حیدربابا ، ایلدیریملار شاخاندا
سئللر ، سولار ، شاققیلدییوب آخاندا
قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندا
سلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوْزه !
منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : سه شنبه 1386/10/11
حیدر بابا سلام
(1)
حیدربابا ، ایلدیریملار شاخاندا | حیدربابا چو ابر شَخَد ، غُرّد آسمان |
سئللر ، سولار ، شاققیلدییوب آخاندا | سیلابهاى تُند و خروشان شود روان |
قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندا | صف بسته دختران به تماشایش آن زمان |
سلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوْزه | بر شوکت و تبار تو بادا سلام من |
منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه | گاهى رَوَد مگر به زبان تو نام من |
(2)
حیدربابا ، کهلیک لروْن اوچاندا | حیدربابا چو کبکِ تو پَرّد ز روى خاک |
کوْل دیبینَّن دوْشان قالخوب ، قاچاندا | خرگوشِ زیر بوته گُریزد هراسناک |
باخچالارون چیچکلنوْب ، آچاندا | باغت به گُل نشسته و گُل کرده جامه چاک |
بیزدن ده بیر موْمکوْن اوْلسا یاد ائله | ممکن اگر شود ز منِ خسته یاد کن |
آچیلمیان اوْرکلرى شاد ائله | دلهاى غم گرفته ، بدان یاد شاد کن |
(3)
بایرام یئلى چارداخلارى ییخاندا | چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهار |
نوْروز گوْلى ، قارچیچکى ، چیخاندا | نوروزگُلى و قارچیچگى گردد آشکار |
آغ بولوتلار کؤینکلرین سیخاندا | بفشارد ابر پیرهن خود به مَرغزار |
بیزدن ده بیر یاد ائلییه ن ساغ اوْلسون | از ما هر آنکه یاد کند بى گزند باد |
دردلریمیز قوْى دیّکلسین ، داغ اوْلسون | گو : درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد |
(4)
حیدربابا ، گوْن دالووى داغلاسین ! | حیدربابا چو داغ کند پشتت آفتاب |
اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسین ! | رخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آب |
اوشاخلارون بیر دسته گوْل باغلاسین ! | یک دسته گُل ببند براى منِ خراب |
یئل گلنده ، وئر گتیرسین بویانا | بسپار باد را که بیارد به کوى من |
بلکه منیم یاتمیش بختیم اوْیانا | باشد که بخت روى نماید به سوى من |
(5)
موسیقی
حیدربابا ، سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون ! | حیدربابا ، همیشه سر تو بلند باد |
دؤرت بیر یانون بولاغ اوْلسون باغ اوْلسون ! | از باغ و چشمه دامن تو فرّه مند باد |
بیزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون ! | از بعدِ ما وجود تو دور از گزند باد |
دوْنیا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ایتیمدى | دنیا همه قضا و قدر ، مرگ ومیر شد |
دوْنیا بوْیى اوْغولسوزدى ، یئتیمدى | این زال کى ز کُشتنِ فرزند سیر شد ؟ |
(6)
حیدربابا ، یوْلوم سنَّن کج اوْلدى | حیدربابا ، ز راه تو کج گشت راه من |
عؤمروْم کئچدى ، گلممه دیم ، گئج اوْلدى | عمرم گذشت و ماند به سویت نگاه من |
هئچ بیلمه دیم گؤزللروْن نئج اوْلدى | دیگر خبر نشد که چه شد زادگاه من |
بیلمزیدیم دؤنگه لر وار ، دؤنوْم وار | هیچم نظر بر این رهِ پر پرپیچ و خم نبود |
ایتگین لیک وار ، آیریلیق وار ، اوْلوْم وار | هیچم خبر زمرگ و ز هجران و غم نبود |
(7)
حیدربابا ، ایگیت اَمَک ایتیرمز | بر حقِّ مردم است جوانمرد را نظر |
عؤموْر کئچر ، افسوس بَرَه بیتیرمز | جاى فسوس نیست که عمر است در گذر |
نامرد اوْلان عؤمرى باشا یئتیرمز | نامردْ مرد ، عمر به سر مى برد مگر ! |
بیزد ، واللاه ، اونوتماریق سیزلرى | در مهر و در وفا ، به خدا ، جاودانه ایم |
گؤرنمسک حلال ائدوْن بیزلرى | ما را حلال کن ، که غریب آشیانه ایم |
(8)
حیدربابا ، میراژدر سَسلننده | میراَژدَر آن زمان که زند بانگِ دلنشین |
کَند ایچینه سسدن - کوْیدن دوْشنده | شور افکند به دهکده ، هنگامه در زمین |
عاشیق رستم سازین دیللندیرنده | از بهر سازِ رستمِ عاشق بیا ببین |
یادوندادى نه هؤلَسَک قاچاردیم | بى اختیار سوى نواها دویدنم |
قوشلار تکین قاناد آچیب اوچاردیم | چون مرغ پرگشاده بدانجا رسیدنم |
موسیقی
(9)
شنگیل آوا یوردى ، عاشیق آلماسى | در سرزمینِ شنگل آوا ، سیبِ عاشقان |
گاهدان گئدوب ، اوْردا قوْناق قالماسى | رفتن بدان بهشت و شدن میهمانِ آن |
داش آتماسى ، آلما ، هیوا سالماسى | با سنگ ، سیب و بِهْ زدن و ، خوردن آنچنان ! |
قالیب شیرین یوخى کیمین یادیمدا | در خاطرم چو خواب خوشى ماندگار شد |
اثر قویوب روحومدا ، هر زادیمدا | روحم همیشه بارور از آن دیار شد |
(10)
حیدربابا ، قورى گؤلوْن قازلارى | حیدربابا ، قُورى گؤل و پروازِ غازها |
گدیکلرین سازاخ چالان سازلارى | در سینه ات به گردنه ها سوزِ سازها |
کَت کؤشنین پاییزلارى ، یازلارى | پاییزِ تو ، بهارِ تو ، در دشتِ نازها |
بیر سینما پرده سى دیر گؤزوْمده | چون پرده اى به چشمِ دلم نقش بسته است |
تک اوْتوروب ، سئیر ائده رم اؤزوْمده | وین شهریارِ تُست که تنها نشسته است |
(11)
حیدربابا ، قره چمن جاداسى | حیدربابا ، زجادّة شهر قراچمن |
چْووشلارین گَلَر سسى ، صداسى | چاووش بانگ مى زند آیند مرد و زن |
کربلیا گئدنلرین قاداسى | ریزد ز زائرانِ حَرَم درد جان وتن |
دوْشسون بو آج یوْلسوزلارین گؤزوْنه | بر چشمِ این گداصفتانِ دروغگو |
تمدّونون اویدوخ یالان سؤزوْنه | نفرین بر این تمدّنِ بى چشم و آبرو |
(12)
حیدربابا ، شیطان بیزى آزدیریب | شیطان زده است است گول و زِ دِه دور گشته ایم |
محبتى اوْرکلردن قازدیریب | کنده است مهر را ز دل و کور گشته ایم |
قره گوْنوْن سرنوشتین یازدیریب | زین سرنوشتِ تیره چه بى نور گشته ایم |
سالیب خلقى بیر-بیرینن جانینا | این خلق را به جان هم انداخته است دیو |
باریشیغى بلشدیریب قانینا | خود صلح را نشسته به خون ساخته است دیو |
موسیقی
(13)
گؤز یاشینا باخان اوْلسا ، قان آخماز | هرکس نظر به اشک کند شَر نمى کند |
انسان اوْلان بئلینه تاخماز | انسان هوس به بستن خنجر نمى کند |
آمما حئییف کوْر توتدوغون بوراخماز | بس کوردل که حرف تو باور نمى کند |
بهشتیمیز جهنّم اوْلماقدادیر ! | فردا یقین بهشت ، جهنّم شود به ما |
ذى حجّه میز محرّم اوْلماقدادیر ! | ذیحجّه ناگزیر ، محرّم شود به ما |
(14)
خزان یئلى یارپاخلارى تؤکنده | هنگامِ برگ ریزِ خزان باد مى وزید |
