وهن بودن قمه‌زنی

لفظ «وهن» یعنی سستی . و وهن دین، یعنی هر عمل و گفتاری که باعث سستی و ضعف دین شود که علما در این رابطه فتاوایی فرموده‎اند .

الف- فتاوی مراجع تقلید

حضرت امام خمینی (ره)

بسمه‌تعالی

در وضع موجود قمه نزنند، و شبیه‎خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد، مانع ندارد؛ اگر چه روضه‌خوانی بهتر است و عزا‌داری برای سید مظلومان از افضل قربات است.

"استفتاءات امام، ج 3، سوالات متفرقه، س 37"

حضرت آیت‌الله العظمی خویی(ره)

اگر قمه‌زنی و زنجیرزنی با قلاب‌های فلزی که در ماه محرم انجام می‌گیرد، منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده و یا هتک، تمسخر و توهین به دین و مذهب را به دنبال آورد، جایز نیست.

"المسائل الشرعیه، استفتاء‌ات الامام الخویی، العبادات؛ و الطریق النجاة، ج 2، ص 445"

حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای

قمه‌زنی علاوه بر این که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‌شود و سابقه‌ای در عصر ائمه علیهم السلام و زمان‌های بعد از آن ندارد و تاییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (علیه السلام) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود؛ بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.

"اجوبه الاستفتاءات، س 1461"

حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی

بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می‌گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می‌کند، خودداری کنند.

کلمه قمه‌زنی، www.makaremshirazi.org

حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ جواد تبریزی(ره)

عزاداری خامس‌‌ آل ‌عبا از مهم‌ترین شعائر دینی و رمز بقای تشیع می‌باشد؛ ولی بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب و سوء ‌استفاده دشمنان اسلام و اهل‎بیت ‌علیهم‌السلام می‌شود، اجتناب کنند. (1)

"استفتاء‌ات، س 2003 و 2012 و 2014"

حضرت آیت الله العظمی سیستانی

باید از كارهایی كه عزاداری را خدشه‌دار می‌كند اجتناب شود.

"مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34"

[روشن است که قمه‎زنی در حال حاضر تبعات منفی فراوانی از جمله وهن دین را در پی دارد. این فتوا وجه دیگری نیز دارد: اگر قمه زدن ضرر معتدٌ به و یا تبعات منفی داشته باشد جایز نیست.]

حضرت آیت الله العظمی سید محسن حكیم

فرزند ایشان شهید آیت الله سید محمدباقر حكیم نقل نموده‌اند كه پدر بزرگوارشان دائماً می‌فرموند: «انّ قضیة التطبیر هی غصة فی حلقومنا»؛ «مسئله قمه‌زنی، غصّه و اندوهی در گلوی ماست.»

"قمه‎زنی سنت یا بدعت، اثر مهدی مسائلی"

حضرت آیت الله موسوی اردبیلی

چنانچه ضرر معتدٌ به داشته باشد یا موجب وهن مذهب یا مؤمنین شود جایز نیست.

منبع: www.ardebili.com

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی

در موردی كه موجب وهن مذهب شود از آن خودداری گردد.

"مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، سید محسن محمودی، جلد 3، ص34 قمه‎زنی"

ب- سایر علما

حضرت آیت‌الله علی مشکینی(ره)

بعد التسلیم و التحیه امور مذکور فوق بنفسه در شرع اسلام مورد اشکال و بلکه بعضی از آنها ذاتا مُحرم است. مسلمین باید از وارد کردن آنها در مراسم تعزی حضرت حسین (علیه‌ الصلاة والسلام) که یکی از عبادات است جدا خودداری نمایند...

حضرت آیت‌الله جوادی آملی

چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتک حرمت عزاداری است، جایز نیست، انتظار می‌رود از قمه‌زنی و مانند آن پرهیز شود.

حضرت آیت الله العظمی علامه امین عاملى(ره)

قمه‏زنى و اعمالى دیگر از این قبیل در مراسم عزادارى حسینى به حكم عقل و شرع حرام است و زخمى ساختن سر، كه نه سود دنیوى دارد و نه اجر اخروى، ایذاء نفس است كه خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل، شیعه‏ى اهل‎بیت را در انظار مردم مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشى قلمداد مى‏كنند و شكى نیست كه این اعمال ناشى از وساوس شیاطین بوده و موجب رضایت ‏خدا و پیامبر و اهل‎بیت اطهار نیست و البته تغییر نام این اعمال در ماهیت و حكم شرعى آن كه حرمت است، تغییرى نمى‏دهد.

"اعیان الشیعه، ج 10، ص 363"

حضرت آیت الله العظمی علامه سید محمدحسین فضل الله

"التطبیر حرام لكونه من مصادیق الإضرار بالبدن، و هو غیر جائز مطلقاً على رأینا، سواء أدى إلى التهلكة أو لم یؤد إلیها، و عندئذ فما دام محرماً فلا یمكن جعله من الشعائر الدینیة أو الحسینیة، ولا سیما إذا كان مسیئاً للمذهب، فسوف تشتد الحرمة و تتاکد"؛ "قمه‎زنی حرام است چون از مصادیق ضرر رساندن به بدن می‎باشد. و آن از نظر ما مطلقاً حرام است خواه به هلاکت و مرگ فرد منتهی شود؛ خواه نشود.  و چون که این عمل حرام است نمی‎توان آن را جزء شعائر حسینی یا شعائر دینی قرار داد. خصوصاً زمانی که باعث زشتی و وهن مذهب (شیعه) گردد باعث می‎شود که حرمت آن تشدید و تاکید شود.

"سایت علامه سید محمد حسین فضل الله: www.bayynat.ir/index

حضرت آیت‌الله احمدی میانجی (ره)

عملی که موجب وهن مذهب شود، جایز نیست...

حضرت آیت‌الله ابراهیم امینی

با توجه به این که مشروعیت امور فوق به اثبات نرسیده و در شرایط کنونی موجب وهن مذهب شیعه می‌شود، اجتناب از آن بر عزاداران امام حسین علیه ‌السلام لازم است. «با این که عزاداری برای سرور شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام یک عبادت و موجب تقرب به خدای سبحان است و ائمه معصومین (عیلهم‌السلام) در این باره تاکید، لکن بر علاقه‌مندان به اهل‎بیت واجب است از انجام امور فوق اجتناب نمایند؛ زیرا اولا امور مذکور در بین عرف مردم به عنوان عزاداری مرسوم نیست و حکم به استحباب و مشروعیت آنها بدون وجه است. ثانیا در اوضاع و شرایط کنونی جهان، امور مذکور از خرافات به شمار می‌رود و موجب وهن شیعه می‌باشد ...

حضرت آیت‌الله ملکوتی

عزاداری حضرت سیدالشهداء سبط رسول اکرم (صلی ‌الله علیه و آله و سلم) باید لایق و شایسته به آن امام بزرگوار باشد و موجب وهن و تضعیف اسلام و مذهب تشیع نباشد بلکه مثل قیام آن حضرت باعث بقاء و عزت اسلام و مسلمانان بوده و عاری و منزه از هر گونه بدعت و خرافات باشد.

حضرت آیت‌الله مقتدایی

با استقرار جمهوری ‌اسلامی ایران و تشکیل حکومت اسلامی بر اساس قرآن و وحی توجه همه ملت‌ها و دولت‌ها به اسلام جلب و احکام نورانی و مترقی اسلام مورد مداقه صاحب نظران قرار گرفته و می‌رود تا همانند خورشیدی تابان در سطح جهان بسط پیدا کند؛ لذا دشمنان اسلام که حقیقت و موجودی خود را در خطر می‌بینند، در مقام هستند به هر وسیله و بهانه، اسلام را ملکوک(بدنام) و خدشه‌دار نمایند. از این جهت اموری که امروز موجب وهن به اسلام و تضعیف عقاید مسلمین می‌گردد، شرعا حرام و مسلمین باید از آنها خودداری نمایند...

حضرت آیت‌الله محمدی گیلانی

هر آنچه که مایه وهن شریعت اسلام است، طبعاً حرام و خصوصاً اگر مورد نهی ولی‌ امر مسلمین است، بر عموم، اطاعت از آن واجب است.

حضرت آیت‌الله موسوی تبریزی

عزاداری روزهای محرم و صفر و زنده نگه داشتن قیام مقدس حسین بن علی علیه‌السلام از بهترین عبادات و قربات است و هر عملی که موجب وهن اسلام و قیام مقدس حضرت اباعبدالله (علیه‌السلام) باشد، حرام است و اطاعت از حکم ولی‌ امر مسلمین واجب و لازم است.

آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی

بسمه تعالی

در کیفیت برگزاری مراسم و شیوه‌های آن بایستی سه شرط را مد نظر قرار داد:

...

2- آن که موجب وهن دین و مکتب تشیع و یا جامعه اسلامی و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی نباشد؛ زیرا که وهن هر یک از آنها از اعظم محرمات و کبائر است...

3- آن که متناسب با روح اسلام و ارزش‌های متعالی مکتب اهل‎بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) باشد و با احکام و تعالی حقه آنان منافات نداشته باشد.

"قم/ 4 محرم الحرام 1415 سید محمود هاشمی شاهرودی"

حضرت آیت‌الله راستی کاشانی

... اقامه عزای حضرت ابی عبدالله الحسین؛ سیدالشهداء علیه‌السلام از افضل قربات الی ‌الله تعالی و موجب تجدید حیات اسلام و ایمان است و بر مومنین است هر چه با شکوه‌تر آن را برگزار نمایند و از هر اموری که موجب وهن اسلام و دست‌آویز دشمنان اسلام است، اجتناب کنند.

حضرت آیت‌الله العظمی فاضل‌لنکرانی(ره)

با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامی به عنوان ام ‌القرای جهان اسلام شناخته می‌شود، و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین علیه‌السلام به گونه‌ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مساله قمه‎زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچ‌گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین علیه‌السلام از آن خودداری کنند. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر، واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.

"جامع‌المسائل، ج1، س 2173"

حضرت‌ آیت‌الله العظمی نوری همدانی

مکتب سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله علیه‌السلام، مکتب امر به معروف و نهی از منکر و چشمه جوشان ارزش‌های اسلامی است و تاریخ خونبار عاشورا همیشه با آفریدن حماسه‌ها و موج‌ها و با به حرکت در آوردن احساسات و عواطف، الهام‎بخش کلیه نهضت‌ها و قیام‌هایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت گرفته، بوده است... این خاطره، به جوش‌آورنده خون‌هایی است که در دل علاقه‌مندان این مکتب موج می‌زند. مخصوصا در جهان کنونی که دشمنان اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع نامشروع خود را از دست رفته می‌بینند، در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب محمدی هستند، لذا لازم است (شیعیان) با مراسم عزاداری کار زینبی بکنند یعنی با منطق اسلام توام و از هر گونه حرکتی که این دین مقدس را بی‌منطق قلمداد نماید، منزه باشد و عزاداران محترم و متعهد به جای این که قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند، - که - قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می‌باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنان را به مخاطره می‌اندازند، بکوبند.

"استفتاء‌ات، ج 2، س 597"

حضرت آیت‌الله محمدابراهیم جناتی

از انجام این کارهای ناشایست، وهن‌آور، نسنجیده و خرافی که در مبانی فقهی و پایه‌های شناخت احکام شرعی ریشه ندارد و موجب لکه‎دار شدن چهره برجسته و درخشان دین و تشیع است، پرهیز شود.

حضرت آیت الله علامه سید مرتضی عسگری

محقق تاریخ اسلام و حدیث‌شناس شهیر شیعه، در عین حال که از گستره خدمات علمی و اجتماعی برخوردار بود، هرگز از لزوم بیداری سیاسی غافل نبود. از جمله ویژگی‌های بارز علامه عسگری روحیه خرافه‌زدایی از دین بود که در این راه کوشش‌های گسترده‌ای برای دور کردن عادات و اندیشه‌های منحرف از دامن اسلام نمود. وی از جمله کسانی بود که قمه زنی را رفتاری خارج از اسلام عنوان و در راه تبیین این موضع کوشش کرد.

"قمه زنی سنت یا بدعت، اثر مهدی مسائلی"

حضرت آیت الله العظمی سید کاظم حائری

[اولا:] ما شاهد آنیم که قمه‎زنی و بعض اعمال شبیه به آن ذاتاً موجب تخریب وجهه اسلام و تشیع گشته‎اند و دشمنان کافر نیز در زمان حاضر برای آسیب وارد کردن به ما بر این گونه اعمال تکیه نموده تا دین ما را دین خرافه و وحشی‎گری معرفی نمایند.

ثانیا: چه ما چنین دیدی را نسبت به قمه‎زنی به دست آورده باشیم یا نه، باید از اوامر ولی امر مسلمین حضرت ایت الله خامنه‎ای حفظه الله، در این مورد اطاعت کنیم؛ زیرا ایشان در این مورد موضع‎گیری صریح و روشنی نموده و دیگر هیچگونه عذری را برای مخالفت باقی نمی‎گذارند و بر تمامی مسلمین واجب است که از دستورات ایشان اطاعت نمایند چه کسانی که با ایشان در فتوا هم نظرند و یا از ایشان تقلید می‎کنند و چه کسانی که در این فتوا با ایشان هم نظر نبوده و یا از کس دیگری تقلید می‎نمایند. در هر صورت بر همه مسلمین واجب است از ایشان از حیث ولی امر بودنشان اطاعت کنند.

