طرح «رحم جایگزین» خوب، اما زودهنگام بود

در حالی كه 15 درصد از زوجین، نابارور هستند و ناباروری سومین عامل طلاق در كشور محسوب می شود، متخصصان درمان ناباروری؛ 95 درصد از ناباروری‌ها را به شیوه‌های درمانی نوین، از جمله IVF ، IUI و رحم جایگزین(Surrogacy) قابل درمان می‌دانند.

دكتر محمد مهدی آخوندی، رییس پژوهشكده فناوری‌های نوین علوم پزشكی جهاد دانشگاهی (ابن سینا) و رییس مركز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مكرر ابن سینا، در گفت‌وگویی با خبرنگار بهداشت و درمان ایسنا، به بررسی مجموعه تلویزیونی «ساعت شنی» که چندی است با مضمون رحم جایگزین از شبکه اول سیما پخش می‌شود، پرداخت.

دكتر آخوندی با بیان این كه این مجموعه تلویزیونی به خوبی به طرح معضل ناباروری پرداخته است، ولی طرح موضوع رحم جایگزین، به عنوان یك شیوه نوین درمان ناباروری، در یک مجموعه تلویزیونی، زودهنگام بوده است، افزود: از شرایط لازم برای اهدای رحم، برخورداری دو طرف از سلامت كامل یا رفع مشكلات آنها، برای اطمینان از سلامت محصول بارداری، قبل از شروع پروسه درمان است. زیرا ممکن است بسیاری از مشكلات، در طول دوران بارداری، تشدید شود.

رییس سمینار رحم جایگزین، با اشاره به این كه مجموعه تلویزیونی ساعت شنی بسیار ساده انگارانه با موضوع درمان ناباروری برخورد كرده است، گفت: به عنوان مثال، در این سریال، یك متخصص زنان، به تنهایی توانسته است در مطب خود به مدیریت درمان بپردازد.

رییس پژوهشكده فناوری‌های نوین علوم پزشكی جهاد دانشگاهی، با تأكید بر لزوم ارزیابی طرفین از نظر سلامت ژنتیكی و بیماری‌های عفونی، به برگزاری كارگاه آموزشی با موضوع "بررسی سلامت در اهدا گامت و جنین" كه در تاریخ ششم دی توسط این پژوهشكده برگزار شد، اشاره كرد و افزود: این مجموعه، به راحتی از كنار همه این نکات گذشته است. در حالی كه ارزیابی سلامت جسمی و روانی اهداكننده و پذیرنده از منظر پزشكی و حقوقی هم باید مورد توجه قرار می‌گرفت.

وی، با بیان اینكه توجه به مسایل حقوقی، اخلاقی و شرعیِ رحم جایگزین الزامی است، گفت: در این مجموعه حتی مادر جایگزین (مهشید) در خصوص باردار شدن، از سوی پدر خود مورد خطاب و عتاب قرار می‌گیرد كه این، خود حاكی از اهمیت و حساسیت مسائل اخلاقی، حتی در بدترین شرایط است.

دكتر آخوندی با بیان این كه باید درمان رحم جایگزین خالی از هرگونه اشكال و به دور از هر پنهانكاری در مراكز ناباروری صورت گیرد، افزود: مهم‌ترین شرط در این روش درمانی، رسیدن زوجین به این باور است كه رحم جایگزین، تنها راه حل درمانی برای آنان است.

رییس مركز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مكرر ابن سینا، تصریح كرد: طرح این مسئله كه فرد، صرفاً به علت فقر و نیاز مالی، مایل به اهدای رحم برای زوج نابارور است، موجب خواهد شد، اقشار مرفه جامعه كه می‌توانند با نیت خیرخواهانه این اقدام را انجام دهند، از پذیرش این موضوع سرباز زنند.

دكتر آخوندی گفت: در بخشی از این سریال، مادر جایگزین (مهشید) هم در این تردید می‌کند که آیا مادر حقیقی (ماهرخ) توانایی پرورش فرزند را دارد حاکی از این نکته است که الزاما نبایستی برای اولین تجربه حاملگی شخصی به عنوان رحم جایگزین انتخاب شود و همچنین انجام درمان به روش رحم جایگزین باید برای زوجی سالم و عاری از هرگونه مشکل روحی و روانی صورت پذیرد.

در صحنه دیگری هم مادر جایگزین (مهشید) از این تعجب می کند كه كودكان با كوچكترین بهانه‌ای شاد می شوند. این، خود گویای عمق مشکلاتی است که مهشید متحمل آن شده است و این موقعیت برای فردی که فرزندی را در رحم خود حمل می‌كند بسیار مضر و ناپسند است.

دكتر آخوندی با انتقاد از اینكه در این مجموعه تلویزیونی، به درستی به موضوع رحم جایگزین پرداخته نشده است، افزود: متأسفانه در این سریال به راحتی از كنار بسیاری از مشكلات درمان پیچیده ناباروری که نیازمند چند نوع تخصص و فوق تخصص است عبور كرده‌اند.

وی، با بیان این كه در مرحله نخست درمان ناباروری، وجود دست كم سه متخصص جنین شناس، زنان و آندرولوژی (درمان ناباروری مردان) الزامی است، افزود: همچنین، در سایر مراحل، همراهی متخصصان عفونی، ژنتیك ، داخلی غدد و روان پزشكی توصیه می‌شود.

وی با تأكید بر اینكه این مجموعه می‌توانست به خوبی به پیچیدگی‌های درمان ناباروری اشاره كند، افزود: موضوع رحم جایگزین، موضوعی میان رشته‌ای است و باید از كلیه ابعاد به آن پرداخته شود.

رییس پژوهشكده فناوری‌های نوین علوم پزشكی جهاد دانشگاهی ابن سینا، با بیان اینکه در سمینار علمی رحم جایگزین از همه ابعاد، از جمله فقهی، حقوقی، اخلاقی، روان شناختی و جامعه شناختی به این روش درمانی پرداخته شده است، یادآور شد: با وجود حل شدنِ تقریبیِ مسائل شرعی،هنوز مسائل قانونی این روش درمان ناباروری در مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسیده است.

وی ادامه داد: زمانی كه در برخی روش‌های درمان ناباروری مانند اهدای گامت و رحم جایگزین، استفاده از شخص ثالث مطرح شد، این موضوع، ابعاد تازه‌تری را به خود گرفت.

وی با تأكید بر ضرورت توجه به مباحث اخلاقی افزود: در اهدا، توجه به مسائل روان شناختی، جامعه شناختی، فقهی و حقوقی، در كنار مسائل پزشكی توصیه می‌شود.

دكتر آخوندی، با اشاره به این كه در مجموعه تلویزیونی ساعت شنی به موضوع ناباروری و مشكلات حاصل از آن، از جمله فشار والدین و اطرافیان برای فرزنددار شدن و نهایتاً متمایل شدن زوجین به دروغ گویی و پنهانكاری به خوبی پرداخته شده است، افزود: دربعد خانوادگی و عاطفی، این قبیل فشارها در خانواده‌های ایرانی فراوان است.

وی گفت: این مجموعه، زن را به عنوان قربانی معرفی كرده است و در حالی كه مادر حقیقی (ماهرخ) می كوشید مشكل را حل كند، مورد عتاب یا برخورد دلسوزانه و ترحم آمیز همسر خود قرار می گرفت؛ حال آن كه درمان ناباروری، امری مشترك است.

رییس مركز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مكرر ابن سینا افزود: سؤالی كه برای بیننده، حین تماشای این مجموعه تلویزیونی مطرح می شود، این است كه آیا مادر حقیقی (ماهرخ) به عنوان بیمار و پزشك معالج كه به مشكلات روانی دچار است، می تواند در مرحله اول کاندید درمان ناباروری باشد و در مرحله دوم درمانگر خود باشد.

دكتر آخوندی با تأكید بر این كه جامعه پزشكی در بین مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، از شیوه نامناسب معرفی پزشكان در این سریال انتقاد كرد.

رییس پژوهشكده فناوری‌های نوین علوم پزشكی جهاد دانشگاهی ابن سینا، با بیان اینكه از زمان طرح لقاح خارجی رحمی در سال 1978، تحول عظیمی در علم پزشكی رخ داده است، افزود: با گسترش روش لقاح خارج رحمی و ظهور اختراعات و ابتكارات، تسهیلات لازم برای ایجاد بارداری در زوجین نابارور فراهم شد اما در عین حال، با سؤالاتی روبرو هستیم از این قبیل كه مجاز به تشكیل چند جنین در محیط خارج از رحم هستیم، چه تعداد از این جنین‌ها را می توان به رحم منتقل كرد و جنین از چه هنگام به عنوان موجود زنده مطرح می شود.

به گفته دكتر آخوندی، كاتولیك‌ها به تولید آزمایشگاهی جنین بیش از تعداد مورد نیاز برای انتقال اعتقادی ندارند. زیرا معتقدند جنین، از ابتدای تشكیل، انسان است.

دكتر آخوندی در پایان یادآورشد: رحم جایگزین، شیوه درمانی مناسبی فقط برای زوجین نابارور دارای اندیکاسیون‌هایی مانند زنان فاقد رحم در سندرم راكی تانسكی، زنان دارای رحم چرخیده، زنانی كه به دلایل ثانویه و احیانا ابتلا به بدخیمی‌ها فاقد رحم شوند و مبتلایان به ناهنجاری‌های ساختمانی رحم از قبیل وجود فیبروم در رحم كه قدرت پذیرش جنین را كاهش می دهد، نیست. بلکه زوجین بارور در صورت داشتن بیماری‌های زمینه‌ای، مانند بیماری‌های قلبی و كلیوی که با بارداری تشدید می شوند نیز از مواردی هستند که امكان کاربرد این روش درمانی برای ایشان وجود دارد.

با توجه به نقش انكار ناپذیر رسانه فراگیری چون صدا و سیما در فرهنگ‌سازی و نهادینه كردن امور، مناسب‌تر بود در ساخت مجموعه تلویزیونی ساعت شنی، با موضوع ناباروری و رحم جایگزین كه به لحاظ پزشكی از حساسیت بالایی برخودار است، ضمن بهره‌گیری از مشاوره متخصصان امر، دقت بیشتری لحاظ شود.

منبع : ایسنا