اینان که هدف اصلیشان کسب ثواب است، پیوسته الفاظ قرآن را به زبان میآورند، بدون آنکه معنای آنچه را میخوانند بفهمند. عدهای نیز قر ان را میخوانند و در فهم معانی آن میکوشند، ولی در عمل به آیات قرآن، سست و بیتوفیقند و در این میان، تنها اندکی از انسانها هستند که مفاهیم و معانی قرآن را درک و همواره آن را تلاوت میکنند و با عمل به آیههای آن، سرنوشت سعادت باری را برای دنیا و آخرت خود رقم میزنند.
پیام متن:
1. قرآن کریم با همه عظمتی که دارد، میان پیروانش مهجور است.
2. هدف اصلی نزول قرآن، سعادت انسانهاست که این امر، تنها در سایه عمل به آیات آن به دست میآید.
عوامل مهجوریت قرآن
1. پیروی از هوای نفس
در برخی از آیات قرآن کریم، پیروی از هوای نفس، در تعارض با هدایت در راه خدا معرفی میشود، از جمله این آیه که خداوند خود میفرماید:
وَلا تَتَّبِعِ الهَوی فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللّهِ(صاد/26)
و از هوای نفس پیروی نکن که تو را از راه خدا گمراه میکند.
قرآن، کتابی است که خداوند متعال آن را برای هدایت انسان به راه مستقیم نازل فرموده است. بدیهی است که بهره بردن از این هدایت الهی، در گرو تلاش خود فرد برای ایجاد شرایطی لازم است. یکی از این شرایط، پیروی نکردن از هواهای نفسانی است. بنابراین، کسی که پیروی از خواستههای نفسانی را مقصود خود قرار میدهد، ارتباط مؤثری با قرآن پیدا نخواهد کرد.
پیام متن:
آن گاه که نفس پیروی میشود، قرآن مهجور میماند.
2. جاذبههای مادی و دنیوی
جاذبههای مادی، همواره سرگرم کننده و مانعی بر سر راه سعادت و تعالی است. بدین ترتیب، شیرینی ذکر و یاد خدا از نظر پنهان میماند و آدمی از امور معنوی روی گردان میشود و جاذبههای مادی، عاملی جدی برای مهجوریت قرآن به شمار میآیند. خداوند متعال در کلام وحی خویش، بارها با هشدار به انسان، میفرماید: نَلا تَغُرَّنَّکم الحیوةُ الدُّنیا؛ پس زندگی دنیا شما را فریب ندهد».
البته بسیاری مجذوب جلوههای دلفریب، ولی ناپایدار دنیا و ظواهر مادی آن میشوند و کتاب و سخن خدا را از یادها میبرند. همان گونه که در قرآن کریم نیز بدان اشاره میشود که:
نَبَذَ فَریقٌ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ کِتابَ اللّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ... (بقره/101)
گروهی از کسانی که به آنها کتاب (آسمانی) داده شد، کتاب خدا را پشتشان افکندند.
پیام متن:
کسی که مسحور جاذبههای مادی است، نمیتواند با قرآن ارتباط درستی برقرار سازد.
3. شیطان
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید:
فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ(نحل/98)
هنگامی که قرآن میخوانی پس، از شیطان رانده شده به خداوند پناه ببر.
از این آیه درمییابیم که شیطان، همواره درصدد است انسان را از تلاوت آیههای قرآن باز دارد. خداوند نیز به بندگانش هشدار میدهد که در این هنگام، به خدا پناه ببرید. البته منظور این آیه، این نیست که تنها به گفتن استعاذه بسنده کنیم، بلکه باید این ذکر را تبدیل به فکر و فکر را تبدیل به یک حالت درونی کنیم و به هنگام خواندن هر آیه، به خدا پناه ببریم، از اینکه وسوسه های شیطان، حجابی میان ما و کلام حیاتبخش او شود.
پیام متن:
تا زمانی که شیطان از کنار انسان نگریخته است، قرآن همچنان مهجور است.
