گفت‌وگو با سیامك شایقی، كارگردان «خواب زمستانی»
سیامك شایقی كه امسال با «خواب زمستانی» در جشنواره فیلم فجر حاضر است، از جمله فیلم‌سازانی است كه در دهه 60 فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز كرد.
او كه با «جهیزیه برای رباب» امیدهایی را برانگیخت، در فیلم‌های بعدی‌‌‌اش فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشت.
شایقی كه در یك دهه اخیر به صورت توأمان در سینما و تلویزیون فعالیت داشته، سال گذشته «باغ فردوس پنج بعد از ظهر» را روی پرده داشت. او امسال در حالی با «خواب زمستانی» در بخش مسابقه سینمای ایران حاضر است كه می‌گوید این فیلم دومین قسمت از یك سه‌‌گانه است كه با احترام به ادبیات معاصر ایران ساخته شده است. شایقی می‌گوید قصد دارد قسمت اول و سوم این سه‌‌گانه را نیز جلوی دوربین ببرد.
در «خواب زمستانی» كه درامی زن محور است، فاطمه معتمدآریا، لادن مستوفی و پگاه آهنگرانی نقش سه خواهر را ایفا می‌كنند.
• درست است كه فیلم تازه شما یعنی «خواب زمستانی» برداشت آزادی از شعر «خواب زمستانی» نیماست؟
نه اصلا این طور نیست. مطمئنا برداشت آزاد از شعر نیما كار بسیار سختی است. ولی اتفاقی كه در مورد فیلم من افتاد این بود كه قصد داشتم قصه سه خواهر را روایت كنم و برای آن هم اسم «طرف ما شب نیست» را انتخاب كرده بودم.
این اسم را هم بر اساس بخشی از شعر شاملو انتخاب كردم اما بعد حین تكامل فیلم‌نامه به این نتیجه رسیدیم كه حاصل كار به شعر «خواب زمستانی» نیما نزدیك‌تر است. پروسه‌ای كه برای انتخاب عنوان فیلم طی شد به این شكل بود و اصلا مسئله برداشت آزاد از این شعر در میان نبود.
• چرا به سراغ داستانی رفتید كه در آن نقش‌های محوری بر عهده زنان است؟
من در فیلم‌های قبلی‌ام هم گرایش و حساسیت‌هایی نسبت به مسائل زنان داشتم اما به تدریج این گرایش‌ها قوی‌تر شد و فكر كردم یك فیلم‌نامه را به‌طور مشخص به زنان اختصاص دهم به نحوی كه قهرمان آن نه یك زن بلكه سه زن باشند.
من سعی كردم به شكل اساسی تری به آنها بپردازم اما باید در این میان ذكر كنم كه این فیلم بیانیه‌ای در دفاع از حقوق زنان نیست بلكه روایتگر قصه سه خواهر است كه با اختلافاتی كه از نظر شخصیتی دارند و دیدگاه‌های متفاوتی كه دارند در كنار هم و زیر یك سقف زندگی می‌كنند.
• یعنی نگران این مسئله هستید كه برچسب فمینیستی بودن به فیلم‌تان بخورد؟
نه اصلا این طور نیست بلكه من می‌خواهم سوءتفاهمی پیش نیاید و ذهن مخاطب قبل از تماشای فیلم به بیراهه نرود. نمی‌خواهم مخاطب تصور كند كه فیلمی مشخصا راجع به زنان و مسائل مربوط به آنها می‌بیند.
• پس فكر می‌كنید برداشت مخاطب قبل از تماشای «خواب زمستانی» خلاف آن چیزی است كه بعداً در فیلم می‌بیند؟
نه این طور نیست. اتفاقاً فكر می‌كنم مخاطب برداشت درستی از فیلمی كه قرار است ببیند خواهد داشت. نكته فیلم «خواب زمستانی» در این است كه می‌خواهم هم قهرمانانم زن باشند و هم اینكه در یك خانه و در كنار هم زندگی كنند.
• «خواب زمستانی» آیا ارتباطی به نمایش‌نامه «سه خواهر» چخوف دارد؟
هر چند كه من نمایش‌نامه «سه خواهر» چخوف را بسیار دوست دارم اما این فیلم هیچ ربطی به آن نمایش نامه ندارد. حتی در این فیلم اشاره‌هایی به این نمایش‌نامه می‌شود یعنی اشاره‌هایی غیرمستقیم به «سه خواهر» داریم اما باز هم ربط مشخصی بین این فیلم و آن نمایش‌نامه وجود ندارد. ضمن اینكه من دو قصه دیگر هم دارم كه با محوریت سه زن و در واقع سه خواهر شكل می‌گیرد.
