تكامل انسان
هدف بعثت انبيأ
(1)
اشاره
يك سؤ‌ال اساسی پرسش از هدف اصلی پیامبران است. آيا پيامبران براي آبادی دنيای مردم آمدند يا سعادت اخروی ايشان؟! اینگونه مطرح می شود كه هدف بعثت انبيأ، جز دعوت به خدا و آخرت نبوده است و پيامبران آمدند تا بشر را تنها با توحيد و حيات اخروی آشنا سازند. پيامبران در فكر اداره جامعه بشری نبوده‌اند، برای اصلاح بشر نيامدند و از فرامين آنها نبايد انتظار اصلاح دنيا را داشت. پيامبران آمدند تا ما انسانها را از خودمحوری نجات بخشيده و حيات جاويد را به اطلاع ما برسانند و اين دو محور فكری انبيأ، از جمله اموری است كه بشر نمی‌تواند با عقل خويش به دست آورد. اما اموری نظير اصلاح جامعه كه بشر، خود از عهده آن برمی‌آيد، جزء تعاليم پيامبران نمي‌باشد.
در این سلسله مباحث به دنبال پاسخ این سوال می گردیم.
براي تبيين مسئله بايد به چند اصل توجه كرد:
اصل اول
- هدف دين، كمال انسان است.
پيامبران آمده‌اند تا انسانها را به كمال وجودی خود برسانند.اين اصل، خود مبتنی بر مقدمات زير است:
الف:
جهان آفرينش دارای هدف است و بيهوده خلق نشده است. موجودات برای نيل به مقصد خاصی در حركتند و آفرينش آنها، از سر تدبير و حكمت بوده است.
«وَ ما خَلَقنا السَّمأَ وَ ا‌لاَرضَ وَ مابَينَهُما باطلاً»
«ما آسمان و زمين و آنچه را در آن دو است، بيهوده و باطل نيافريديم». (ص 27)
ب:
هدف از آفرينش موجودات، ميل به كمالات است. هر موجودی، خلق شده تا به كمال وجودی خود برسد. موجودات جهان، در اثر برخوداری از يك نيروی درونی به سوی مقصد خاصی درحركتند. به بيان ديگر، اگر هر يك از موجودات در شرايط مشابه قرار گيرند و موانعی بر سر راه نباشد، می‌توانند قوّه‌ها و استعدادهای وجودی خود را به فعليت برسانند. به طور مثال، دانه گندم يا هسته ميوه‌ای كه در دل خاك نهفته‌اند، مراحلی طی می‌كنند تا به كمال خود كه بوته گندم يا ميوه‌ای مطلوب است، دست يابند.
همچنين نطفه‌ای كه در رحم مادر بسته می‌شود از آغاز پيدايش، به سوی هدف غايی خود كه نوزاد انسانی است، رهسپار است. موجودات با هدايت تكميلی به سوی كمال نوعی خود در حركت می باشند و خداوند متعال كه رب‌العالمين است به هر يك از موجودات، جهاز وجودی لازم را داده و آنها را به سوی هدف نهايی خويش سوق می‌دهد.
«قالَ رَبُّناالَّذي اَ‌عطی كُلَّ شَيءٍ خَلقَهُ ثُمَّ هَدی»
«گفت: پروردگار من كسی است كه به هر موجودی، خلقت لازمه‌اش را داد و سپس هدايت كرد.» (طه 50)
ج:
انسان به عنوان موجودی دارای اختيار، بايد با اراده خود، مسير كمال را طی كند. او در هر دو بعد مادی و معنوی، می تواند كمال يابد و كمال وی، اختياری است.
«وَلَو شِئنا َ‌لاَّتينا كُلَّ نَفسٍ هُديها»
«اگر می‌خواستيم به هر انسانی (از روي اجبار) هدايتش را مي‌داديم.» (سجده13)
د:
انسان به خاطر محدوديت و خطای عقل، نمی‌تواند كمال نهايی خود و راه و روشهای آن را دريابد. و اگر خداوند، آگاهی از هدف خلقت و راه نيل به كمال را در اختيار انسان نمی‌گذاشت، آفرينش لغو و بيهوده می‌شد. خداوند، پيامبران را مبعوث نمود تا راه رشد و كمال را به انسانها نشان دهد. با اين بيان می‌توان گفت كه خداوند پيامبران را برای كمال انسان مبعوث كرده است.
ادامه دارد ...
منبع :
نصری، عبدالله، فصلنامه کتاب نقد، شماره 2و3 .