4. ناشناخته ماندن جایگاه قرآن در زندگی
از عواملی که مردم را به قرآن بیرغبت میسازد، این است که ارزش و جایگاه قرآن نزد آنان ناشناخته است و از آثار شگرف آن بیخبرند.
آنها قرآن را تنها در حد کتابی آسمانی و مقدس میشناسند و در نتیجه، از محتوای متعالی آن ناآگاه و بیبهرهاند.
از این رو، مبلغان موظفند در زمینه معرفی جایگاه قرآن و بازگویی اهمیت و آثار آن در زندگی، بیشتر بکوشند. در این میان، رسانههای جمعی به ویژه صدا و سیما نقش و رسالت بسیار موثری در اینباره برعهده دارند. از دیگر نهادهای آگاه سازی افراد جامعه، مدارس و والدین هستند که با راهنمایی دقیق فرزندان خود، میتوانند آنها را با قرآن آشنا و مأنوس سازند.
پیام متن:
شناخت جایگاه قرآن گامی مهم در راه بهرهبرداری از مضامین آسمانی آن است.
5. نقش قرآن در نظام آموزشی
بیتردید آموزش و پرورش، نقش اساسی در ایجاد شناختها، باورها و گرایشها در افراد دارد. چه بسا اشخاصی با تعلیم علوم در محیط آموزشی، نگرشی بر خلاف محیط خانوادگی خود مییابند که این امر، گویای تأثیر فراوان مواد درسی و معلمان بر دانشآموزان است.
اگر در نظام آموزشی ما، از دبستان گرفته تا حوزه و دانشگاه، به آموزش قرآن پیش از بعضی دروس مانند ریاضی، زبان انگلیسی و فقه و اصول بها داه میشد، مهجوریت نمیماند و در اجتماع، حضور و نفوذ چشمگیری مییافت.
پیام متن:
نظام آموزشی کشور با بها دادن لازم به قرآن، به منظور حاکمیت احکام قرآنی در میان جامعه، گامی موثر برمیدارد.
6. کمبود ترجمه و تفسیرهای روان و همهفهم
بیشتر ترجمههای قرآن به گونهای است که مخاطب به فهم روشنی از معانی آیات نمیرسد و تنها دستهای از کلمات در ذهن او نقش میبندد، در حالیکه ارتباطی میان آنها نمیتواند برقرار کند. در زمینه تفسیر قرآن نیز بیشتر کتابهای تفسیر قرآن، در سطح بالایی از فهم قرآنی نگاشته شده و تنها اهل علم و خبر میتوانند از آن بهره گیرند و عموم افراد از استفاده آنها بینصیبند. بنابراین، فراگیر ساختن قرآن، اهتمام به ترجمه روشن و سلیس کلام وحی و نیز ارائه تفسیرهایی که در عین استواری و استحکام آن، عموم مردم از فهم و درک آن ناتوان باشند، لازم است.
پیام متن:
ترجمه درست و روان قرآن و تفسیر همه فهم آن، در معرفی جایگاه حقیقی قرآن، نقش تأثیرگذار و ارزندهای دارد.
7. کمتوجهی به مسابقات و برگزیدگان قرآنی
مقام معظم رهبری؛ در رهنمودی فرمود:
«اگر بخواهیم قرآن در خانهها، بین بچهها، بین بزرگها، بین زن و مردها رواج پیدا کند، بایستی قهرمانان قرآنی را احترام کنید».
بدین منظور، مسئولان مملکتی وظیفه دارند در زمینه گسترش و بالا بردن سطح کیفی مسابقات قرآنی، خالصانه بکوشند و ترویج مسائل کمال آفرین قرآن همت گمارند. برای مثال، از برترینهای قرآنی به شایستگی قدردانی کنند. در این میان، صدا و سیما در زمینه اعلام برگزاری اینگونه مسابقات و معرفی قهرمانان و چهرههای قرآنی و میان و اهل تلاش و موفقیت آنان، نقشی بسزا دارد.
پیام متن:
بزرگداشت قهرمانان قرآنی، احترام به قرآن و افزایش رغبت مردم به قرآن را سبب میشود.
منبع:
زهرا مولائیفر، طوبی، شماره 21، ص22