• و ظاهراً «خواب زمستانی» قسمت دوم از این سه‌‌گانه‌ای است كه قصد ساختش را دارید؟
بله. در واقع قسمت اولی است كه می‌سازم و به لحاظ دسته‌بندی قسمت دوم آن سه‌‌گانه است. من این سه گانه را با تفكیك طبقات اجتماعی می‌سازم و خواهرهای «خواب زمستانی» در واقع خواهران طبقه متوسط جامعه هستند. من قصد دارم دو قسمت دیگر را هم با محوریت سه خواهر از طبقه فقیر و دیگری را با سه خواهر از طبقه مرفه جامعه بسازم.
• واقعاً فكر می‌كنید از این تكرارها قصه‌های جذاب و پر كششی حاصل می‌شود؟
اشتباه نكنید. من قصد تكرار ندارم بلكه قصه‌های مختلفی دارم كه می‌خواهم آنها را هم روایت كنم. من حرف های بیشتری داشتم كه همه آنها در «خواب زمستانی» نمی‌گنجد به همین دلیل تصمیم به ساخت آن دو قسمت دیگر گرفتم.
دوست دارم نوع نگاهی كه در طبقات مختلف اجتماع به زن ها وجود دارد و نگاهی كه
زن‌ها به اطرافیان و جامعه خود دارند را در طبقات مختلف اجتماع بررسی كنم. «خواب زمستانی» تنها بخشی از این فكر است كه در ذهن من وجود دارد.
• ظاهراً قرار بود لیلا حاتمی به جای لادن مستوفی در نقش یكی از خواهران بازی كند. درست است؟
نه این طور نیست من بارها گفته‌ام و روزنامه‌ها اشتباه نوشته‌اند. انتخاب اول من لادن مستوفی بود ولی او به دلیل پاره‌ای مشكلات شخصی فرصت حضور در این طرح را نداشت. بعد از او من به سراغ لیلا حاتمی رفتم قرارداد بسته شد و حتی تست گریم و لباس و همه كارها انجام شد اما ظاهرا یك قرارداد از پیش بسته شده سر راه این كار قرار گرفت و لیلا حاتمی مجبور شد به سراغ آن طرح برود. بعد از این اتفاق من فكر كردم دوباره بهترین گزینه همان لادن مستوفی است كه خوشبختانه در آن زمان شرایط مساعدی داشت و در فیلم حضور پیدا كرد.
• چرا حضور رضا كیانیان در این فیلم منتفی شد؟
قرار بود رضا كیانیان در یك نقش كوتاه به صورت افتخاری در این فیلم حضور داشته باشد كه البته در مورد نقش به توافق نرسیدیم. او پیشنهادهایی برای این نقش داشتند و گفت‌وگوهایی صورت گرفت، اما من فكر كردم این پیشنهادات ممكن است مسیر قصه را منحرف كند و در نهایت این همكاری منتفی شد.
• همكاری دوباره با فاطمه معتمدآریا چطور بود؟ ظاهراً این دومین همكاری شما پس از سال‌های دور و حضور ایشان در فیلم«ستاره و الماس» بود؟
بله. همكاری با ایشان بسیار دلپذیر بود و همان طور كه انتظار داشتیم همه چیز به خوبی پیش رفت.
• ظاهراً برای فیلم شما مشكلاتی هم سر راه فیلم برداری پیش آمد؟
بله. در اوایل كار متأسفانه دوربین نبود و بعد از آن هم دوربینی كه به ما تحویل داده شد سالم نبود كه البته خوشبختانه بعد از مدت كوتاهی دوربین به دستمان رسید و مشكل چندانی پیش نیامد.
• آیا «خواب زمستانی» را برای مخاطب عام ساختید؟ چه پیش‌بینی از استقبال مخاطب دارید؟
بله. این فیلم را برای مخاطب عام ساختم و امیدوارم مخاطب عام فیلم من را بپسندد و هیچ پیش‌بینی ای از استقبال از این فیلم ندارم اما به حاصل كار امیدوارم.
منبع : همشهری
