نظر آیة الله سیدمحمدباقر صدر(ره) درباره قمه‎زنی

سخنان شهید آیة الله سیدمحمدباقر صدر در ردّ بدعت‎های عزاداری و قمه‎زنی:

از آنجا که هدف ما بازگشت به اهل‎بیت علیهم السلام است؛ و آن بزرگواران آگاه‎ترین افراد بر شریعت اسلام و بر آنچه در خانه رسول رخ داده و می‎دهد و مسائل مربوط به آن می‎باشند، با این حال چیزی از آنها به دست ما نرسیده که بتواند ربطی به این امور منفی که هم اکنون در عزاداری‎ها صورت می‎گیرد داشته باشد. به گونه‎ای که نه در زمان ائمه اطهار علیهم السلام، و نه در بعد از آن مردم با این امور منفی آشنائی نداشتند و این شیوه‎های عزاداری در زمان‎های معاصر ایجاد و رواج یافته‎اند. و اگر چیزی از این امور می‎توانست در خدمت به اهداف نهضت حسینی مفید و سودمند واقع شود حتماً اهل‎بیت علیهم السلام اولین کسانی بودند که به آن سفارش می‎نمودند. و یا حداقل باید اهل‎بیت علیهم السلام در این مورد حرفی می‎زدند و یا این که تشویق و حمایتی از این امور می‎نمودند؛ در حالی که می‎بینیم آن بزرگواران حتی در احادیث ضعیفشان نیز هیچ گونه اشاره‎ای به این امر نکرده‎اند.

این در حالی است که اهل‎بیت مثلاً هنگامی که در موضوع زیارت امام حسین علیه السلام از زیارت پیاده آن حضرت و مشکلات و سختی‎های راه آن سخن می‎گویند به بیان هر اجری که زائر در هر قدمش کسب می‎کند پرداخته و ریزترین امور را متذکر می‎شوند. پس می‎بینیم که چگونه این بزرگواران از این مسائل کوچک سخن گفته‎اند اما هیچ اشاره‎ای به این اشکال عزاداری ننموده‎اند.

همچنین می‎توان در تأکید این موضوع به صورتی واضح به سیره علمای بزرگ در طول تاریخ از زمان ائمه تاکنون اشاره نمود؛ به گونه‎ای که می‎بینیم علمای اعلام با این که تنها در پی عمل به واجبات شرعیه نبوده، بلکه به مستحبات و سفارشات رسیده از جانب شرع که وسیله قرب به خداوند متعال می‎باشند نیز اهمیت خاصی می‎دادند و خویش اولین کسانی بودند که به آنها عمل می‎نمودند، با این حال در تمام طول تاریخ و حتی تاریخ معاصر شاهد نبوده‎ایم که یکی از مراجع تقلید و یا یکی از علمای معروف مثلاً این گونه اعمال منفی را انجام داده باشند. در صورتی که اگر این اعمال از مقربات الهی بود این علماء اولین کسانی بودند که قیام به آن می‎نمودند.

از طرفی نیز روشن است که در شریعت اسلام، تمام مردم مخاطب احکام شرعی می‎باشند و وجهی وجود ندارد که بگوئیم احکامی نزد ما وجود دارد که مخاطب آن مثلاً فقط علماء هستند و یا این که احکامی باشند که مخاطب آن فرد جاهل بوده باشد؛ به گونه‎ای که بعضی از احکام مخصوص علماء و بعضی مخصوص جهلاء باشد یا مثلاً این حکم مخصوص فرد آبرومند و این حکم مخصوص فرد فرومایه باشد و ... پس باید گفت که همه احکام شرعی مشترک بین مسلمانان می‎باشند؛ چه واجب و چه مستحب. پس اگر عمل مورد نظر ما نیز مستحب باشد برای همه مردم مستحب است چه آنها عالم باشند و چه عامی. با این حال شاهد نبوده‎ایم که هیچ یک از علماء در طول تاریخ اقدام به این عمل کنند که این بدان معناست که آنها این اعمال را مستحب و مقرب کننده نزد خداوند نمی‎دانسته‎اند و بنده شخصاً هیچ عالمی را تاکنون نمی‎شناسم که اصرار بر انجام این صورت‎های عزاداری داشته باشد و شاهد نبوده‎ام که مثلاً عالمی قمه بزند. پس اگر عالمی وجود دارد که بر انجام شدن این گونه اعمال اصرار دارد و آن را مستحب می‎داند پس اعتقاد دارم که او باید خود اولین کسی باشد که قمه می‎زند و آن را نیز همیشه ادامه دهد تا مردم نیز بر او اقتدا نمایند.

و من خویش شاهد این حقیقت بودم که مرجع کبیر آیت الله العظمی سید محسن حکیم (ره) دائماً می‎فرمودند:

«همانا قضیه قمه‎زنی، اندوه و غصه‎ای در گلوی ماست» پس ایشان با این دید به قمه‎زنی نگاه می‎نمودند، ولی در جواب سوالات نیز می‎نوشتند: اگر قمه‎زنی باعث ضرر به بدن یا هتک حرمت به مذهب اهل‎بیت و شیعیان گردد، حرام است.

منبع:

شعائر الحسینیه بین الوعی والخرافه، ص119-127