بولوت داغدان یئنیب ، کنده چؤکنده | از سوى کوه بر سرِ دِه ابر مى خزید |
شیخ الاسلام گؤزل سسین چکنده | با صوت خوش چو شیخ مناجات مى کشید |
نیسگیللى سؤز اوْرکلره دَیَردى | دلها به لرزه از اثر آن صلاى حق |
آغاشلار دا آللاها باش اَیَردى | خم مى شدند جمله درختان براى حق |
(15)
داشلى بولاخ داش-قومونان دوْلماسین | داشلى بُولاخ مباد پُر از سنگ و خاک و خَس |
باخچالارى سارالماسین ، سوْلماسین ! | پژمرده هم مباد گل وغنچه یک نَفس |
اوْردان کئچن آتلى سوسوز اولماسین ! | از چشمه سارِ او نرود تشنه هیچ کس |
دینه : بولاخ ، خیرون اوْلسون آخارسان | اى چشمه ، خوش به حال تو کانجا روان شدى |
افقلره خُمار-خُمار باخارسان | چشمى خُمار بر افقِ آسمان شدى |
(16)
حیدر بابا ، داغین ، داشین ، سره سى | حیدربابا ، ز صخره و سنگت به کوهسار |
کهلیک اوْخور ، دالیسیندا فره سى | کبکت به نغمه ، وز پیِ او جوجه رهسپار |
قوزولارین آغى ، بوْزى ، قره سى | از برّة سفید و سیه ، گله بى شمار |
بیر گئدیدیم داغ-دره لر اوزونى | اى کاش گام مى زدم آن کوه و درّه را |
اوْخویئدیم : « چوْبان ، قیتر قوزونى » | مى خواندم آن ترانة « چوپان و برّه » را |
موسیقی
(17)
حیدر بابا ، سولى یئرین دوْزوْنده | در پهندشتِ سُولى یِئر ، آن رشک آفتاب |
بولاخ قئنیر چاى چمنین گؤزونده | جوشنده چشمه ها ز چمنها ، به پیچ و تاب |
بولاغ اوْتى اوْزَر سویون اوْزوْنده | بولاغ اوْتى شناورِ سرسبز روى آب |
گؤزل قوشلار اوْردان گلیب ، گئچللر | زیبا پرندگان چون از آن دشت بگذرند |
خلوتلیوْب ، بولاخدان سو ایچللر | خلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند |
(18)
بىچین اوْستى ، سونبول بیچن اوْراخلار | وقتِ درو ، به سنبله چین داسها نگر |
ایله بیل کى ، زوْلفى دارار داراخلار | گویى به زلف شانه زند شانه ها مگر |
شکارچیلار بیلدیرچینى سوْراخلار | در کشتزار از پىِ مرغان ، شکارگر |
بیچین چیلر آیرانلارین ایچللر | دوغ است و نان خشک ، غذاى دروگران |
بیرهوشلانیب ، سوْننان دوروب ، بیچللر | خوابى سبک ، دوباره همان کارِ بى کران |
(19)
حیدربابا ، کندین گوْنى باتاندا | حیدربابا ، چو غرصة خورشید شد نهان |
اوشاقلارون شامین ئییوب ، یاتاندا | خوردند شام خود که بخوابند کودکان |
آى بولوتدان چیخوب ، قاش-گؤز آتاندا | وز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسمان |
بیزدن ده بیر سن اوْنلارا قصّه ده | از غصّه هاى بى حدِ ما قصّه ساز کن |
قصّه میزده چوخلى غم و غصّه ده | چشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن |
(20)
قارى ننه گئجه ناغیل دییَنده | قارى ننه چو قصّة شب ساز میکند |
کوْلک قالخیب ، قاپ-باجانى دؤیَنده | کولاک ضربه اى زده ، در باز مى کند |
قورد گئچینین شنگوْلوْسون یینده | با گرگ ، شَنگُلى سخن آغاز مى کند |
من قاییدیب ، بیرده اوشاق اوْلئیدیم | اى کاش بازگشته به دامان کودکى |
بیر گوْل آچیب ، اوْندان سوْرا سوْلئیدیم | یک گل شکفتمى به گلستان کودکى |
موسیقی
(21)
عمّه جانین بال بلله سین ییه ردیم | آن لقمه هاى نوشِ عسل پیشِ عمّه جان |
سوْننان دوروب ، اوْس دوْنومى گییه ردیم | خوردن همان و جامه به تن کردنم همان |
باخچالاردا تیرینگَنى دییه ردیم | در باغ رفته شعرِ مَتل خواندن آنچنان ! |
آى اؤزومى اوْ ازدیرن گوْنلریم ! | آن روزهاى نازِ خودم را کشیدنم ! |
آغاج مینیپ ، آت گزدیرن گوْنلریم ! | چو بى سوار گشته به هر سو دویدنم ! |
(22)
هَچى خالا چایدا پالتار یوواردى | هَچى خاله به رود کنار است جامه شوى |
مَمَد صادق داملارینى سوواردى | مَمّد صادق به کاهگلِ بام ، کرده روى |
هئچ بیلمزدیک داغدى ، داشدى ، دوواردى | ما هم دوان ز بام و زِ دیوار ، کو به کوى |
هریان گلدى شیلاغ آتیب ، آشاردیق | بازى کنان ز کوچه سرازیر مى شدیم |
آللاه ، نه خوْش غمسیز-غمسیز یاشاردیق | ما بى غمان ز کوچه مگر سیر مى شدیم ! |
(23)
شیخ الاسلام مُناجاتى دییه ردى | آن شیخ و آن اذان و مناجات گفتنش |
مَشَدرحیم لبّاده نى گییه ردى | مشدى رحیم و دست یه لبّاده بردنش |
مشْدآجلى بوْز باشلارى ییه ردى | حاجى على و دیزى و آن سیر خوردنش |
بیز خوْشودوق خیرات اوْلسون ، توْى اوْلسون | بودیم بر عروسى وخیرات جمله شاد |
فرق ائلَمَز ، هر نوْلاجاق ، قوْى اولسون | ما را چه غم ز شادى و غم ! هر چه باد باد ! |
(24)
ملک نیاز ورندیلین سالاردى | اسبِ مَلِک نیاز و وَرَندیل در شکار |
آتین چاپوپ قئیقاجیدان چالاردى | کج تازیانه مى زد و مى تاخت آن سوار |
قیرقى تکین گدیک باشین آلاردى | دیدى گرفته گردنه ها را عُقاب وار |
دوْلائیا قیزلار آچیپ پنجره | وه ، دختران چه منظره ها ساز کرده اند ! |
پنجره لرده نه گؤزل منظره ! | بر کوره راه پنجره ها باز کرده اند ! |
موسیقی
(25)
حیدربابا ، کندین توْیون توتاندا | حیدربابا ، به جشن عروسى در آن دیار |
قیز-گلینلر ، حنا-پیلته ساتاندا | زنها حنا - فتیله فروشند بار بار |
بیگ گلینه دامنان آلما آتاندا | داماد سیب سرخ زند پیش پاىِ یار |
منیم ده اوْ قیزلاروندا گؤزوم وار | مانده به راهِ دخترکانِ تو چشمِ من |
عاشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار | در سازِ عاشقانِ تو دارم بسى سخن |
(26)
حیدربابا ، بولاخلارین یارپیزى | از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارها |
بوْستانلارین گوْل بَسَرى ، قارپیزى | از هندوانه ، خربزه ، در کشتزارها |
چرچیلرین آغ ناباتى ، ساققیزى | از سقّز و نبات و از این گونه بارها |
ایندى ده وار داماغیمدا ، داد وئرر | مانده است طعم در دهنم با چنان اثر |
ایتگین گئدن گوْنلریمدن یاد وئرر | کز روزهاى گمشده ام مى دهد خبر |
(27)
بایرامیدى ، گئجه قوشى اوخوردى | نوروز بود و مُرغ شباویز در سُرود |
آداخلى قیز ، بیگ جوْرابى توْخوردى | جورابِ یار بافته در دستِ یار بود |
هرکس شالین بیر باجادان سوْخوردى | آویخته ز روزنه ها شالها فرود |
آى نه گؤزل قایدادى شال ساللاماق ! | این رسم شال و روزنه خود رسم محشرى است ! |
بیگ شالینا بایراملیغین باغلاماق ! | عیدى به شالِ نامزدان چیز دیگرى است ! |
(28)
شال ایسته دیم منده ائوده آغلادیم | با گریه خواستم که همان شب روم به بام |
بیر شال آلیب ، تئز بئلیمه باغلادیم | شالى گرفته بستم و رفتم به وقتِ شام |
غلام گیله قاشدیم ، شالى ساللادیم | آویخته ز روزنة خانة غُلام |
فاطمه خالا منه جوراب باغلادى | جوراب بست و دیدمش آن شب ز روزنه |
خان ننه مى یادا سالیب ، آغلادى | بگریست خاله فاطمه با یاد خانْ ننه |
موسیقی
(29)
حیدربابا ، میرزَممدین باخچاسى | در باغهاى میرزامحمد ز شاخسار |
باخچالارین تورشا-شیرین آلچاسى | آلوچه هاى سبز وتُرش ، همچو گوشوار |
گلینلرین دوْزمه لرى ، طاخچاسى | وان چیدنى به تاقچه ها اندر آن دیار |
هى دوْزوْلر گؤزلریمین رفینده | صف بسته اند و بر رفِ چشمم نشسته اند |
خیمه وورار خاطره لر صفینده | صفها به خط خاطره ام خیمه بسته اند |
(30)
بایرام اوْلوب ، قیزیل پالچیق اَزَللر | نوروز را سرشتنِ گِلهایِ چون طلا |
ناققیش ووروب ، اوتاقلارى بَزَللر | با نقش آن طلا در و دیوار در جلا |
طاخچالارا دوْزمه لرى دوْزللر | هر چیدنى به تاقچه ها دور از او بلا |
قیز-گلینین فندقچاسى ، حناسى | رنگ حنا و فَنْدُقة دست دختران |
هَوَسله نر آناسى ، قایناناسى | دلها ربوده از همه کس ، خاصّه مادران |
(31)
باکى چى نین سؤزى ، سوْوى ، کاغیذى | با پیک بادکوبه رسد نامه و خبر |
اینکلرین بولاماسى ، آغوزى | زایند گاوها و پر از شیر ، بام و در |
چرشنبه نین گیردکانى ، مویزى | آجیلِ چارشنبه ز هر گونه خشک و تر |
قیزلار دییه ر : « آتیل ماتیل چرشنبه | آتش کنند روشن و من شرح داستان |
قیزلار دییه ر : « آتیل ماتیل چرشنبه | آتش کنند روشن و من شرح داستان |
آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه » | خود با زبان ترکىِ شیرین کنم بیان : |
قیزلار دییه ر : « آتیل ماتیل چرشنبه | آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه » |
(32)
یومورتانى گؤیچک ، گوللى بوْیاردیق | با تخم مرغ هاى گُلى رنگِ پُرنگار |
چاققیشدیریب ، سینانلارین سوْیاردیق | با کودکان دهکده مى باختم قِمار |
اوْیناماقدان بیرجه مگر دوْیاردیق ؟ | ما در قِمار و مادرِ ما هم در انتظار |
على منه یاشیل آشیق وئرردى | من داشتم بسى گل وقاپِ قمارها |
ارضا منه نوروزگوْلى درردى | از دوستان على و رضا یادگارها |
موسیقی
(33)
نوْروز على خرمنده وَل سوْرردى | نوروزعلى و کوفتنِ خرمنِ جُوَش |
گاهدان یئنوب ، کوْلشلرى کوْرردى | پوشال جمع کردنش و رُفتن از نُوَش |
داغدان دا بیر چوْبان ایتى هوْرردى | از دوردستها سگ چوپان و عوعوَش |
داغدان دا بیر چوْبان ایتى هوْرردى | از دوردستها سگ چوپان و عوعوَش |
اوندا ، گؤردن ، اولاخ ایاخ ساخلادى | دیدى که ایستاده الاغ از صداى سگ |
(34)
آخشام باشى ناخیرینان گلنده | وقتِ غروب و آمدنِ گلّة دَواب |
قوْدوخلارى چکیب ، وورادیق بنده | در بندِ ماست کُرّة خرها به پیچ و تاب |
ناخیر گئچیب ، گئدیب ، یئتنده کنده | گلّه رسیده در ده و رفته است آفتاب |
حیوانلارى چیلپاق مینیب ، قوْواردیق | بر پشتِ کرّه ، کرّه سوارانِ دِه نگر |
سؤز چیخسایدى ، سینه گریب ، سوْواردیق | جز گریه چیست حاصل این کار ؟ بِهْ نگر |
(35)
یاز گئجه سى چایدا سولار شاریلدار | شبها خروشد آب بهاران به رودبار |
داش-قَیه لر سئلده آشیب خاریلدار | در سیل سنگ غُرّد و غلتد ز کوهسار |
قارانلیقدا قوردون گؤزى پاریلدار | چشمانِ گرگ برق زند در شبانِ تار |
ایتر ، گؤردوْن ، قوردى سئچیب ، اولاشدى | سگها شنیده بویِ وى و زوزه مى کشند |
قورددا ، گؤردوْن ، قالخیب ، گدیکدن آشدى | گرگان گریخته ، به زمین پوزه مى کشند |
(36)
قیش گئجه سى طؤله لرین اوْتاغى | بر اهل ده شبانِ زمستان بهانه اى است |
کتلیلرین اوْتوراغى ، یاتاغى | وان کلبة طویله خودش گرمخانه اى است |
بوخاریدا یانار اوْتون یاناغى | در رقصِ شعله ، گرم شدن خود فسانه اى است |
شبچره سى ، گیردکانى ، ایده سى | سِنجد میان شبچره با مغز گردکان |
کنده باسار گوْلوْب - دانیشماق سسى | صحبت چو گرم شد برود تا به آسمان |
موسیقی
(37)
شجاع خال اوْغلونون باکى سوْقتى | آمد ز بادکوبه پسرخاله ام شُجا |
دامدا قوران سماوارى ، صحبتى | با قامتى کشیده و با صحبتى رسا |
یادیمدادى شسلى قدى ، قامتى | در بام شد سماور سوقاتیش به پا |
جؤنممه گین توْیى دؤندى ، یاس اوْلدى | از بختِ بد عروسى او شد عزاى او |
ننه قیزین بخت آیناسى کاس اوْلدى | آیینه ماند و نامزد و هاى هایِ او |
(38)
حیدربابا ، ننه قیزین گؤزلرى | چشمانِ ننه قیز به مَثَل آهوى خُتَن |
رخشنده نین شیرین-شیرین سؤزلرى | رخشنده را سخن چو شکر بود در دهن |
ترکى دئدیم اوْخوسونلار اؤزلرى | ترکى سروده ام که بدانند ایلِ من |
بیلسینلر کى ، آدام گئدر ، آد قالار | این عمر رفتنى است ولى نام ماندگار |
یاخشى-پیسدن آغیزدا بیر داد قالار | تنها ز نیک و بد مزه در کام ماندگار |
(39)
یاز قاباغى گوْن گوْنئیى دؤیَنده | پیش از بهار تا به زمین تابد آفتاب |
کند اوشاغى قار گوْلله سین سؤیَنده | با کودکان گلولة برفى است در حساب |
کوْرکچى لر داغدا کوْرک زوْیَنده | پاروگران به سُرسُرة کوه در شتاب |
منیم روحوم ، ایله بیلوْن اوْردادور | گویى که روحم آمده آنجا ز راه دور |
کهلیک کیمین باتیب ، قالیب ، قاردادور | چون کبک ، برفگیر شده مانده در حضور |
(40)
قارى ننه اوزاداندا ایشینى | رنگین کمان ، کلافِ رَسَنهاى پیرزن |
گوْن بولوتدا اَییرردى تشینى | خورشید ، روى ابر دهد تاب آن رسَن |
قورد قوْجالیب ، چکدیرنده دیشینى | دندان گرگ پیر چو افتاده از دهن |
سوْرى قالخیب ، دوْلائیدان آشاردى | از کوره راه گله سرازیر مى شود |
بایدالارین سوْتى آشیب ، داشاردى | لبریز دیگ و بادیه از شیر مى شود |
موسیقی
(41)
خجّه سلطان عمّه دیشین قیساردى | دندانِ خشم عمّه خدیجه به هم فشرد |
ملا باقر عم اوغلى تئز میساردى | کِز کرد مُلاباقر و در جاى خود فُسرد |
تندیر یانیب ، توْسسى ائوى باساردى | روشن تنور و ، دود جهان را به کام بُرد |
چایدانیمیز ارسین اوْسته قایناردى | قورى به روى سیخ تنور آمده به جوش |
قوْورقامیز ساج ایچینده اوْیناردى | در توى ساج ، گندم بوداده در خروش |
(42)
بوْستان پوْزوب ، گتیرردیک آشاغى | جالیز را به هم زده در خانه برده ایم |
دوْلدوریردیق ائوده تاختا-طاباغى | در خانه ها به تخته - طبقها سپرده ایم |
تندیرلرده پیشیرردیک قاباغى | از میوه هاى پخته و ناپخته خورده ایم |
اؤزوْن ئییوْب ، توخوملارین چیتداردیق | تخم کدوى تنبل و حلوایى و لبو |
چوْخ یئمکدن ، لاپ آز قالا چاتداردیق | خوردن چنانکه پاره شود خُمره و سبو |
(43)
ورزغان نان آرموت ساتان گلنده | از ورزغان رسیده گلابى فروشِ ده |
اوشاقلارین سسى دوْشردى کنده | از بهر اوست این همه جوش و خروشِ ده |
بیزده بویاننان ائشیدیب ، بیلنده | دنیاى دیگرى است خرید و فروش ده |
شیللاق آتیب ، بیر قیشقریق سالاردیق | ما هم شنیده سوى سبدها دویده ایم |
بوغدا وئریب ، آرموتلاردان آلاردیق | گندم بداده ایم و گلابى خریده ایم |
(44)
میرزاتاغى نان گئجه گئتدیک چایا | مهتاب بود و با تقى آن شب کنار رود |
من باخیرام سئلده بوْغولموش آیا | من محو ماه و ماه در آن آب غرق بود |
بیردن ایشیق دوْشدى اوْتاى باخچایا | زان سوى رود ، نور درخشید و هر دو زود |
اى واى دئدیک قورددى ، قئیتدیک قاشدیق | گفتیم آى گرگ ! و دویدیم سوى ده |
هئچ بیلمه دیک نه وقت کوْللوکدن آشدیق | چون مرغ ترس خورده پریدیم توى ده |
موسیقی
(45)
حیدربابا ، آغاجلارون اوجالدى | حیدربابا ، درخت تو شد سبز و سربلند |
آمما حئییف ، جوانلارون قوْجالدى | لیک آن همه جوانِ تو شد پیر و دردمند |
توْخلیلارون آریخلییب ، آجالدى | گشتند برّه هاى فربه تو لاغر و نژند |
کؤلگه دؤندى ، گوْن باتدى ، قاش قَرَلدى | خورشید رفت و سایه بگسترد در جهان |
قوردون گؤزى قارانلیقدا بَرَلدى | چشمانِ گرگها بدرخشید آن زمان |
(46)
ائشیتمیشم یانیر آللاه چیراغى | گویند روشن است چراغ خداى ده |
دایر اوْلوب مسجدیزوْن بولاغى | دایر شده است چشمة مسجد براى ده |
راحت اوْلوب کندین ائوى ، اوشاغى | راحت شده است کودک و اهلِ سراى ده |
منصورخانین الی-قوْلى وار اوْلسون | منصور خان همیشه توانمند و شاد باد ! |
هاردا قالسا ، آللاه اوْنا یار اوْلسون | در سایه عنایت حق زنده یاد باد ! |
(47)
حیدربابا ، ملا ابراهیم وار ، یا یوْخ ؟ | حیدربابا ، بگوى که ملاى ده کجاست ؟ |
مکتب آچار ، اوْخور اوشاقلار ، یا یوْخ ؟ | آن مکتب مقدّسِ بر پایِ ده کجاست ؟ |
خرمن اوْستى مکتبى باغلار ، یا یوْخ ؟ | آن رفتنش به خرمن و غوغاى ده کجاست ؟ |
مندن آخوندا یتیررسن سلام | از من به آن آخوند گرامى سلام باد ! |
ادبلى بیر سلامِ مالاکلام | عرض ارادت و ادبم در کلام باد ! |
(48)
خجّه سلطان عمّه گئدیب تبریزه | تبریز بوده عمّه و سرگرم کار خویش |
آمما ، نه تبریز ، کى گلممیر بیزه | ما بى خبر ز عمّه و ایل و تبار خویش |
بالام ، دورون قوْیاخ گئداخ ائممیزه | برخیز شهریار و برو در دیار خویش |
آقا اؤلدى ، تو فاقیمیز داغیلدى | بابا بمرد و خانة ما هم خراب شد |
قوْیون اوْلان ، یاد گئدوْبَن ساغیلدى | هر گوسفندِ گم شده ، شیرش برآب شد |
موسیقی
(49)
حیدربابا ، دوْنیا یالان دوْنیادى | دنیا همه دروغ و فسون و فسانه شد |
سلیماننان ، نوحدان قالان دوْنیادى | کشتیّ عمر نوح و سلیمان روانه شد |
اوغول دوْغان ، درده سالان دوْنیادى | ناکام ماند هر که در این آشیانه شد |
هر کیمسَیه هر نه وئریب ، آلیبدى | بر هر که هر چه داده از او ستانده است |
افلاطوننان بیر قورى آد قالیبدى | نامى تهى براى فلاطون بمانده است |
(50)
