تبیان، دستیار زندگی
مقدمه اهداف عملیات منطقه عملیات استعداد دشمن قوای خودی طرح عملیات شرح عملیات(مرحله اول) مرحله دوم عملیات مرحله سوم عملیات مرحله چهارم عملیات مرحله پنجم عملیات نتایج عملیات مقدمه جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ گویی به بمباران ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عملیات والفجر 10

مقدمهاهداف عملیات

منطقه عملیاتاستعداد دشمن

قوای خودیطرح عملیات

شرح عملیات(مرحله اول)مرحله دوم عملیات

مرحله سوم عملیاتمرحله چهارم عملیات

مرحله پنجم عملیات

نتایج عملیات

مقدمه

جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ گویی به بمباران و موشك باران مناطق مسكونی شهرها و احقاق حقوق خود در مجامع بین المللی، با تغییر منطقه عملیاتی از جنوب به غرب، در صدد برآمد تا قدرت رزمندگان اسلامی را بار دیگر به جهانیان نشان دهد.

بدین منظور عملیات گسترده ای در غرب كشور در دشت های سلیمانیه عراق هم زمان با مبعث رسول اكرم (ص) به نام والفجر 10، آغاز شد. این عملیات در روز سه شنبه 25/12/1366، شروع و در 5 مرحله به اجرا در آمد.

منطقه حلبچه و خرمال، اگرچه از گذشته مورد توجه طراحان نظامی سپاه پاسداران بود و هر از چند گاهی در مقاطع مختلف جنگ مورد بررسی آنان واقع می شد، لیكن با توجه به این كه تلاش اصلی همواره در جبهه جنوب صورت می گرفت، انجام عملیات در منطقه مذكور        هیچ گاه به طور جدی طرح نمی گردید.  به دنبال اصلی شدن جنگ در جبهه شمالی –  كه در پی پیدایش مشكلات و معضلات بسیار بر سر راه انجام عملیات در جبهه جنوبی ایجاد شد –  و نیز توقف عملیات در منطقه بیت المقدس 2، توجه بیشتری به منطقه حلبچه مبذول گردید. طراحی عملیات والفجر 10 در حالی انجام شد كه دشمن اگر چه منطقه عملیاتی بیت المقدس 2 – را به دلیل احتمال هجوم قوای ایران – مسدود نموده بود، لیكن تهاجم اصلی را در جبهه جنوب محتمل می دانست. به این ترتیب عملیات بزرگ سال 66 در منطقه عمومی حلبچه طراحی و اجرا شد.

اهداف عملیاتدر این عملیات، علاوه بر اهداف سیاسی، سه هدف عمده نظامی مورد نظر بود:

1-   آزاد سازی شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله.

2-   فراهم سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان.

3-   انسداد عقبه اصلی دشمن در استان سلیمانیه.

منطقه عملیاتمنطقه عمومی حلبچه به جز در غرب و شمال كه دریاچه سد دربندیخان در آن واقع است، توسط ارتفاعات بلند و صعب العبوری محصور شده است كه هر یك از این ارتفاعات از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به طوری كهبالامبوو شاخ آن بر دریاچهدربندیخانو دشت و ارتفاعاتتمورژنانمسلط است. شاخ تمورژنان نیز بر شاخ شمیران، سددربندیخان، تونل جادهسلیمانیه – بغدادتسلط دارد.

علاوه بر ارتفاعات فوق الذكر، می توان از ارتفاعات و ناهمواری های دیگر منطقه نام برد كه مهم ترین آن ها عبارتند از: ارتفاعاتپرونیه، توانیر، پنج قله، شینه روی، تپه چناره، سه تپه، خورنوازان، تپه هانی قول، تپه سزام و شاخ دارزین.

هم چنین شیارهای موجود در منطقه نقش موثری در اختفاء نیروهای خودی داشته و بعضاً به عنوان معابر وصولی مورد استفاده قرار گرفته اند. از جمله این شیارها می توان از دره گلان، شیار زلم، شیار سورمر، شیار سازان، دره خورنوازان، شیار بالای روستای خورد وشیار وشكنام نام برد.

مهم ترین تاسیسات اقتصادی منطقه، سد دربندیخان است كه علاوه بر پرورش ماهی و كشاورزی، در تامین برق قسمت و سیعی از عراق نقش مهمی دارد. پادگان حلبچه، پادگان لشكر 27 در كانی مانگا، مقر فرماندهی نیروهای دفاع الوطنی سپاه یكم در منطقه روداژه و پایگاه های موشكی سام 2 و سام 7 نیز از جمله تاسیسات نظامی در این منطقه می باشند.

شهرهای مهم عراق در این منطقه نیز به ترتیب وسعت و اهمیت عبارتند از: حلبچه، خرمال و دوجیله.

استعداد دشمنمنطقه عملیاتی، تحت مسئولیت سپاه یكم عراق قرار داشت. پدافند این منطقه قبلاً برعهده نیروهای جاش (مزدوران كرد عراقی) بود و آن ها علاوه بر حفظ خطوط پدافندی، ماموریت مقابله با كردهای معارض را نیز  بر عهده داشتند. با شروع فعالیت هایی همچون آماده سازی زمین، تردد خودروها و ... از سوی قوای خودی در این منطقه، دشمن نیز به اقداماتی از قبیل جایگزینی نیروهای نظامی با جاش ها، تقویت منطقه با تیپ های جدید و ... مبادرت ورزید. در مجموع یگان هایی كه از قبل و نیز در جریان عملیات در منطقه حضور یافتند، عبارت بودند از:

-        تیپ های 96، 606، 39، 14، 402، 602، 506، 422، 420، 72، 13، 707، 702، 95 و 433 پیاده.

-        تیپ های 80، 17 و 50 زرهی.

-        تیپ های 24، 27 و 46 مكانیزه.

-        تیپ های 65، 66 و 68 نیروی مخصوص.

-        تیپ 1 كماندویی سپاه چهارم،  تیپ 2 كماندویی سپاه سوم و تیپ 2 كماندویی سپاه یكم.

قوای خودیقرارگاه خاتم الانبیاء(ص) به عنوان قرارگاه مركزی عمل می كرد.

الف –  قرارگاه قدس  تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

-        لشكر 7 ولی عصر (عج) با 6 گردان.

-        لشكر 33 المهدی (عج) با 6 گردان.

-        لشكر 25 كربلا با 10 گردان.

-        لشكر 19 فجر با 6 گردان .

-        لشكر 17 علی ابن ابی طالب (ع) با 6 گردان.

-        لشكر 41 ثارالله با 7 گردان.

-        تیپ مستقل 39 بیت المقدس با 4 گردان.

ب – قرارگاه ثامن الائمه (ع) تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

-        لشكر 9 بدر با 8 گردان.

-        لشكر 55 ویژه شهدا با 6 گردان.

-        تیپ مستقل 36 انصار المهدی با 4 گردان.

-        تیپ مستقل 75 ظفر با 2 گردان.

-        تیپ مستقل 29 نبی اكرم (ص) با 6 گردان.

-        سپاه چهارم باختران با 6 گردان.

ج –  قرارگاه فتح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:

-        لشكر 8 نجف اشرف با 5 گردان.

-        لشكر 14 امام حسین (ع) با 5 گردان.

-        لشكر 11 امیر المومنین با 4 گردان.

-        تیپ مستقل 82 صاحب الامر با 3 گردان.

-        تیپ مستقل 91 بقیة الله (عج) با 3 گردان.

-        تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم با 3 گردان.

-        تیپ مستقل 100 انصارالرسول با 3 گردان.

طرح عملیاتبه علت وجود ارتفاعات سركوب سورن در شرق منطقه عملیاتی و دریاچه دربندیخان در غرب آن، در حد فاصل انتهای شمال شرقی دریاچه تا ارتفاعات سورن تنگه ای به عرض 10 كیلومتر ایجاد شده است كه در مباحث طرح مانور، تضمین موفقیت عملیات را در گرو انسداد این تنگه با الحاق از دو محور می دانستند. این عمل می بایست در محور شمال ازمله خور به طرفخرمال و در محور جنوبی از غرببالامبو در امتدادتمورژنان با تصرف سرپل احتمالی در كمر دریاچه و سرانجام الحاق دو بازو در تنگه و محاصره دشمن انجام می شد.

به منظور تحقق طرح مانور یادشده، قرارگاه قدس در محور شمالی مامور بستن تنگه و تصرف پل گردكو (عقبه اصلی دشمن به كل منطقه) شد. قرارگاه فتح در محور جنوبی         می بایست ضمن تصرف بالامبو و تمورژنان با تامین سرپل در كمردریاچه، برای مقابله با حركت احتمالی دشمن، با احداث پل از آمادگی لازم برخوردار باشد. قرارگاه ثامن الائمه(ع) نیز در محور میانی مامور شد تا در منطقهگوزیل – دشت سازانبه طرف حلبچه پیشروی كند و در مرحله دوم جادهبیاره – طویله – نوسودرا تصرف و آزاد نماید. هم چنین، قرارگاه رمضان ماموریت یافت علاوه بر فعالیت های شناسایی، با مشاركت تیپ 75 ظفر و كردهای معارض ضمن تصرف شهر، توپخانه دشمن رامنهدم سازد.

