43 درصد کودکان ایرانی در معرض دود سیگارند
سال‌‌ها پیش هنگامی که سوار اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های بین شهری می شدم، همیشه با افرادی که سیگار می کشیدند بگومگو و گاهی دعوا می کردم اما خدا را شکر امروزه کسی داخل اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌ها سیگار نمی کشد و این کار به ضد ارزش تبدیل شده است. به تازگی نیز جریمه‌هایی برای افرادی که در اداره‌ها و اماکن بسته سیگار می کشند، وضع شده است اما هنوز برای سیگار کشیدن در خانه‌ها و کنار خانواده قانونی نداریم.
بنابراین پای صحبت دکتر هومن شریفی، قائم مقام مرکز تحقیقات کنترل و پیشگیری دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نشستیم تا عوارض استنشاق تحمیلی دود سیگار را از ایشان جویا شویم.
تعریف استنشاق تحمیلی دود سیگار، چیست؟
هنگامی که ما به طور غیرداوطلبانه در معرض دود دخانیات قرار می گیریم، درواقع دچار استنشاق تحمیلی دود سیگار شده‌ایم.
آیا آماری از افرادی که دچار استنشاق تحمیلی سیگار می شوند، در دست دارید؟
سازمان بهداشت جهانی به تازگی اعلام کرده است که یک میلیارد و 300 میلیون سیگاری در جهان وجود دارد که سه میلیارد نفر افراد بالغ را به طور غیرداوطلبانه در معرض دود دخانیات قرار می دهند، یعنی اینکه تنها یک میلیارد نفر از هوای سالم و عاری از دخانیات استفاده می کنند.
وضعیت کودکان در معرض خطر دود سیگار در ایران چگونه است و در مقایسه با کشورهای دیگر چه جایگاهی داریم؟
براساس آمار سال 2006 سازمان بهداشت جهانی 9/42 درصد کودکان ایرانی در معرض دود سیگار هستند و از نظر علمی اگر در محدوده 40 تا 50 درصد قرار بگیریم یعنی اینکه برنامه‌های کنترل دخانیات کشورمان به خوبی انجام نمی شود. این در حالی است که 1/42 درصد کودکان آمریکایی در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار قرار دارند. این رقم در کشور امارات 30 درصد است اما در فرانسه و فنلاند به صفر رسیده است یعنی اینکه در این کشورها هیچ کودکی در معرض دود تحمیلی دخانیات نیست. بنابراین به نظر می رسد یکی از وظایف سیاست گذاران این است که قوانینی وضع کنند که از افراد در معرض دود سیگار، حمایت‌های قانونی شود.
خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که در معرض استنشاق تحمیلی دود سیگار هستند چقدر جدی است؟
در سال 1985 دکتر دال، نخستین فردی بود که ارتباط میان دخانیات و سرطان ریه را کشف کرد و گفت: "اگر 20 سال در خانه‌ای زندگی کنیم که پر از مواد آزیست (ماده سرطان‌زا در ریه) باشد، در مقایسه با خانه‌ای که فردی سیگاری روزانه یک ساعت در آن سیگار بکشد، صد برابر احتمال ابتلا به سرطان ریه افزایش می یابد." فراموش نکنیم از سال 1993 به بعد، سیگار به عنوان قویترین ماده سرطان‌زا در جهان شناخته شده است. بنابراین همه خطرهای سیگار برای فرد سیگاری درباره افرادی که در معرض دود سیگار هستند نیز مشاهده می شود.
خاطرنشان کنم که هر پنج سال زندگی با فرد سیگاری 5/6 درصد احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهد. هم اکنون 14 نوع سرطان اثبات شده از طریق دود سیگار وجود دارد که افراد در معرض دود نیز 30 درصد بیشتر از دیگران به این سرطان‌ها دچار می شوند.
سیگار کشیدن کنار کودکان چه عوارضی برای آنها دارد؟
سیگار کشیدن والدین پیش از دوران بارداری، حین دوران بارداری و پس از زایمان مشکلات تنفسی بی شماری برای کودکان به دنبال دارد. همچنین استنشاق دود سیگار به وسیله مادر و هنگامی که جنین در شکم مادر است، روی دستگاه عصبی او تأثیر می گذارد.
وضعیت آسم در این کودکان چگونه است؟
میزان بروز آسم در کودکانی که والدین سیگاری دارند، به شدت زیاد است که علاوه بر مراجعه بسیار زیاد این افراد به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها، کاهش پاسخ دهی به درمان را دارند و افزایش خس‌خس سینه و سرفه در آنان بسیار بالاتر از کودکان دیگر است.
سیگار کشیدن در اتاق‌های دیگر خانه نیز همین تأثیر را دارد؟
هر پکی که به سیگار زده می شود، 30 سانتی‌متر مکعب دود تولید می کند و وقتی بازگشت داده می شود نیز به همان حجم در فضای بسته منتشر می شود. بنابراین کشیدن سیگار در هر کدام از اتاق‌های خانه همان خطرهایی را ایجاد می کند که سیگار کشیدن در نزد خانواده موجب می شود.
استنشاق تحمیلی دود سیگار فقط مشکلات تنفسی کودکان را در بر دارد یا بقیه ارگان‌ها را نیز درگیر می کند؟
تردید نکنید که کشیدن سیگار همه ارگان‌های بدن افراد سیگاری و افرادی را که در معرض دود آن هستند، تحت تأثیر قرار می دهد. به جز مشکلات تنفسی که درباره آن صحبت شد، نیکوتین دود سیگار از طریق پوست نیز به فرزندان انتقال داده می شود. به طور مثال، به ماده کوتینین اشاره می کنم که نخستین ماده حاصل از متابولیسم سیگار در بدن است. میزان کوتینین ادرار کودکانی که در معرض دود سیگار نیستند، چهار نانوگرم است اما در کودکانی که والدین سیگاری داشته‌اند، این رقم 458 نانوگرم یعنی صد برابر است. همچنین دود سیگار به لباس و پوست ما نیز می چسبد و هنگام بغل کردن کودکان مقدار دیگری از آن را به کودکان منتقل می کنیم.
یک مثال دیگر هم این است که افراد سیگاری و افرادی که در معرض استنشاق تحمیلی دود آن هستند، بیشتر از دیگران دچار ناباروری می شوند. در آخرین نسخه از کتابی موسوم به اختلالات ناشی از اعتیاد و در نخستین بخش آن آمده که اعتیاد و سیگار میلیاردها بیماری به دنبال دارد و هیچ عضوی در بدن نیست که از خطرهای آن مصون باشد.
هنگامی که درباره استنشاق تحمیلی دود دخانیات صحبت می کنیم، در ذهنمان بیشتر به سیگار فکر می کنیم. آیا قلیان نیز همین خطرها را دارد؟
بله، حتی بیشتر از سیگار زیرا هر قلیان دست کم برابر 40 تا 50 نخ سیگار است و مقدار دودی که از قلیان در فضا پخش می شود، به اندازه دودی است که یک خودروی روشن در اتاق تولید می کند. حالا بهتر می توانید تصور کنید چه میزان مونوکسید کربن و دیگر ذرات سمی وارد بدنتان می شود.
یکی از سنت‌های قدیمی ما در جمع‌های خانوادگی این است که فکر می کنیم کشیدن یک بار یا دو بار قلیان در سال خطر چندانی ندارد. نظر شما چیست؟
هنگامی که ما درباره اعتیاد صحبت می کنیم، سه موضوع اتفاق می افتد. نخست سمیت حاد، سپس سمیت مزمن و در نهایت، وابستگی و اعتیاد. بنابراین کسی که سالی یک بار قلیان می کشد، تعداد گیرنده نیکوتین مغزش به مرور افزایش می یابد اما فردی که به طور مدام این کار را می کند، در عرض دو سال گیرنده‌های نیکوتینی‌اش به 200 درصد افزایش می یابد. حالا تصور کنید فردی که سالی یک بار قلیان می کشد در نهایت در عرض پنج سال گیرنده نیکوتینی‌اش به همین عدد نزدیک می شود. بنابراین روزی فراخواهد رسید که ماهی یک بار و هفته‌ای یک بار نیز کفاف وابستگی‌اش را نمی دهد.
درباره درمان هم صحبت کنید:
روش‌های درمانی متعددی برای ترک دخانیات وجود دارد که یکی از آنها استفاده از داروهای جایگزین نیکوتین است. یک نوع از آنها قرص جویدنی تولید داخل است که بدون نسخه در داروخانه‌های کشور به فروش می رسد. نوع دیگر، استفاده از برچسب است که آن هم بدون نسخه به فروش می رسد اما با توجه به اینکه دستورالعمل‌های فارسی ندارد، اغلب با تجویز پزشکان و راهنمایی آنان استفاده می شود.
قیمت این داروها در داروخانه‌ها مقرون به صرف است یا نه؟
متأسفانه در کشور ما هزینه سیگار کشیدن خیلی ارزان‌تر از این برچسب‌ها است. به طور مثال، شما با 400 تومان می توانید یک بسته سیگار بخرید اما برای خریدن یک برچسب ترک سیگار، دست کم باید هفت هزار تومان پرداخت کنید و در نتیجه فردی که از این نوع درمان استفاده می کند باید انگیزه بسیار زیادی برای ترک سیگار داشته باشد.
*مطالب مرتبط:
طعم غذا در ترک سیگار موثر است
پایان اداهای روشنفکرانه در کافه ها
مواد غذایی مفید برای ترک سیگار
تغذیه در افراد سیگاری چگونه باید باشد ؟
