با نامگذاری تالاری به‌نام سیدجعفر شهیدی
ساختمان جدید فرهنگستان زبان و ادب فارسی افتتاح شد
ساختمان جدید فرهنگستان زبان و ادب فارسی امروز (دوشنبه) با گرامیداشت یاد سیدجعفر شهیدی و نامگذاری تالاری از فرهنگستان به نام این مورخ و ادیب فقید، افتتاح شد.
ابتدا حسن حبیبی - رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی - در نخستین نشست فرهنگستان در محل جدید، گفت: سی‌وسومین جلسه‌ی فرهنگستان و اولین جلسه در ساختمان جدید را شروع می‌كنیم؛ درحالی‌كه با دریغ باید درگذشت استاد فروتن و بزرگوار، دانشمند بزرگ شهیدی را به همه‌ی فرهنگستانی‌ها و دوستان و خانواده‌اش تسلیت بگوییم.
در ادامه، محمد خوانساری عنوان كرد: شهیدی وجودی پرفیض و پربركت بود. مدتی در نجف به تحصیلات پرداخت و سپس به ایران آمد. به حضور دهخدا رسید و حدود 40 سال با او در لغت‌نامه و بعد از او كار كرد و اگر جامعیت و احاطه‌ی او در فرهنگ ایرانی - اسلامی و پشتكار و سخت‌كوشی‌اش نبود، لغت‌نامه سامان نمی‌یافت. در فرهنگ معین هم سهم بسزایی داشته و مشیر و مشاور و همكار دكتر معین بود.
او در ادامه افزود: سهم دیگری كه شهیدی داشت و در مراسم‌های ترحیم و بزرگداشتی كه برای او گرفته‌اند، به آن اشاره‌ای نشده است، این بود كه فرهنگ معین تا اوایل حرف ح كه رسید، به‌خاطر بیماری معین متوقف شد و شهیدی از اواخر این حرف را تا پایانش تكمیل كرد، بدون این‌كه تقاضای دستمزدی كند؛ فقط به‌خاطر علم‌دوستی و مهر معین.
خوانساری سپس با اشاره به اعطای رتبه‌ی نخست ادب فارسی در جشنواره‌ی فارابی به شهیدی، گفت: او گره‌های زیادی را از كتاب‌هایی كه مشكل بودند، باز كرد و از این روی مشمول این جایزه شد. برخی از آثارش هم جنبه‌ی تاریخی، تحقیقی و دینی دارند. ترجمه‌ی او از نهج‌البلاغه، اثری است ماندگار و درخشان و از آن‌جا كه به ساحت اهل بیت (ع) ارادت خاصی داشت، آثاری را در این زمینه تألیف كرد. كتاب قیام عاشورا پس از 50 سال فقط نقل روایات تاریخی نیست، بلكه با موشكافی و تعمق به تحلیل این حادثه‌ی دردناك تاریخی پرداخته است، یا كتاب دیگر او درباره‌ی امام سجاد (ع)، و بی‌سبب نیست كه رهبر معظم انقلاب از او به علامه تعبیر كرده‌اند.
این نویسنده و پژوهشگر سپس به مكارم اخلاقی و انسانی شهیدی اشاره كرد و گفت: بسیار متعبد و متشرع بود و نماز اول وقتش ترك نمی‌شد. سیداحسان شهیدی هم كه به درجه‌ی رفیع شهادت رسید، افتخار پدر شهیدی نصیبش شد. این مصیب را ایوب‌وار تحمل كرد، با شكر بی‌شكایت.
خوانساری همچنین گفت: اخیرا جامعه‌ی ادبی ما دو نفر از نام‌آوران خود را از دست داد. هرچند كه حوزه‌ی كاری‌شان مختلف بود؛ اما هر دو از محبوبیت استثنایی برخوردار بودند و این در مراسم تشییع‌شان مشخص بود؛ یكی قیصر امین‌پور و دیگری سیدجعفر شهیدی.
به گزارش ایسنا، در ادامه، مهدی محقق نیز به نقل خاطراتی از دوران آشنایی و همكاری با شهیدی پرداخت و گفت: از امتیازات شهیدی، تكلم به زبان عربی به‌صورت محاوره و فصیح بود. او فقط فقه و اصول را نمی‌خواند، بلكه این هدف را هم كه بتواند عربی را به آسانی و روانی تكلم كند، دنبال می‌كرد. فضای ذهنی قابل انعطافی داشت و خودش را در برابر فكر نو قرار می‌داد.
این پژوهشگر افزود: فضای دانشكده‌ی ادبیات با استادان بزرگی كه در آن‌جا بودند، مثل فروزانفر، همایی، مدرس رضوی و صادق كیا، فضایی علمی بود كه هركسی را جذب می‌كرد، اعم از جوان‌ها و یا آن‌ها كه خارج از كشور بودند. در چنین محیطی با دكتر شهیدی بودیم و او در جلسات مدرسه‌ی سپهسالار هم فضل و علم خود را نشان می‌داد، خصوصا در تاریخ اسلام. شخصیت علمی‌اش نشان می‌داد كه چقدر سنت علمی در كشور ما پربار و قوی بوده است كه چنین فردی از حوزه آمده، یعنی دانشگاه او را نساخته، بلكه حوزه ساخته است. در بسیای از كنگره‌های خارجی افتخار ما بود و مثل خورشید درخشانی از كشور ما حضور داشت. علاوه بر این‌كه عالم بود، اهل مزاح نیز بود و شوخی‌های بسیار می‌كرد.
رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی سپس تصریح كرد: شهیدی همیشه در بین ما زنده خواهد بود و آن‌چه مایه‌ی تأسف هست، این است كه چرا وضعیت علمی و فرهنگی ما باید به گونه‌ای باشد كه هر عالمی كه از دنیا می‌رود، بگوییم جانشینی ندارد. چرا مراكز علمی و دانشگاهی ما به‌جای جذب كردن علمی، علم را دفع می‌كنند و این خودش مسأله‌ای است. استادانی در دانشكده‌ی ادبیات بوده‌اند، كه عذرشان را به ناحق خواسته‌اند و یا كسانی رفته‌اند. این مسائل هست. آن‌وقت محیط علمی مناسب چگونه برای دانشجویان می‌تواند ایجاد شود؟ آیا ما چنین فضایی داریم كه متأخران و جانشینان باسوادتر باشند؟ هیچ‌كس هم مسؤولیت را نمی‌پذیرد و هر كس می‌رود، توی سرمان می‌زنیم كه جانشین ندارد. چرا فضایی ایجاد می‌كنیم كه جانشین نداشته باشیم. در هر حال شهیدی هم جانشین ندارد؛ كسی كه مثل او مورخ باشد و عربی بداند. ما همه‌مان برای دكتر شهیدی متأثریم؛ اما باید به این فكر كرد كه محیطی به وجود آورد تا دكتر شهیدی‌ها را پرورش دهیم.
سپس یدالله ثمره در سخنانی یادآور شد: از سال 38 تا 41 در لغت‌نامه مشغول كار بودم؛ زمانی‌كه دكتر معین و شهیدی هم بودند و من متن‌هایم را با مرحوم شهیدی مقابله می‌كردم؛ اما حتا یك بار نشد كه آن‌ها را نپذیرد و همیشه با روی باز و حوصله گوش می‌كرد و می‌شنید. در همه‌ی رشته‌هایی كه تحصیل كرده بود، استاد بی‌بدیل و بسیار منضبط بود و آرامش روحی و روانی خاصی داشت، كه آن‌را به سایرین هم انتقال می‌داد. شهیدی باعث مقبولیت دوره‌ی پنج‌جلدی آموزش زبان فارسی برای خارجی‌ها شد كه به قلم این حقیر تألیف شده بود.
اما احمد سمیعی گیلانی با اشاره به سخنان محقق، گفت: ابتدا فكر كردم خاطره‌ای از شهیدی بگویم، اما بهتر است درباره‌ی مسأله‌ای كه محقق گفت، حرف بزنم؛ این‌كه چرا امثال شهیدی جانشین ندارند؟ این جواب را خود محقق باید بدهد كه چرا جانشین ندارند. این فقط قصور سیستم یا نظام نیست؛ این قصور از خود استادان است. خود محقق باید برای خودش جانشین تربیت كند. خود شهیدی باید برای خودش جانشین تربیت كند. این كاروان علم جاری است. اگر حافظه‌ی شهیدی یا محقق قوی است، فقط اعجاز است. این حافظه را نمی‌شود به نسل بعد آموزش داد. روش تحقیق را می‌شود آموزش داد، كه متأسفانه این هم در دانشگاه‌های ما نیست. در جلساتی كه برای بزرگداشت درگذشتگان برگزار می‌شود، فقط به این می‌پردازیم كه مثلا شهیدی چه بود، نه این‌كه چه گفت، و آن‌چه مهم‌تر است، همین "چه گفت" است، كه چه چیز تازه‌ای آورده است. اگر می‌خواهیم نسل جوان آموزش ببیند، نباید بگوییم فلانی كه بود؛ باید بگوییم چه گفت.
این پژوهشگر متذكر شد: بایستی دید شهیدی چند نفر را تربیت كرد. روش حوزه این‌گونه بود كه استادان جانشینانی تربیت می‌كردند كه حتا مقام‌شان از استاد بالاتر بود. باید دید آن روش چرا منسوخ شده است. بدیع‌الزمان فروزانفر به شهیدی به‌خاطر علمش و این‌كه مأخذ احادیث را می‌دانست، به ملك‌الشعرا بهار، به‌خاطر تبحرش در ادب فارسی، و به احمد بهمنیار به‌خاطر علمش در عربی، مراجعه می‌كرد و احترام می‌گذاشت.
در ادامه، محقق در پاسخ به گفته‌های سمیعی گیلانی گفت: حق با شماست! ولی وقتی ساختار علمی ممكلت ما این‌طور است، چه كنیم؟ سال تحصیلی دائما به تعطیلی می‌خورد و به محض این‌كه ترم تمام شود، فشار می‌آورند كه نمره بدهید و شاگرد را فارغ‌التحصیل دكتری ادبیات كنید. با این وضع نمی‌شود. پس ما معلم‌ها قصوری نداریم؛ ساختار طوری است كه نمی‌توانیم كار كنیم.
به گزارش خبرنگار ایسنا، در این نشست، كامران فانی، حسن انوری، اسماعیل سعادت، سلیم نیساری، عبدالمحمد آیتی، علی‌اشرف صادقی، علی رواقی، بهاء‌الدین خرمشاهی، ابوالحسن نجفی، حسین معصومی همدانی، محمدعلی موحد و هوشنگ مرادی كرمانی و... حضور داشتند.
همچنین ادامه‌ی جلسه، با حضور اعضای فرهنگستان به‌صورت داخلی برگزار شد.
ساختما جدید فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بزرگراه شهید حقانی (جهان كودك)، بعد از ایستگاه مترو میرداماد و در مجاورت سازمان اسناد و كتابخانه‌ی ملی جمهوری اسلامی ایران واقع شده است.