شرح عملیاتعملیات در ساعت 2 بامداد 24/12/1366 با رمز مباركیا محمد ابن عبدالله (ص) آغاز شد. سرعت عمل یگان ها به گونه ای بود كه اغلب آن ها توانستند تمامی اهداف خود در مرحله اول را به تصرف در آوردند. به غیر از واكنش دشمن در شاخ سورمر و شاخ شمیران تحرك دیگری از نیروهای عراقی مشاهده نشده و تعداد زیادی از آن ها كه در خواب بودند، كشته و اسیر شدند.

رزمندگان اسلام پس از عبور از موانع سخت و ایذایی دشمن موفق شدند حدود 20 روستا واقع در شمال و جنوب و غرب شهر خرمال را آزاد نمایند.

رزمندگان  روز بعد نیز توانستند مقاومت نیروهای دشمن را در هم شكسته و پیروزمندانه وارد شهر خرمال عراق شده و شهر را كاملا پاكسازی نمایند. در دروازه شهر گروهی از مردم به استقبال رزمندگان اسلام آمدند.

در محور قرارگاه قدس، پس از تصرفمله خور و ارتفاعاتچناره، خرنوازان، هانی فتح، اگر چه بالامبو و تنگه به تصرف درآمد، لیكن به دلیل توقف قرارگاه قدس و نیز واكنش دشمن در جناح چپ عملیات،نیروها روی شاخ سورمر و شاخ شمیران متوقف شدند. در محور قرارگاه ثامن الائمه(ع)، نیروهای عمل كننده ارتفاعاتمگر از سلسله ارتفاعات بالامبو و نیمی ازشیندرویرا تصرف كردند و به رغم روشن شدن آسمان، برای الحاق روی یال ارتباطی شامل دشت سازان و سپس نیمی دیگر از ارتفاعات شیندروی، به پیشروی خود ادامه دادند. قرارگاه رمضان نیز در این مرحله تنها توانست پمپ بنزین شهر حلبچه را به آتش بكشد.

قابل ذكر است كه نیروهای جهادگر با احداث جاده های مناسب در ارتفاعات سر به فلك كشیده و زدن پل های حیاتی، نقش مهمی در تسریع حركت نیروهای عمل كننده ایفا كردند، تا جایی كه نیروهای به اسارت گرفته شده در عملیات والفجر 10 از سرعت عمل نیروهای عمل كننده در این منطقه صعب العبور ابراز شگفتی می كردند. سرهنگ پیادهكوكب محمد امین از تیپ كماندویی لشكر 34 عراق می گوید: «باوجود موانع سخت و طبیعی و ایذایی، به ذهن ما خطور نمی كرد كه رزمندگان اسلام بتوانند به ما نزدیك شوند، از این رو ما زمانی از آغاز عملیات با خبر شدیم كه در محاصره كامل قرار داشتیم.»

با گذشت ساعت ها از آغاز عملیات و تصرف شهر خرمال وده ها روستا در استان سلیمانیه، طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق طی مصاحبه ای در لندن اعلام كرد: «اخبار مربوط به عملیات ایران در جبهه ها تنها یك شایعه است.»

در حالی كه نیروهای خودی از روحیه خوبی برخوردار بودند و تلفات آنان نیز بسیار اندك بود، از هم گسیختگی قوای دشمن و عدم حضور جدی آنها در منطقه موجب شد تا بر تسریع آغاز مرحله دوم عملیات تاكیدشود. دشمن بنابر تصوری كه در مورد عملیات داشت، ستون های متعدد و طویلی را با عبور از پل هایملاویسیوزلمبه طرفدوجیلهو سپسحلبچهكرد.

مرحله دوم عملیاتبعد از ظهر چهارشنبه 26/12/1366، دلیرمردان سپاه با پیشروی در غرب شهر خرمال، روستاهای تپه كالاری، حاجی رقه، تپه توكه، كپه كول و ... را توانستند، آغاز كنند. با آزاد سازی این روستاها ارتباط شمال و جنوب استان سلیمانیه قطع شد و شهر مهم  دوجیله و بیش از 20 روستای اطراف آن آزاد شد.

