مشخصات نان خوب
از دید مصرف كنندگان، یك نان خوب نانی است كه خوش عطر و طعم و تازه باشد؛ خوب تخمیر شده باشد و از جوش شیرین یا سایر مواد مضر در آن استفاده نشده باشد؛ در محیطی پاكیزه و با شرایط بهداشتی تهیه شده باشد؛ ارزش تغذیه‌ای كاملی داشته باشد؛ دورریز نداشته باشد و گران نباشد.
شاید نگاه مصرف‌كننده معمولی تصحیح وضعیت موجود نانوایی‌های سنتی و تبدیل آنها به یك محل تمیز با كارگران آموزش دیده باشد، ولی مصرف‌كنندگان نمی‌دانند دولت برای همین نانی كه در نانوایی‌های غیربهداشتی فعلی تولید می‌شود، مبالغ هنگفتی یارانه می‌دهد و آردی را كه حدودا كیلویی 2800 ریال برای خودش قیمت دارد، كیلویی 75 ریال به نانوایی می‌دهد.
این یارانه نتوانسته است قیمت نان را پایین نگه دارد، چون مزد كارگر و هزینه‌های دیگر جانبی با توجه به تورم، افزایش چشمگیری داشته است. هزینه تولید نان در نانوایی‌های سنتی هم مقرون به صرفه نیست. به هر حال به‌دلیل اینكه قیمت فروش نان از طرف دولت ثابت نگه داشته شده و دستمزدها و هزینه‌های جانبی تولید نان بالا رفته است، نانوایی‌ها ناچار به یافتن راه‌هایی دیگر برای كسب درآمد شده‌اند.
به این ترتیب، نانوایی‌ها ناراضی هستند و هیچ تلاشی برای ارتقای كیفی انجام نمی‌دهند و نارضایتی خود را با ارائه خدمات نامناسب‌تر به مشتری، نشان می‌دهند.
بنابراین مصرف‌كنندگان نان سنتی باید بدانند تنها زمانی مشكل نان‌های سنتی ما كه بسیار مورد پسند سلیقه همگان هستند حل خواهد شد كه نانوایی‌های سنتی ما از بند قیمت گذاری‌های غیرواقعی رها شوند، آرد را به قیمت بخرند و در شرایط كاملاً بهداشتی و در رقابتی سازنده از نظر كیفی اقدام به تولید كنند.
تنها در این صورت است كه كیفیت تولید، نقش خود را ایفا خواهد كرد و البته نان گران‌تر به دست مشتری خواهد رسید. دولت هم بهتر است این یارانه را كه ناعادلانه بین غنی و فقیر توزیع می‌كند، صرف بهبود وضع افراد و حمایت خانواده‌هایی كند كه واقعاً نیازمندند و البته با روش‌های علمی قابل شناسایی هستند.
در مقابل این راهكار، نان صنعتی نیز در كنار نان سنتی باید با قیمت ارزان تر و كیفیت مناسب در دسترس باشد و مصرف‌كننده حق انتخاب داشته باشد.
نان صنعتی یا ماشینی خوب؟
نان ماشینی یا صنعتی كه در حال حاضر دولت و وزارت بازرگانی از آن حمایت می‌كنند، باید از ویژگی‌هایی برخوردار باشد كه اطمینان داریم مسئولین نیز به آن معتقدند. نان‌های جدید صنعتی باید در مقیاس انبوه و با ماشین‌های مدرن و در شرایط كاملاً بهداشتی تهیه شوند و تلاش تولید‌كنندگان باید این باشد كه تنوع را در تولید نان نیمه حجیم و مسطح كه قطعاً بیشتر مشتری خواهد داشت، رعایت كنند.
این نان‌ها كاملاً از خمیر ورآمده و تخمیر شده تولید می‌شوند و در جذب املاح دو ظرفیتی مشكلی به‌وجود نخواهند آورد. همچنین این نان‌ها به راحتی می‌توانند با سبوس، آرد جو، آرد سویا و ریز مغذی‌هایی كه كمبود آنها در كشور وجود دارد، مثل آهن، روی، ویتامین‌های گروه ب و كلسیم غنی شوند.
بنابراین گروه‌های خاص، بیماران و افراد دچار كمبود بعضی از ریز مغذی‌ها، می‌توانند نان مورد نیازشان را راحت‌تر تهیه كنند. به این ترتیب، مردم وقت خود را برای خرید از دست نمی‌دهند و می‌توانند از نزدیك‌ترین مغازه یا سوپر نزدیك به منزل آن را تهیه كنند. با توجه به حجم بالای تولید، حتی اگر دولت یارانه‌ای برای این نوع نان نپردازد، قیمت هم چندان افزایشی نخواهد داشت.
البته دستیابی به چنین نانی به عوامل متعددی بستگی دارد: اول اینكه برنامه آموزشی و فرهنگ‌سازی برای معرفی این نوع نان تهیه و اجرا گردد. در این برنامه ایجاد یك مسئولیت همگانی در زمینه حمایت از سرمایه ملی، احترام به نان و به بركت خدا و همچنین اختصاص یارانه ی نان برای رفاه خانوار‌های واقعاً نیازمند باید مد نظر قرار گیرد و حمایت توده مردم برای استقبال از این نوع نان با توجه به ویژگی‌های تغذیه‌ای و تنوع آن جلب گردد.
نكته مهم‌تر اینكه توجه به تولید نان‌های صنعتی با تولید انبوه در كشور نباید موجب حذف نان‌های سنتی یا بی‌توجهی به این نان‌ها گردد. نان‌های سنتی ما ایرانیان در فرهنگ تغذیه‌ای ما ریشه دارد و بهتر است تولید نان‌های سنتی خصوصاً نان سنگك، بربری و تافتون حمایت شود تا در شرایط كاملاً بهداشتی و صحیح و با حضور كارگران دوره دیده و محیط كار پاكیزه چهره جدیدی پیدا كنند.
حتی می‌توان با ایجاد واحد‌های نمونه محاسبه كرد در صورتی‌كه آرد با قیمت 450 ریال و حتی قیمت آزاد در اختیار آنان قرار گیرد، قیمت واقعی نان چقدر خواهد شد. در حال حاضر نان‌های سنگك در بعضی از سوپرها در بسته بندی پلاستیكی با قیمت 400 تومان به فروش می‌رسد كه بسته بندی حاوی یك نان كامل هم نیست و تقریبا یك چهارم آن‌را برداشته‌اند.
بنابراین با سه عدد نان 4 بسته تهیه كرده و به فروش می‌رسانند كه قیمت آن تقریبا بیش از 500 تومان می‌شود. حتی در بعضی دیگر از نانوایی‌ها كه تلفنی سفارش قبول می‌كنند، نان را هر عدد 500 تومان عرضه می‌كنند. بنابراین توجه به چگونگی توزیع نان های سنتی و نظارت بر آنها نیز از اهمیت ویژه برخوردار است.
یارانه برای بهبود زندگی نیازمندان واقعی
در مورد هدفمند كردن یارانه ی مواد غذایی در سال 1381، پیشنهاد ایجاد سامانه اطلاعاتی و نقشه برداری آسیب پذیری و ناامنی تغذیه‌ای در ایران به نام سامانه اطلاعاتی نانت (نقشه آسیب پذیری و ناامنی تغذیه ای) ایران به مقامات وزارت بهداشت و اعضای محترم كمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ارائه گردید.
بستر اصلی این سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی موجود در كشور است و با توجه به تجربه‌های جهانی می‌توان با تطبیق آمارهایی كه توسط وزارتخانه‌های مختلف جمع آوری می‌شود كه شامل میزان بارندگی، میزان كشت و محصولات كشاورزی، آمار بیماری‌ها و مرگ خصوصا مرگ و میر مادران و كودكان و سایر آمارهای موجود است، مناطق محروم را سریعا شناسایی كرد و برنامه‌های حمایتی خاصی را برای آنان برقرار كرد.
برای اجرایی كردن این سامانه حتی عده‌ای از كارشناسان متولی در بخش‌های مختلف از طرف دفتر بهبود تغذیه در معاونت سلامت وزارت بهداشت در سال 1382 به دوره هایی خارج از كشور فرستاده شدند و آنها نیز بعد از برگشت، تلاش‌های زیادی برای اجرایی كردن آن انجام دادند كه متأسفانه با تغییرات متعدد در دولت این سامانه تا كنون شكل نگرفته است.
با ایجاد این سامانه می‌توان نیازمندان واقعی را در كشور شناسایی و یارانه‌ها را همراه با برنامه‌های توانمند‌سازی به آنان اختصاص داد.
دكتر ربابه شیخ الاسلام- متخصص اپیدمیولوژی تغذیه
مدیر مؤسسه تغذیه، سلامت و توسعه
* مطالب مرتبط:
