گیاهان در قرآن ( انگور)

"پرهیزكاران را جایی است در امان از هر آسیب؛ بستانها و تاكستانها." ( نباء/ 31- 32)

انگور

نام قرآنی: عنب ( مفرد)،  اعناب (جمع)

نامهای متداول:

 فارسی: انگور، فرشك؛ عربی: عنب؛ عبری: عنو؛ اردو، هندی، پنجابی، بنگالی: انگور؛ تلگو، سانسكریت، مراتی، گجراتی: دركش؛ ملیالمی: مونتارنگا؛ كشمیری: داج؛ انگلیسی:grape؛فرانسوی:cultive-vigne ؛ یونانی:roga،staphilia؛ آلمانی: ,Weineere Traube ؛ اسپانیایی: uva؛لاتینی:acinus ؛ ایتالیایی:  acino ,uvaروسی:vinograd.

نام علمی:Vitis vinifera(از تیره انگورVitaceae)

اشاراتی قرآنی :

1-" اَیـَودّ احدكم ان تكون له جنة من نخیل واعناب تجری من تحتها الانهار له فیها من كل الثمرات و اصابهُ الكبر و له ذریة ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت كذلك یبین الله لكم الایات لعلكم تتفكرون." ( بقره/266)

"آیا ازمیان شما كسی هست كه دوست داشته باشد كه او را بوستانی از خرما وانگور بوده باشد، و جوی ها در پای درختانش جاری باشد، و هر گونه میوه ای دهد. و خود پیر شده و فرزندانی ناتوان داشته باشد، بناگاه گردبادی آتشناك در آن بوستان افتد و بسوزد؟ خدا آیات خود را برای شما این چنین بیان می كند، باشد كه بیندیشید."

2- "و فی الارض قطع متجاورات و جنات مناعناب و زرع و نخیل صنوان و غیر صنوان یسقی بماء واحد و نفضل بعضها علی بعض فی الاكل ان فی ذلك لایات لقوم یعقلون."( رعد/ 4)

"و بر روی زمین قطعه هایی است در كنار یكدیگر وباغهای انگور و كشتزارها و نخلهایی كه دو تنه از یك ریشه رسته است یا یك تنه از یك ریشه و همه به یك آب سیراب می شوند و در ثمره، بعضی را بر بعضی دیگر برتری نهاده ایم. هر آینه در اینها برای خردمندان عبرتهاست."

3-" ینبت لكم به الزرع و الزیتون والنخیلوالاعناب و من كل الثمرات ان فی ذلك لایة لقوم یتفكرون."( نحل/11)

"و با آن برایتان كشتزار و زیتون و نخلها وتاكستانها و هر نوع میوه برویاند، در این عبرتی است برای مردمی كه می اندیشند."

4-" و من ثمرات النخیلوالاعناب تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا ان فی ذلك لایة لقوم یعقلون."( نحل/67)

"و از میوه ها نخلها وتاكها شرابی مستی آور و رزقی نیكو به دست می آورید، و خردمندان را در این عبرتی است."

5-" او تكون لك جنة من نخیل وعنب فتفجرالانهار خلالها تفجیرا."( اسراء/91)

"یا تو را بستانی باشد از درختان خرما و انگور كه در خلالش نهرها جاری گردانی."

6-" واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعناب و حففناهما بنخل و جعلنا بینهما زرعا."( كهف/32)

"برایشان داستان دو مرد را بیان كن كه به یكی دوتاكستانداده بودیم و بر گرد آنها نخلها و در میانشان كشتزار كرده بودیم."

7-" فانشانا لكم به جنات من نخیل واعناب لكم فیها فواكه كثیرة و منها تاكلون."( مؤمنون/19)

" با آن برایتان بوستانهایی از خرما و انگور پدید آوردیم. شما را در آن باغها میوه های بسیاری است كه از آنها می خورید."

8- " و جعلنا فیها جنات من نخیل واعناب و فجرنا فیها من العیون."( یس/ 34)

"و در آن باغهایی از نخلها وتاكها پدید آوردیم و چشمه ها را روان ساختیم."

9- " ان للمتقینَ مفازًا. حَدَآئق و اعناباً." ( نباء/ 31-32)

" پرهیزكاران را جایی است در امان از هر آسیب؛ بستانها و تاكستانها."

10- " وَعنبًا و قضبًا."(عبس/28)

" وتاكو سبزیهای خوردنی."

انگور یكی از لذیذترین میوه هایی است كه خداوند برای انسان آفریده است و از این رو یازده مرتبه در قرآن مجید نام این میوه به صورت مفرد (عنب) و جمع (اعناب) آمده است.

آغاز كاشت درخت مو

چند نوع انگور خود رو( مو) در نقاط مختلف جهان دیده شده، بنابراین تعیین زادگاه اصلی مو مشكل است. اما بعضی از دانشمندان ارمنستان و آذربایجان را منشا اصلی این گیاه می دانند. احتمالاً كاشت مو در این ناحیه آغاز شده و از آن جا به ایران، عربستان و مصر گسترش یافته است. نقل شده كه كاشت مو قبل از زمان نوح متداول بوده است. از این رو شاید بتوان گفت كه در بین میوه ها انگور قدمتی بیش از نخل دارد. در تمدنهای كهن آفریقا و آسیا به كاشت مو و تولید شرابی كه از تخمیرانگور به دست می آمد اهمیت بسیار می دادند.

تاكنون حدود هشت هزار نوع انگور پرورشی در سرتاسر جهان دیده شده است كه نوعی انگور بی دانه ( به نام تامسون) در سطحی وسیع در چندین كشور از جمله ایتالیا، فرانسه، روسیه، اسپانیا، تركیه، ایران، افغانستان، ژاپن، سوریه، الجزیره، مراكش و امریكا كاشته می شود. بیش از نیمی از محصول انگور جهان در كشورهای اروپایی تولید می شود. هندوستان قبلاً انگور را از ایران و افغانستان وارد می كرد اما در سی سال اخیر كاشت آن در ماهارشترا، آندرا و كرناتاكا موفقیت آمیز بوده است و هر سال سیصد هزار تن انگور از این نواحی به دست می آید ولی این مقدار فقط یك درصد محصول جهانی است.

خواص انگور

انگور یكی از بهترین منابع طبیعی گلولز و فروكتوز است و 20درصد انگور را این مواد تشكیل می دهد. علاوه بر قندها، انگور دارای اسید تارتاریك و اسید مالیك فراوان است. مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم، كلسیم، و آهن به مقدار زیاد در آن وجود دارد. در صورتی كه پروتئین و چربی آن بسیار ناچیز است. بوی مخصوص انگور به علت ژرانیول و لینالول موجود در آن است. اخیراً تركیب دیگری به نام ویتامینP از آن تهیه می شود گفته می شود این ویتامین در جلوگیری از خونریزیهای ناشی از بیماری قند بسیار موثر است، تورم وریدی و تصلب شرائین بدن را به خوبی بهبود می بخشد انگور به علت مواد معدنی موجود در آن خاصیتی محرك، هاضم، آرام بخش، اشتها آور، مبرّد و مدّر دارد. خون را زیاد و تصیفه می كند و ناتوانی عمومی را درمان می بخشد. آب غوره قابض است و گلو درد را درمان می كند. شیره تاك برای بیماریهای پوستی و چشم درد مفید است. انگور همچنین برای برنشیت مزمن، بیماریهای قلبی، التهاب كلیه و نقرس مفید است.  برای جلوگیری از تشنج ناشی از یبوست آب انگور به كودك می خورانند، و برای رفع تب و سرما خوردگی بسیار ثمر بخش است. برای مبتلایان به بیماری یرقان نیز غذای مفیدی است.

انگور در سرتا سر جهان مصرف خوراكی دارد، كه 80 درصد این محصول برای ساختن شراب به كار می رود. و 7 درصد آن صرف تهیه كشمش ( مویز) و سركه می شود. آمریكا و كشورهای اروپایی از تولید كنندگان عمده شراب انگور هستند، در حالی كه ایران، تركیه، یونان، استرالیا و افغانستان مهمترین تولید كنندگان كشمش می باشند. تركیه و یونان بهترین نوع كشمش را تهیه می كنند. تخمیناً هر سال 800000 تن كشمش در جهان تولید می شود. كشمش از نظر طبی مفیدتر از انگور است. كشمش برای تب، سرفه، نزله، یرقان و تورم نیمه حاد كبد و طحال نافع است.

استفاده نامطلوب از انگور

قبل از ظهور اسلام انواع  بسیار خوب انگور در مناطق وسیعی در سوریه، عراق، فلسطین، حجاز، یمن و حضرموت به عمل می آمد و شراب به مقدار زیاد تولید می شد. در زمان هومر تهیه شراب انگور بخشی از زندگی مردم را تشكیل می داد. بعد از ظهور اسلام شراب سازی و مصرف شراب منفور و حرام شناخته شد. اما كاشت درخت مو را برای استفاده از انگور آن حلال می دانستند و این كار را تشویق می كردند. این حقیقت را نمی توان نا دیده گرفت كه در جامعه عرب جاهلی كارهای ناشایست زیاد وجود داشت واعتیاد به شراب یكی از علل این فساد اخلاقی بود. دستور حرمت شراب به طور ناگهان اعمال نشد؛ بلكه این امر به طور تدریجی و بر پایه اصول روان شناختی انجام گرفت. در مرحله اول ( بقره/219) بیان می كند كه گناه شراب از سود آن بیشتر است. پس از این در آیه دیگری ( نساء/43) می فرماید" آنگاه كه مست هستید گرد نماز مگردید." لذا می بینیم این دو آیه قرآن كریم مومنان را از شرب خمر بر حذر می دارد و سرانجام در سوره مائده آیه های 90 و 91 حرمت قطعی آن اعلام می شود.

پس از نزول این آیه سوره مائده مردم مدینه هر نوع شرابی را به كوچه ها ریختند بعضی از مسلمانان می خواستند اندوخته شراب خود را به همشهریان یهودی خود ببخشند اما اجازه چنین كاری را نیافتند. بنابر حدیثی تهیه، شرب، و حتی بخشیدن شراب حرام بود.

در قرآن مجید با كلمات مختلفی مانند خمر، شراب، سكر و كاس به شراب اشاره شده است. خمر در اصل به معنی شراب انگور است ولی به طور عام این كلمه را می توان برای هر نوع  شرابی به كار برد. سكر هر چیزی است كه سبب مستی شود. كاس به معنای جام است و شراب معنای هر نوع مایع نوشیدنی از جمله شراب است. كلمه خمر در سوره بقره/219، سوره مائده/90و91، سوره محمد/ 15 و كاس در سوره طور/ 23، سوره دهر/ 5، سوره واقعه/ 18 و سوره صافات/ 45 آمده است و كلمه شراب چندین بار در جاهای مختلف ذكر شده است.