مرحله سوم عملیاتدر بامداد پنج شنبه27/12/1366، آغاز و پس از عبور از رودخانه های خروشان سیران، زیمكان و آب لیله، مواضع، پایگاه و استحكامات دشمن را در سلسله ارتفاعات بالمبو و گزیل و بیش از 24 ارتفاع دیگر در جنوب استان سلیمانیه عراق در هم كوبیدند و بر بیش از 90 روستای منطقه عمومی حلبچه تسلط پیدا كردند و روستاهای حد فاصل شهر دوجیله و دریاچه دربندیخان عراق آزاد شد و نیروی دریایی سپاه با استقرار در شرق دریاچه، تحركات دشمن در آن سوی دریاچه را زیر نظر گرفت و پیشروی به سوی شهر حلبچه از چندین جناح ادامه، و این شهر به محاصره در آمد و سرانجام رزم آوران اسلام موفق شدند، در زیر بمباران های شدید هوایی و شیمیایی دشمن، شهر 70 هزار نفری حلبچه را آزاد نمایند.

مرحله چهارم عملیاتاین مرحله از نیمه شب پنج شنبه 27/12/1366، آغاز و رزمندگان اسلام، پس از تثبیت مناطق آزاد شده، موفق شدند شهر مرزی و كردنشین نوسود را كه بیش از 7 سال زیر سلطه دشمن قرار داشت و بغداد آن را به عنوان پایگاهی برای ضد انقلابیون و منافقین وابسته تبدیل كرده بود، از تیررس دشمن خارج سازند.

با استقرار كامل نیروها در شهر نوسود موفق شدند دو شهر نظامیطویله و بیاره و بیش از 8 روستای اطراف آن در نزدیكی نوار مرزی را آزاد كنند.

دشمن در روز جمعه 28/12/1366، در محورهای شمالی عملیات والفجر 10 اقدام به پاتك كرد كه با هوشیاری و آمادگی رزمندگان اسلام دفع شد و دشمن پس از به جای گذاشتن ده ها كشته، زخمی و اسیر، ناگزیر به عقب نشینی شده و مواضع قبلی خود را نیز از دست داد.

مرحله پنجم عملیاتمرحله پنجم در شب چهارشنبه 3/1/1366 آغاز و حماسه آفرینان بسیجی و پاسدار، به دشمن حمله كردند تا به جنایت بعثی ها در بمباران شیمیایی شهر حلبچه پاسخ گویند. در این عملیات كه در محور خرمال به سید صادق در استان سلیمانیه انجام شد، 19 ارتفاع حساس منطقه، از جمله ارتفاعات1058 (وربشن) مشرف بر شهرسید صادق و چندین روستای دیگر استان سلیمانیه آزاد شد.

پیام امام خمینی (ره) به مناسبت عملیات والفجر 10

امام (ره) در پاسخ به نامه فرمانده كل سپاه پاسداران چنین اظهار فرمودند:

... اخبار پیروزی ها و حماسه های دلاوران اسلام نه تنها دل ملت ما، كه قلب همه مستضعفان و محرومان را شادمان نمود و صدام و عفلقیان و حامیان و اربابان او، خصوصا آمریكا و اسرائیل را عزادار كرد. سلام خالصانه مرا به همه فرماندهان عزیز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پیروز سپاه و بسیج و ارتش و هوانیروز و نیروی هوایی و جهادگران دلاور و گمنام و امدادگران و كلیه نیروهای مردمی و كُرد ابلاغ كنید و سلام و تشكر ملت ایران را به مردم شهرهای آزاد شده عراقی كه بدون این كه حتی یك گلوله هم به طرف آنان و شهرهای آنان شلیك شود، با آغوش باز و فریاد الله اكبر از رزمندگان ما استقبال نمودند، برسانید و به آن ها بگویید كه می بینید صدام چگونه دیوانه وار شما و شهرهایتان را بمباران خوشه ای و شیمیایی می كند، و خواهیم دید كه جهان خواران چگونه در تبلیغات مسموم خود از كنار این پیروزی های بزرگ و جنایت صدام خواهند گذشت...

نتایج عملیات-   آزاد سازی منطقه ای به وسعت حدود 1200 كیلومتر مربع شامل شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره، طویله و هم چنین نوسود از شهرهای ایران.

-        كاهش خط پدافندی خودی.

-        گشودن جبهه ای جدید برای دشمن وانتقال توان عمده ای از ارتش عراق به جبهه شمالی.

-        به اسارت درآوردن 5440 نفر از نیروهای دشمن.

-   انهدام 270 تانك و نفربر، 60 توپ صحرایی، 20 ضدهوایی، 40 خمپاره انداز، 13 دستگاه مهندسی، 230 خودرو و 750 اسلحه انفرادی و آرپی جی هفت.

-   به غنیمت گرفته شدن  90 تانك و نفربر، 100 توپ صحرایی، 20 توپ ضد هوایی، 20 خمپاره انداز، 15 دستگاه مهندسی، 800 خودرو و 6110 اسلحه انفرادی و  آرپی جی هفت.