منبع: شعائر الحسینیه بین الوعی والخرافه، ص145. متن عربی این فتوا در کتاب قمه‎زنی سنت یا بدعت، نوشته مهدی مسائلی، چاپ گلبن اصفهان، ص162 موجود است.

حضرت آیت الله سید احمد علم‌الهدی

قمه‌زنی در ایام محرم و صفر موجب وهن دین مبین اسلام شده و بنا به فرمایشات و فتوای صریح رهبر معظم انقلاب چون قمه‌زنی موجب وهن در اسلام شده و یا سبب احتمال معرفی دین اسلام به عنوان دین خشونت در جهان می‌شود، حرام است. دشمنان اسلام از طرق مختلف سعی می‌كنند مسایل خرافی را در دین مبین اسلام ترویج دهند. نباید با انجام اقداماتی مانند قمه‌زنی در ماه محرم مسایل انحرافی را در دین اسلام افزایش داد.

"خبرگزاری جمهوری اسلامی: 8/11/1385"

آیت‌الله شبستری امام جمعه تبریز

قمه‎زنی در روز عاشورا بنا به احكام اولیه و ثانویه در اسلام مذموم است و موجب وهن مذهب تشیع می‎شود و از این نظر نباید توسط مومنان انجام شود. هرگونه ایذا، قمه‎زنی و جاری كردن خون از بدن بنا به احكام روشن اسلامی حرام و موجب وهن شیعه توسط دشمنان و وهابیون است و از این نظر نیز، فعلی ضد دین و بدعت می‎باشد. هر عبادت یا مستحبی فقط از ناحیه دین مباح و پذیرفتنی است وگرنه بدعت و حرام تلقی می‌شود. قمه‌زنی و برخی اعمال غیر معمول در عزاداری‎ها از این نظر كه از ناحیه دین تكلیف نشده است موجب بدعت می‌شود و در آن صورت اساسا حرام و ضد دین تلقی می‌شود. در این رابطه هرگونه قمه‎زنی، خونریزی و اضرار به بدن حرمت داشته و از اساس مورد خواست دین نیست و لازم است مومنان از انجام آن خودداری كنند. در شرایط كنونی دشمنان اسلام در صدد بهره‌برداری منفی تبلیغی از برخی حركت‌های انجام یافته در عزاداری‌ها هستند، برخی حركت‌های معمول در عزاداری‎ها، حتی علی‌رغم خلوص نیت در عاملان آنها ممكن است در ظاهر وحشیت (وحشی‎گری) تلقی شده و موجب وهن مذهب جعفری گردد و لذا باید از انجام آنها خودداری شود. با تاكید بر حفظ آرامش و متانت مومنان در دستجات و مجالس سوگواری امام سوم شیعیان خواستار اجتناب آنان از هرگونه اقدامی می‎باشم كه ابزار یا موجب سوژه منفی به دست وهابیون علیه شیعیان در این مقطع حساس گردد .

منبع: http://www.irna.com/fa/news/view/menu-149/8511083097174934.htm

پی‌نوشت‌:

1- درباره فتوای آیة‌الله تبریزی متاسفانه نقل قول‌های ناصحیحی منتشر شده است؛ برای دست یافتن به فتوای ایشان، به ذکر سه مساله از سایت دفتر معظم ‌له می‌پردازیم؛

سوال 1832): این افرادی که در مجالس سوگواری ائمه ‌اطهار (علیهم‌السلام) بسیار سینه می‌زنند و بدن خود را سرخ می‌کنند و از حالت خود خارج می‌شوند، آیا کار درستی انجام می‌دهند؟

جواب: بسمه‌تعالی؛ مانعی ندارد و داخل عنوان جزع است و جزع بر ائمه (سلام‌ الله علیهم) مستحب است؛ والله العالم.»

اما در جواب سوال 1851): قمه‌زنی را به عنوان جزع بودن نمی‌پذیرند:

سوال 1851): در زمان حاضر قمه‎زدن برای امام حسین علیه‌السلام یا به عشق امام حسین علیه‌السلام چه حکمی دارد؟ جواب: بسمه تعالی؛ عزاداری حضرت سیدالشهداء علیه‌السلام و سایر معصومین (علیهم‌السلام) به هر صورتی که عنوان جزع بر آن منطبق باشد،  مطلوبیت شرعی دارد. قمه‌زنی فی نفسه مانعی ندارد، ولکن دخول آن در جزع محل بحث می‌باشد؛ والله العالم.

منبع:

دفاتر و سایت‎های علما و مراجع

دست پنهان، دفتر فرهنگی فخرالائمه(علیهم السلام)