از ظروف پلاستیکی با احتیاط استفاده كنید
مسئولان و كارشناسان، بارها نسبت به استفاده درست از ظروف یك‌بار مصرف هشدار داده‌اند؛ با وجود این، استفاده از این نوع ظروف روز به روز افزایش یافته و طبیعتا با افزایش تولید و مصرف آن، احتمال خطا، چه از سوی تولیدكنندگان و چه مصرف‌كنندگان افزایش می یابد.
نكته‌ای كه كارشناسان به تازگی نسبت به آن هشدار می‌دهند این است كه در ایران پلی‌اتیلن‌‌ها یا پی‌وی‌سی‌های استاندارد (food grade) برای بسته‌بندی مواد غذایی و بهداشتی تولید نمی‌شود و از نوع صنعتی این مواد، بدون توجه به مضراتشان، در صنایع غذایی و بهداشتی استفاده می‌شود.
در شرایطی كه در تمام دنیا استفاده از پی‌وی‌سی صنعتی برای مصارف غذایی و بسته‌بندی به طور كامل منسوخ شده است و حتی اخیرا برای لوازم منزل و اسباب‌بازی نیز این محدودیت در جهان به وجود آمده، به گفته كارشناسان، در ایران به رغم نظارت وزارت بهداشت، همچنان به دلیل صرفه‌های اقتصادی، گروهی از تولیدكنندگان همچنان از موادی استفاده می‌كنند كه تاثیر آنها بر سلامت مردم در درازمدت آشكار می‌شود.
اكبر رحمانی، كارشناس بهداشت محیط ضمن اشاره به این كه تنها دلیل تولید این مواد، حمایت از تولیدكنندگان داخلی است، به همشهری می‌گوید: صاحبان صنایع بهداشتی و غذایی كشور به هزینه كمتر ظروف تولیدی با این نوع پی‌وی‌سی توجه دارند، در حالی‌كه به تاكید كشورهای پیشرفته بر مصرف مواد food grade و رنگ‌های مورد مصرف در ظروف پی‌وی‌سی توجهی نمی‌كنند.
ناظری وجود ندارد!
ظروف یك‌بار مصرف در ایران حاوی پلیمرهایی هستند كه وقتی گرما می‌خورند، رادیكال آزاد تولید می‌كنند. رحمانی در این مورد می‌گوید: علاوه این كه تولید این ظروف در كشور استاندارد نیست و هیچ نظارتی روی تولید آنها نمی‌شود، مواد افزودنی موجود در آنها هم به هیچ وجه كنترل نمی‌شود و متخصصان شیمی به هیچ عنوان روی تولید این ظروف نظارت ندارند.
غیر‌واگیر‌ها با اهمیت‌ترند
اما با وجود این كه به عقیده عده‌ای از متخصصان، استفاده از ظروف یك‌بار مصرف از بروز و شیوع بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌كنند، كارشناسان شیمی و بهداشت محیط ، نظر كاملا مخالفی دارند. رحمانی در این باره می‌گوید: شاید این ظروف از بروز بیماری‌های عفونی جلوگیری كنند، چون با یك بار مصرف دور انداخته می‌شوند، ولی باید توجه داشت كه پی‌وی‌سی هم منجر به بروز انواع اختلالات گوارشی و ریوی، علاوه بر سرطان و سایر بیماری‌های غیر‌واگیر می‌شود. اهمیت این موضوع هم زمانی روشن‌تر می‌شود كه بدانیم ما برای بیماران سرطانی و گوارشی هزینه‌های بالایی صرف می‌كنیم، ولی برای بیماری‌های واگیر‌داری كه قابل كنترل است، مثل تب روده و حصبه، احتیاج به صرف هزینه‌های بالایی نداریم.
به عقیده وی معمولا بیماری‌های ناشی از این ظروف دیر تشخیص داده می‌شوند و حتی در صورت تشخیص به راحتی درمان‌پذیر نیستند، چون مواد شیمیایی روی بدن، انواع و اقسام تاثیرات را دارند. علاوه بر این به عقیده كارشناسان بهداشت محیط در ساخت ظروف یك‌بار مصرف، به منظور جلوگیری از شكنندگی ظروف، از مواد پلاستیكی لایزر استفاده می‌شود. بنابراین اگر درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته شود، این مواد حل شده، وارد بدن می‌شوند و به دلیل داشتن تركیبات خاص، منجر به بروز سرطان‌های مختلف می‌شوند. البته كارشناسان اذعان می‌كنند که این خاصیت به خصوص در مورد ظروف یك‌بار مصرف شفاف كه درصد بالاتری از مواد سرطان‌زا را دارا هستند و در جامعه كاربرد بیشتری هم دارند، بسیار حائز اهمیت است.
در عین حال علاوه بر انواع پلاستیك‌هایی كه به عنوان ظروف یك‌بار مصرف در سرو چای یا غذا مورد استفاده قرار می‌گیرند، دسته‌ای دیگر از این مواد به عنوان ظروف آشپزخانه، ظروف نگهداری غذا در یخچال، ظروف بسته‌بندی مواد غذایی به خصوص لبنیات مانند ماست و پنیر و همچنین بطری‌های آب معدنی استفاده می‌شوند كه استفاده از این ظروف نیز مستلزم رعایت نكات ایمنی خاصی است.
دكتر كشاورز، متخصص تغذیه، در این زمینه می‌گوید: به طور كلی پلاستیك‌ها، پلیمرهایی هستند كه از سنتز مواد اولیه‌ای به نام مونومر تهیه می‌شوند. مونومرها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند؛ در حالی كه پلیمرها خنثی هستند و مشكلی ندارند. اما اشكال كار اینجاست كه معمولاً در فرایند تهیه پلیمرها، مقداری مونومر باقی می‌ماند.
كشاورز می‌گوید: اگر این فرآیند، اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته باشد، مشكلی برای سلامت افراد به وجود نمی‌آورد. برای همین در استفاده از پلاستیك‌ها به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود و در ضمن به هر نوع پلاستیكی نباید مجوز بسته‌بندی مواد غذایی داده شود.
در میان تمام انواع ظروف یك‌بار مصرف، شاید بتوانیم از بطری‌های آب آشامیدنی به عنوان پرمصرف‌ترین انواع این ظروف نام ببریم. بطری‌هایی كه حتی اگر حاوی آب معدنی نباشند، به طور مرتب از آب شهری پر می‌شوند و درون یخچال قرار می‌گیرند تا آب خنك مصرفی خانواده را تامین كنند. دكتر كشاورز در زمینه استفاده از این بطری‌ها می‌گوید: معمولا جنس این بطری‌ها از پی‌وی‌سی است كه مشكلی هم برای سلامت انسان به وجود نمی‌آورد، اما اگر آب بیش از 6 ماه در این ظروف نگهداری شود، آلوده می‌شود. بنابراین خانواده‌ها باید از استفاده مكرر این ظروف برای نگهداری آب در یخچال خودداری كنند.
چرخه ناسالم بازیافت
با این حال عوارض ظروف یك‌بار مصرف تنها به سلامت انسان ختم نمی‌شوند، چون به عقیده كارشناسان برگشت‌پذیری این ظروف به محیط بین 100تا 200 سال است و از همه مهم تر، این مواد دوباره بازیافت می‌شوند. رحمانی با اشاره به این كه چرخه بازیافت نیز در كشور ما چرخه سالمی نیست، خاطرنشان می‌كند: علاوه بر این، همین مواد بازیافت شده باعث بروز انواع بیماری‌های دیگر می‌شوند،در حالی‌كه خیلی از مردم در هنگام استفاده از این مواد بازیافتی از عوارض آنها كاملا بی‌خبرند.
وی با بیان این كه البته پی‌وی‌سی‌های استاندارد در ظروف یك‌بار مصرفی كه داخل هواپیما در دسترس مردم قرار می‌گیرند، بی‌ضرر هستند، توضیح می‌دهد: این ظروف به صورت فوم هستند، ولی آنقدر هزینه‌هایشان بالا ست كه باز هم تولید همان ظروف غیر استاندارد ترجیح داده می‌شود، در حالی‌كه در ساخت همین ظروف غیر استاندارد هم حتی یك متخصص تغذیه و یا یك كارشناس شیمی وجود ندارد. این كارشناس بهداشت محیط با تاكید بر این كه بسته‌بندی مواد غذایی سرد با این ظروف چون حرارتی نمی‌بینند، مشكلی ایجاد نمی‌كنند، می‌گوید: اما این ظروف گاهی آنقدر داغ می‌شوند كه ماده غذایی در آنها حالت ظرف را به خود می‌گیرد، بخصوص در مراسم و عزاداری‌ها.
وی خاطرنشان می‌كند: یكی از دلایلی كه سرطان در گذشته اینقدر سر زبان‌ها نبود و حالا اینقدر شایع است، به خاطر همین مواد شیمیایی است.
متاسفانه مسئولان توجه ندارند كه هزینه‌های سلامت مردم، مقدم برهزینه‌های تولید ظروف استاندارد است، چون حاضرند سالانه میلیاردها دلار دارو وارد كنند، ولی برای استاندارد كردن تولیداتشان هزینه اضافی تقبل نمی‌كنند.
سمیه شرافتی
منبع: همشهری
* مطالب مرتبط:
