کودکم دزدی می کند!

فرزند خوبی دارید. در کل کاملاً از او راضی هستید؛ او درسش را می خواند، تکالیفش را به موقع انجام می دهد، در کارهای منزل و خارج از منزل به شما کمک می کند، با دیگران رفتار خوب و مؤدبانه ای دارد و... اما آنچه باور کردنش سخت است و به شدت شما را آزار می دهد، این است که همین بچه ی خوب، دزدی می کند! قبل از هر گونه اقدامی باید نخست دانست که چرا کودکان گاهی دزدی می کنند و چگونه می توان به آنها کمک نمود.

چرا کودکان و نوجوانان دست به دزدی می زنند؟

گرایش به دزدی در بین کودکان سنین مختلف (از پیش دبستانی تا نوجوانی) می تواند به علل بسیاری صورت گیرد:

کودکان در سنین کودکی اولیه معمولاً اشیاء و چیزهایی را که دوست دارند، بر می دارند؛ بدون آنکه بفهمند بایستی در قبال آن اجازه بگیرند یا قیمتی پرداخت نمایند.

کودکان سنین دبستان، معمولاً می دانند که نمی بایست بدون اجازه ی صاحب شیء، آن را بردارند و یا اینکه مفهوم پرداخت قیمت جنس را در قبال برداشتن آن متوجه می شوند، اما به هر حال شیء را بر می دارند چون از خود کنترل کنندگی کافی بهره مند نیستند.

در سنین پیش نوجوانی و نوجوانی، کودکان می دانند که نباید دزدی کنند، اما معمولاً به این علت دست به دزدی می زنند که هیجان مربوط به این کار را تجربه کنند و یا گاهی اوقات چون دوستانشان مبادرت به دزدی می نمایند، آنها نیز به این کار تشویق می گردند. هر چقدر که میزان خود کنترل کنندگی فرد افزایش پیدا کند، مبادرت به دزدی، بیشتر به شکل جرم گونه خود نزدیک می شود.

ممکن است دلایلی پیچیده تر از آنچه ذکر شد نیز در بروز رفتار دزدی در کودکان و نوجوانان دخیل باشد. مثلاً علت رفتار دزدی می تواند خشم بچه ها یا تمایل آنها به جلب توجه دیگران باشد. یا بالعکس چنین رفتاری می تواند منعکس کننده ی مشکلات و استرس های آنها در محیط زندگیشان باشد. این مشکلات ممکن است در خانه، مدرسه، جمع دوستان و... برای کودک به وجود آمده باشند. برخی از کودکان به علت برخی مشکلات عاطفی یا مورد سوء رفتار واقع شدن به دزدی دست می زنند. در این گونه موارد رفتار دزدی آنها به عنوان فریاد کمک خواهی آنها تلقی می گردد. در سایر موارد، علت بروز رفتار دزدی، این است که کودک یا خانواده ی وی، نمی توانند هزینه ی مالی آنچه را که کودک می خواهد و یا حتی نیاز دارد تأمین نمایند. در چنین مواردی رفتار دزدی جهت تأمین مایجتاج کودک، بروز می کند. به هر حال، علت دزدی هر چه که باشد، والدین وظیفه دارند ریشه های آن را شناسایی نمایند تا از تبعات احتمالی که در پی خواهد داشت، پیشگیری نمایند.

چه می توان کرد؟

زمانی که دزدی کودکان به اصطلاح «لو می رود»، رفتار و برخورد والدین بسیار تعیین کننده است. در چنین مواردی نوع واکنشی که والدین نشان می دهند بستگی به آن دارد که آیا اولین باری است که دزدی صورت گرفته و یا اینکه دزدی کردن به صورت یک الگوی رفتاری تکراری در کودک مشاهده شده است:

در کودکان کوچک تر، والدین بایستی به وی کمک کنند تا بفهمد که دزدی کردن کار نادرستی است؛ اینکه برداشتن لوازم دیگران بدون اجازه ی آنها یا پرداختن قیمتشان کار بدی است و ممکن است باعث رنجش گردد. مثلاً اگر کودک پیش دبستانی از مغازه ای بدون اجازه، عروسک یا شکلاتی را برداشت باید ضمن تشریح و توضیح دلایل فوق، او را تشویق و راهنمایی کرد تا شکلات را به صاحبش پس بدهد یا سر جای خود بگذارد. در صورت امکان، با پرداخت قیمت کالا یا کسب اجازه از صاحبش آن را برای کودک خریداری نمایند و به وی اجازه دهند این فرایند را مشاهده نماید تا یاد بگیرد. اما اگر مثلاً شکلات را خورده باشد، والدین بایستی او را به مغازه بازگردانند و از وی بخواهند مسأله را با صاحب آن در میان گذارده، عذرخواهی نموده، قیمت آن را پرداخت نماید.

در مورد کودکان پیش دبستانی، بسیار مهم است که کالای دزدیده شده، به صاحبش بازگردانده شود. در سال های اول و دوم دبستان، کودکان باید بدانند که دزدی کردن گناه است و کار نادرستی محسوب می گردد اما بایستی به آنها کمک کنید تا دید دقیق تر و روشن تری نسبت به تبعات این کار نیز به دست آورند. مثلاً اگر کودک از مدرسه، مداد رنگی دوستش را به خانه آورد و شما مطمئن بودید که بدون کسب اجازه این کار را کرده است، بایستی با او صحبت کنید و به او بگویید تصور کند یکی از دوستانش ماژیک او را بدون اطلاع و بدون اجازه اش بردارد و به خانه ببرد. در این صورت او چه احساس بدی خواهد داشت؟ والدین بایستی او را تشویق و ترغیب نمایند که مداد رنگی دوستش را پس بدهد و از او عذرخواهی نماید یا حتی قبل از رفتن به مدرسه به دوستش تلفن کند و عذرخواهی نماید که اشتباهاً مداد رنگی او را با خود به همراه آورده است و قول دهد که فردا حتماً آن را پس خواهد داد.

زمانیکه یک نوجوان دست به دزدی می زند توصیه می شود که والدین او را در جبران این سرقت همراهی کنند. مثلاً در صورتی که سرقت از مغازه انجام شده است، والدین حتماً به همراه فرزند خود به آنجا مراجعه نمایند و از او بخواهند مسأله را توضیح داده، عذرخواهی نمایند. ابداً از اینکه فرزندتان احساس شرمندگی کند یا ممکن است با اعتراف به دزدی و معذرت خواهی از صاحب مغازه آبرویش بریزد،ناراحت نباشید. همین احساس شرمندگی از باز پس دادن کالای دزدیده شده، بهترین درسی است که نوجوان برای تکرار نکردن این کار یاد می گیرد. تنبیه بیشتر (خصوصاً تنبیه بدنی) بعد از پس دادن کالای سرقت شده، ضرورتی ندارد؛ چرا که ممکن است کودک را خشمگین کند و برعکس، احتمال وقوع مجدد دزدی را افزایش خواهد داد و یا حتی ممکن است کودک را خشمگین کند و برعکس، احتمال وقوع مجدد دزدی را افزایش خواهد داد و یا حتی ممکن است او را وادار به انجام رفتارهای بدتری نماید.

گاهی کودکان از والدین خود دزدی می کنند. در چنین مواردی باید از او خواست مبلغ دزدیده شده را بازگرداند و یا اگر آن را خرج کرده، تنبیه هایی از قبیل کار کردن در منزل یا کمک در انجام امور و خرید و... را برایش در نظر بگیرد و یادآوری کنید که این کارها را به ازای مبلغی که برداشته است انجام خواهد داد.

البته بسیار مهم است که والدین این نکته را در نظر داشته باشند که نباید مبالغ زیاد پول خود را در دسترس قرار دهند به طوری که برای کودک دسترسی به آن آسان باشد؛ چرا که این کار خیلی از کودکان را به دزدی وسوسه می کند. علاوه بر این هرگز برای کودک دام نگسترید. هرگز مبالغ پول را عمداً در دسترسش قرار ندهید تا او را هنگامی دزدی کردن «دستگیر» نمائید! این کار بسیار به حس اعتماد بین والدین و کودک لطمه وارد می آورد.

زمانیکه دزدی کردن تداوم می یابد...

اگر سرقت در فرزندتان رفتار تکراری شد، بایستی از کمک حرفه ای بهره گیرد. چرا که تنبیه های تکراری در این زمینه مشکلات بزرگتری ایجاد خواهند کرد. حدود یک سوم نوجوانانی که چند بار دست به دزدی زده اند اقرار می کنند که ترک این عمل برایشان بسیار سخت و یا حتی غیرممکن است. بنابراین خیلی مهم است که به کودکان از همان سنین پایین فهماند که دزدی کردن کار بسیار اشتباهی است و ممکن است تبعات منفی بسیاری را به همراه داشته باشد و در صورتیکه به این کار ادامه دهد ممکن است تا پایان عمر مشکلاتی برایش فراهم سازد. در چنین مواردی توصیه می شود که از کمک افراد ذی صلاح استفاده کنید. این افراد ذی صلاح ممکن است مشاور خانوادگی شما، روانشناس، پزشک خانواده که بتواند شما را به درمانگران و مشاورین در این زمینه ارجاع دهد، مشاور مدرسه، روحانی محل و سایر گروههای حمایتی باشند. علت دزدی هر چه که باشد، زمانیکه به صورت رفتاری تکرار شونده در آید، بایستی مسأله را با درمانگران و مشاوران دارای این تخصص در میان گذارید تا جهت حذف این رفتار اقدام و تلاش نمایند.

منبع: ماهنامه ی تخصصی کودک