تبیان، دستیار زندگی
كردستان ( قسمت چهارم ) مسجد رشید قلعه بیگی این مسجد كه در ضلع جنوبی بازار سنندج قرار دارد و اوایل حكومت قاجار ساخته شده ، از قدیمی ترین مساجد استان كردستان است. مسجد دارای شبستانی دو طبقه با ستون های چوبی است. ورودی آن نیم...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آشنایی با مسجدهای تاریخی استان كردستان

آشنایی با مسجدهای تاریخی استان كردستان

مسجد رشید قلعه بیگی

این مسجد كه در ضلع جنوبی بازار سنندج قرار دارد و اوایل حكومت قاجار ساخته شده ، از قدیمی ترین مساجد استان كردستان است.

مسجد دارای شبستانی دو طبقه با ستون های چوبی است. ورودی آن نیم هشتی با قوس های متداخل نیم دایره ( هلال )، خواجه نشین و سكوهای اطراف و طاق نماهای متعدد از نوع قوس كلیل با بافت خفته- راسته آجری است.

حیاط، چهار ضلعی و دارای آب نما است. ورودی بنا پله دار است و از دو طرف صحن مسجد به ایوان و شبستان كه دارای چهارستون چوبی است، راه می یابد. طاق نماهای آجری بیرونی و داخلی از ویژگی های تزیینات معماری این مسجد محسوب می شود. مسجد رشید قلعه بیگی دارای اتاقی هایی در طبقه اول و دوم است كه در اصطلاح محلی به آنها اتاق فقیه ( طلاب علوم دینی) می گویند.

این مسجد به سبك مسجدهای منطقه كردستان ساخته شده و كلیه ویژگی های این مساجد یعنی شبستان ستون دار چوبی ( به ویژه چهار ستون)، ایوان سمت حیاط و ایوان دیگری رو به سمت جنوب را دارا است.

مسجد و تكیه عبدالله بیگ

این بنا در بافت قدیمی شهر سنندج، در محله سرتپوله و ضلع شرقی خیابان شهدا قرار دارد.

مسجد عبدالله بیگ دارای دو بخش اصلی است: حیاط كه در ضلع جنوبی قرار گرفته و دارای یك آب نما است و بخش دیگر كه فضای اصلی مسجد است و با طاق، چشمه طاق و گنبد مسقف شده و دارای ایوانی قوس دار رو به سمت جنوب و حیاط است. اخیراً یك پنجره بزرگ فلزی در این قسمت تعبیه شده است. نوع قوس های این بنا یادآور معماری اصفهانی است و در تزیینات آن آجر كاری خفته و راسته در نماسازی و گره چینی به كار رفته است. نرده های فلزی به سبك اوایل عصر پهلوی نیز در ساختمان مشهود است.

در طرفین ایوان، حجره هایی در دو طبقه ایجاد شده كه محل آموزش طلاب علوم دینی است. این مسجد را می توان در زمره مساجد یك ایوانی كردستان قلمداد نمود. تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نیست و احتمالاً به اوایل دوره قاجاریه تعلق دارد.

مسجد قوله

این مسجد در محله قطارچیان سنندج، در ضلع جنوبی بلوار كردستان واقع است. بنای آن بر مبنای معماری بومی كردستان ، از ستون های چوبی قطور تشكیل شده است. آب نمای گود، سرداب و زیرزمین در این مسجد به خوبی تركیب شده است.

این مسجد درمحل گودی قرار دارد و از این رو به مسجد " قوله" معروف شده است. احتمالاً  قدمت آن مربوط به اوایل دوره زندیه است و در اوایل دوره پهلوی نیز تغییرات و مرمت هایی در آن صورت گرفته است. آب جاری مسجد از قنات های شهر تأمین می شود و اكنون نیز فعال است.

مسجد ملا احمد قیامتی

این مسجد در ضلع غربی بازار سنندج، كنار ورودی غربی بازار قرار گرفته است. بنای مسجد به سبك شبستانی و در یك طبقه ساخته شده و دارای یك ایوان ستون دار و شبستان با چهارستون چوبی است. مسجد در ضلع جنوبی دارای یك حیاط با آب نما است كه از آب قنات بهره می جوید. مصالح عمده به كار رفته در آن سنگ، آجر، خشت و چوب است و در طرفین ایوان و شبستان اصلی دو راهرو تعبیه شده است. یكی از ویژگی های مسجد، وجود كتیبه هایی به خط ثلث از خطاطان مشهور به نام " ملاحسن حزین كردستانی" است كه در دیوارشبستان و ایوان نصب شده است.

این مسجد نیز به دوران قاجاریه تعلق دارد.

مسجد میرزا  فرج الله

این مسجد در ضلع شمالی خیابان 17 شهریور ( سه راهی شیخان ) سنندج قرار دارد. بنا شامل شبستان ستون دار با چهار ستون چوبی است كه ایوان ستون دار چوبی در مقابل آن قرار دارد. در اطراف ایوان راهروهایی در دو طبقه ساخته شده است.

معماری این مسجد با اصول و شیوه های معماری ایران و متأثر از بنای مسجد دارالاحسان اجرا شده است و تمامی مصالح به كار رفته در آن محلی است.از عمده تزیینات مسجد می توان به پنجره های مـُشبّك با گره چینی و دو ایوان ستون دار در اضلاع شرقی و جنوبی اشاره نمود. این مسجد به دوران قاجاریه تعلق دارد و بانی آن، " میرزا فرج الله وزیر" از افراد صاحب منصب این عصر در كردستان به شمار می رفت.

مسجد و قرآن نـِگـِل

"نـِگـِل" مركز دهستانی به همین نام از توابع بخش" كلاترزان" سنندج است كه در 65 كیلومتری غرب سنندج و در مسیر جاده سنندج – مریوان قرار دارد.

در كتاب های تاریخی " حدیقه ناصریه" و " تحفه ناصریه" مطالبی به این شرح آمده است:" در یكی از دهات این بلوك كه نگل اسم دارد... مسیر قدیمی كه به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهور است و قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ به خط كوفی نوشته شده".

در داخل مسجد روستای نگل، قرآن خطی از دوران گذشته وجود دارد كه بنا به اعتقادات و باورهای مردم ، یكی از چهار قرآن خطی است كه در زمان خلیفه سوم" عثمان بن عفان" به رشته تحریر در آمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است. به همین دلیل، مردم اعتقاد زیادی به این كلام الهی دارند و در حل مشكلات و گرفتاری های زندگی خود از آن یاری می جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می دانند. چگونگی انتقال این قرآن به روستای نگل روشن نیست؛ اما با توجه به گفته ها و حكایات عامه، این قرآن در دوران صفویه از دل خاك بیرون آورده شد و از آن زمان در مسجد قدیمی روستا به منظور زیارت اهالی منطقه نگهداری می شود. مسجد در چند سال اخیر به طور كامل بازسازی شده است.

قطع قرآن، رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و رنگ آن قهوه ای تیره است. صفحات قرآن ضخیم و به علت تشابهی كه با پوست دارد، در بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن كوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره ها و شماره های آیات مُطلّا ( طلا كاری ) و مزین به نقوش گیاهی است. براساس شواهد موجود و شیوه نگارش و اعراب گذاری ، احتمالاً این قرآن در سده های چهارم یا پنجم هـ . ق نگاشته شده است.

مسجد وزیر

این مسجد در خیابان شهدا در ضلع غربی پارك شهدا قرار دارد. مسجد دارای شبستان و قابل مقایسه با مساجدی چون "میرزا فرج الله" و " رشید قلعه بیگی " است. شبستان اصلی مسجد دارای چهار ستون چوبی با تزیینات ، و سر ستون چوبی است سقف مسجد هم چوبی است. در ضلع غربی مسجد محوطه ای قرار دارد كه به روش طاق مسقف شده و محل دفن خانواده های " مشیر وزیری " و " معتمد هاشمی " است. روی سنگ های قبر ، نام صاحبان قبر و نیز اشعاری به خط نستعلیق بسیار زیبا و همچنین  نقوش گل و گیاه حجاری شده است. حیاط مسجد در ضلع جنوبی قرار دارد و دارای آب نمایی است كه آب قنات درآن جاری است.

این مسجد كه به دوران قاجاریه تعلق دارد از بناهای زیبای شهر سنندج است.

مسجد وكیل

یكی از مساجد قدیمی شهر سنندج مسجد وكیل است كه در محله قطارچیان و مجاور عمارت وكیل الملك، قراردارد. این مسجد توسط خانواده " وكیل" ساخته شده و دارای یك شبستان ستون دار و همچنین حیاط و اتاق هایی برای دفن اجساد این خانواده است. این مسجد در اواخر دوره قاجار، در سال 1328هـ. ق ساخته و سبك معماری مساجد كردستان در آن رعایت شده است. تزیینات معماری آن شامل آجر كاری خفته و راسته در نمای ساختمان است.

منبع: کتاب میراث فرهنگی استان کردستان

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش - سایت تبیان