در لیوان پلاستیكی، مایع داغ نریزید
در دنیای امروز، به هر دلیلی مصرف بطری‌های پلاستیكی جای بطری‌های شیشه‌ای را گرفته است و از بچه شیر‌خواره گرفته تا جوان و پیر، به نوعی ناچارند یا ترجیح می‌دهند از این جنس بطری‌ها استفاده كنند. البته این مطلب در مورد لیوان های پلاستیکی نیز صادق است.
كارشناسان هر از چند گاهی در مورد خطرهای احتمالی استفاده از این بطری‌ها هشدارهایی می‌دهند، اما ظاهرا هنوز تحقیقات جامعی در مورد خطرها و زیان‌های احتمالی آنها وجود ندارد و توصیه‌ها همه احتمالی و غیر قطعی است. تازه‌ترین این مطالعات، در مورد نحوه صحیح استفاده از آنهاست. این مطالعه را محققان دانشگاه سین‌سیناتی انجام داده‌اند.
در این مطالعه، تأثیر دمای بهینه در استفاده از این بطری‌ها بررسی شده است؛ ایده اولیه این بوده كه ریختن مایعات داغ در این بطری‌ها می‌تواند میزان آزاد شدن مواد شیمیایی از آن را افزایش دهد. توضیح این كه بطری‌های پلاستیكی رایج، حاوی ماده‌ای شیمیایی موسوم به بیس‌فنول یا BPA است كه معمولا مقادیر محدودی از آن در مایعاتی كه از آنها خورده می‌شود، آزاد می‌شود. این ماده، به‌عنوان یك ماده سمی و زیان‌آور برای حیوانات شناخته شده، اما هنوز مقدار سمی آن برای انسان تعیین نشده است و كسی نمی‌داند آیا میزان مواجهه ما از طریق این بطری‌ها و نیز منابع دیگر آن قدر هست كه نگران آن باشیم یا نه؟
بطری‌های پلاستیكی رایج، حاوی ماده‌ای شیمیایی موسوم به بیس‌فنول یا BPA است كه معمولا مقادیر محدودی از آن در مایعاتی كه از آنها خورده می‌شود، آزاد می‌شود. بررسی‌ها نشان داده این ماده كه از خانواده هورمون‌های زنانه یا استروژن‌هاست، می‌تواند با سامانه هورمونی بدن تداخل ایجاد كند و مشكلاتی را در كاركرد آن به وجود آورد. همچنین ممكن است این ماده در بالا بردن احتمال بروز برخی سرطان‌ها نقش داشته باشد.
همان طور كه اشاره شد، مطالعه جدید این محققان، در مورد تأثیر دما در افزایش آزادسازی این ماده از بطری‌های پلاستیكی است. فرضیه آنها این بود كه دمای بالا باعث افزایش آزاد شدن BPA می‌شود. در بررسی‌های اولیه، مقایسه میزان ماده آزاد شده در محیط‌های با دمای متفاوت نشان داد BPA موجود در مایع داخل بطری، بر اثر تغییر دمای محیط تفاوت نمی‌كند.
مرحله بعدی تحقیقات نشان داد كه افزایش ناگهانی دمای بطری، مثلا در حالتی كه مایع خیلی داغ در آن ریخته می‌شود، یا حالتی كه بطری شیر مخصوص شیرخواران را برای ضدعفونی در آب جوش قرار می‌دهیم، مقدار ماده شیمیایی آزاد شده، به بیش از 15 تا 55 برابر می‌رسد. اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد میزان ماده آزاد شده در حالت معمولی، چیزی بین 2/0 تا 8/0 نانوگرم در ساعت است، در حالی كه در حالت شوك حرارتی، می‌تواند به 32 نانوگرم در ساعت هم برسد.
نتایج این مطالعه كه در نشریه مقالات سم‌شناسی منتشر شده است، دوباره بحث سلامت مصرف‌كنندگان بطری‌های پلاستیكی و نیز نحوه صحیح استفاده از آن را باز كرده است. با توجه به این كه منابع دیگر محیطی نیز می‌توانند انسان را در مواجهه با این ماده سمی قرار دهند و همچنین به‌دلیل این كه هنوز دوز سمی آن برای انسان شناخته نشده است، استفاده گسترده از این بطری‌ها در صنایع غذایی و نیز در خانه‌ها، با سئوالات و تردیدهای زیادی همراه شده است.
كارشناسان توصیه می‌كنند تا زمانی كه به همه این پرسش‌ها پاسخ مناسبی داده نشده است، تا آنجا كه ممكن است از ظروف غیر پلاستیكی استفاده شود و درصورت اجبار به استفاده از آنها، حتی‌الامكان از داغ كردن بیش از حد آنها پرهیز شود.
