تبیان، دستیار زندگی
فریبرز صالح می‌گوید:« ساخت فیلم‌سینمایی "سفیر" تیری در تاریكی نبود، بلكه پدیده‌یی روشن بود كه در یك برهه‌ی خاص به‌ زایش رسیده بود و لازم و ضروری و بجا می‌نمود كه ماحصلی مثبت و معنوی داشته باشد ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

"سفیر" به‌روایت "فریبرز صالح"

فیلم سفیر

« ساخت فیلم‌های از این نوع متقاضی می‌خواهد»

فریبرز صالح می‌گوید:« ساخت فیلم‌سینمایی "سفیر" تیری در تاریكی نبود، بلكه پدیده‌یی روشن بود كه در یك برهه‌ی خاص به‌ زایش رسیده بود و لازم و ضروری و بجا می‌نمود كه ماحصلی مثبت و معنوی داشته باشد.»

این كارگردان سینما كه فیلم "سفیر" را به‌عنوان اولین ساخته‌ی بلندش 25 سال قبل ساخته است، در پاسخ به چگونگی شكل‌گیری و ساخت این فیلم به ایسنا، مطرح می‌كند:

« برای ساخت و پرداخت فیلمی از این دست نباید به‌ جستجوی یك انگیزه مشخص بود. از آنجا كه هنر و به‌ویژه هنرهفتم دقیقا فرافكنی "پرسپكتیو روان" فیلمساز است و روان یك‌انسان هنرمند، دارای ابعاد گوناگون است، بالنتیجه انگیزه‌ها نیز متعدد می‌شوند، اما در میان این همه علل، بی‌شك دلایلی محوری وجود دارند كه یكی از آنان مسلما شناخت و تحلیل مشخصی بود كه من در مقام كارگردان و فیلمنامه‌نویس درآن بُرهه از جامعه خود داشته‌ام.»

او ادامه می‌دهد: «فیلم "سفیر" تیری در تاریكی نبود، بلكه پدیده‌یی روشن بود كه در یك برهه خاص به زایش رسیده بود و لازم و ضروری و بجا می‌نمود كه ماحصلی مثبت و معنوی داشت.»

به گزارش ایسنا، "سفیر" از اولین تجربه‌های مهم سینمای ایران در پرداختن به‌ تاریخ اسلام و یكی از ماجراهای منتهی به‌ عاشورای حسینی محسوب می‌شود كه هنوز هم بعد از گذشت 25 سال از ساخت این فیلم، از معدود آثار ساخته شده در این حوزه به‌حساب می‌آید.

فیلم سفیر

صالح با بیان اینكه طرح اولیه ساخت این فیلم طرح كوتاهی برای یك فیلم تلویزیونی بوده است، خاطرنشان می‌كند: «وقتی كارگردانی "سفیر" به من پیشنهاد شد، پس از مطالعه دیدم سوژه بسیار وسیع‌تر، جادارتر و با ارزش‌تر از آن است كه در اختیار من گذاشته‌اند، بنابراین پس از مشورت با آقای حدادعادل كه آن موقع در تلویزیون حضور داشتند و با موافقت ایشان فیلمنامه كوتاه را با همكاری زنده‌یاد كیهان رهگذر به فیلمنامه‌یی سینمایی مبدل كردیم و بودجه آن را هم شهید بزرگوار یوسف‌كلاهدوز از سپاه پاسداران تامین نمودند و ماحصل كار، آن شد كه ملاحظه می‌كنید.»

این كارگردان درباره انتخاب فرامرز قریبیان برای نقش اصلی و سایر بازیگران این فیلم هم توضیح می‌دهد: « تا بوده، اكثریت هنرمندان این مرز و بوم، هنرمندانی غریزی بوده‌اند. من با عرق‌ریزی روح، چانه‌انداختن و حوصله، حس خلاقه بازیگران فیلم "سفیر" را تهییج كرده و تقریبا به هدفم رسیدم. ولی یادآوری می‌كنم كه بازیگران سینمای ما ـ به‌جز معدودی انگشت‌شمار ـ مطالعه تئوری وتمرین فیزیكی ندارند. آنها جوهره هنر نقش‌آفرینی را كشف نكرده‌اند و هر چه‌دارند غریزی است نه اكتسابی.»

صالح اعتقادش را اینگونه مطرح می‌كند كه؛ «بازیگران ما روانشناسی نخوانده‌اند و از مردم‌شناسی اطلاع كافی ندارند. از مقوله‌یی به نام جامعه‌شناسی به دورند و به‌همین دلیل یك كارگردان خوب همواره عملش بر سر فیلم و فیلم‌سازی همراه با كلاس درسی است كه برای بازیگران به وجود آورده است. بازهم تاكید می‌كنم كه ما بازیگران قابل ستایشی داریم، چرا كه با دست‌خالی این همه توانایند و وای به زمانی كه این اندیشه را گسترش بدهند. فرامرز قریبیان برای من‌ آن بازیگر قابل ستایش بوده و هست.»

فیلم سفیر

صالح در ادامه‌ی گفت‌و گویش درباره مشكلات ساخت فیلم "سفیر" به‌عنوان اولین پروژه تاریخی سینما در بعد از انقلاب اسلامی بیان می‌كند:« مشكل خاصی نداشتیم. چون اصولا مبنای كار من به‌گونه‌ای است كه پیش از حركت، همه سنگلاخ‌ها را جاروب می‌كنیم و در آن زمان هم اگر گره و گره‌هایی به وجود می‌آمد، من به‌دیده مشكل به آن‌ها نمی‌نگریستم؛ زیرا كه اولین فیلم سینمایی و حرفه‌ای من بود. البته ُپر واضح است كه یك فیلم خوب، یك زندگی تام و تمام است. آیا زندگی بدون گره‌ بوی سعادت می‌دهد؟ خیر! زیبایی كار به فراز و نشیب‌های آن است. در كار و پیشبرد فیلم "سفیر" چه در آغاز و چه تا انتها مشكلی پیش نیامد زیرا اگر مشكلی در كار بروز كند باید ضعف را در كارگردان كه مدیریت گروه را برعهده دارد جستجو كرد. البته با قید این احتیاط كه مشكل تهیه‌كننده را از این مقوله جدا كرده باشیم.»

فریبرز صالح درباره‌ی دلایل ماندگاری این فیلم در تاریخ سینمای ایران پاسخ می‌دهد: «اگر دقت كرده باشید كلیه شات‌های فیلم "سفیر" دارای قاب، اسكلت ومتن بودند و من جدای از كادربندی پلان‌ها در جستجوی سندی به‌ دیگر سو بودم، یعنی كشف روان و جان و روح و پیامی كه تسبیح‌گونه همه نماها را به هم می‌رساند. یعنی عقد دایمی میان روح و جسم، محتوا و فرم. اگر هم تكنیكی نو حتی از نوع خشن آن همانند سر زدن با شمشیر در فیلم دیده می‌شود آن نیز زاییده محتوای معنوی موضوع بوده است.موضوعی كه مرا به چهارده قرن پیش‌تر به كوفه دعوت كرده بود.»

فریبرز صالح از بازتاب حضور "سفیر" در اولین جشنواره‌ی فیلم فجر به ایسنا می‌گوید: «تنی چند از هنرمندان سرشناس خارجی كه در جشنواره حاضر بودند اظهار نظرهایی داشتند. ایوان گریگورسكو، معاون انجمن تهیه‌كنندگان فیلم رومانی و كارگردان فیلم "دنیای انسانی" گفته بود: «فیلم "سفیر" با این كه موضوع آن یك حادثه تاریخی است ولی واقعیت‌های ارایه شده در آن در خدمت بیان مسائل روز است كه دنیا به آن مبتلا است و معتقد بود كه "سفیر" در عین حال كه از تكنیك بسیار حرفه‌ای و هنری برخوردار است، فیلمی مردمی و مورد استفاده آحاد مردم است.»

او به نقل قولی از "دراگان" كارگردان فیلم "دنیای بدون آسمان" و استاد انستیتوی عالی فیلمسازی هم اشاره دارد كه؛ «"سفیر" از تمام فیلم‌های شركت كننده در فستیوال از كیفیت بالای هنری، اقتصادی و سیاسی برخوردار است و فیلمی است كه تكنیك را به‌ سینمای ایران هدیه و نهادینه كرده است.»

فیلم سفیر

فریبرز صالح كه بعد از ساخت "سفیر" دیگر این نوع تجربه را تكرار نكرد و فقط دو فیلم "مرگ پلنگ" (1368 ) و "شیخ مفید" (1374) را ساخته است، معتقد است: «ساخت فیلم‌هایی چون "سفیر" به‌ دلیل هزینه سنگینش باید متقاضی‌ داشته باشد و اگر فیلمنامه قوی و محكمی توسط تهیه‌كننده‌ای خوب و علاقمند به این نوع كار، پیشنهاد شود، حتما آنرا خواهم ساخت. ضمن اینكه من معتقدم اینگونه آثار یا نباید ساخته شود یا اگر ساخته می شود باید در شان شخصیتی باشد كه به آن پرداخته می‌شود.»

"سفیر" با بازی فرامرز قریبیان، زنده‌یاد عزت‌الله مقبلی، جلال پیشواییان، كاظم افرندنیا، زنده‌یاد محمد تقی كهنمویی، كیومرث ملك‌مطیعی، سامی تحصنی، حسین خانی‌بیك، احمد بهروزی، محسن اصلانی و زنده‌یاد منوچهر حامدی در 94 دقیقه روایت "قیس‌ابن مسهر"، نماینده امام حسین (ع) است كه با نامه‌ای برای "سلیمان خزاعی" به‌طرف كوفه می‌رود و در راه به‌دست راهداران "ابن‌زیاد"، والی كوفه دستگیر و به‌ زندان افكنده می‌شود. "قیس" پیش از دستگیری نامه را از بین می‌برد و در زندان زندانیان را بر ضد زندانبان‌ها می‌شوراند. حسین ابن نمیر، فرمانده راهداران، قیس را به زندان ابن زیاد در كوفه منتقل می‌كند. ابن زیاد به پیشنهاد مشاورش، خالد از قیس می‌خواهد كه در مسجد سخنرانی كند و به دروغ به مردم بگوید كه امام قصد بیعت با یزید را دارد. قیس می‌پذیرد، اما در روز موعود علیه یزید سخنرانی می‌كند. ابن زیاد، كه به خشم آمده هم پس از سركوب مردم، قیس را از بالای برج ارك به پایین انداخته و او را به شهادت می‌رساند.

این فیلم در سال 61 در سینماهای ایران اكران شد و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را بدست آورد و بعد از آن نیز در سینماهای لبنان به نمایش درآمد كه در آنجا نیز فروش بالایی داشت و در این روزهای اخیر به روال هرساله در ایام محرم از صدا و سیما پخش شده است.