حیدربابا ، یار و یولداش دؤندوْلر | حیدربابا ، گروه رفیقان و دوستان |
بیر-بیر منى چؤلده قوْیوب ، چؤندوْلر | برگشته یک یک از من و رفتند بى نشان |
چشمه لریم ، چیراخلاریم ، سؤندوْلر | مُرد آن چراغ و چشمه بخشکید همچنان |
یامان یئرده گؤن دؤندى ، آخشام اوْلدى | خورشید رفت روى جهان را گرفت غم |
دوْنیا منه خرابه شام اوْلدى | دنیا مرا خرابة شام است دم به دم |
(51)
عم اوْغلینان گئدن گئجه قیپچاغا | قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمو |
آى کى چیخدى ، آتلار گلدى اوْیناغا | اسبان به رقص و ماه درآمد ز روبرو |
دیرماشیردیق ، داغلان آشیردیق داغا | خوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کو |
مش ممى خان گؤى آتینى اوْیناتدى | اسب کبودِ مش ممى خان رقص جنگ کرد |
تفنگینى آشیردى ، شاققیلداتدى | غوغا به کوه و درّه صداى تفنگ کرد |
(52)
حیدربابا ، قره کوْلون دره سى | در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب |
در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب | در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب |
اوْردا دوْشَر چیل کهلیگین فره سى | کبکانِ خالدار زرى کرده جاى خواب |
اوْردان گئچر یوردوموزون اؤزوْنه | زانجا چو بگذرید زمینهاى خاک ماست |
بیزده گئچک یوردوموزون سؤزوْنه | این قصّه ها براى همان خاکِ پاک ماست |
موسیقی
(53)
خشگنابى یامان گوْنه کیم سالیب ؟ | امروز خشگناب چرا شد چنین خراب ؟ |
سیدلردن کیم قیریلیب ، کیم قالیب ؟ | با من بگو : که مانده ز سادات خشگناب ؟ |
آمیرغفار دام-داشینى کیم آلیب ؟ | اَمیر غفار کو ؟ کجا هست آن جناب ؟ |
بولاخ گنه گلیب ، گؤلى دوْلدورور ؟ | آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار ؟ |
یاقورویوب ، باخچالارى سوْلدورور ؟ | یا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار ؟ |
(54)
آمیر غفار سیدلرین تاجییدى | آمیرغفار سرورِ سادات دهر بود |
شاهلار شکار ائتمه سى قیقاجییدى | در عرصه شکار شهان نیک بهر بود |
مَرده شیرین ، نامرده چوْخ آجییدى | با مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بود |
مظلوملارین حقّى اوْسته اَسَردى | لرزان براى حقِّ ستمدیدگان چو بید |
ظالم لرى قیلیش تکین کَسَردى | چون تیغ بود و دست ستمکار مى برید |
(55)
میر مصطفا دایى ، اوجابوْى بابا | میر مصطفى و قامت و قدّ کشیده اش |
هیکللى ،ساققاللى ، توْلستوْى بابا | آن ریش و هیکل چو تولستوى رسیده اش |
ائیلردى یاس مجلسینى توْى بابا | شکّر زلب بریزد و شادى ز دیده اش |
خشگنابین آبروسى ، اَردَمى | او آبرو عزّت آن خشگناب بود |
مسجدلرین ، مجلسلرین گؤرکَمى | در مسجد و مجالس ما آفتاب بود |
(56)
مجدالسّادات گوْلردى باغلارکیمى | مجدالسّادات خندة خوش مى زند چو باغ |
گوْروْلدردى بولوتلى داغلارکیمى | چون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغ |
سؤز آغزیندا اریردى یاغلارکیمى | حرفش زلال و روشن چون روغن چراغ |
آلنى آچیق ، یاخشى درین قاناردى | با جَبهتِ گشاده ، خردمند دیه بود |
یاشیل گؤزلر چیراغ تکین یاناردى | چشمان سبز او به زمرّد شبیه بود |
موسیقی
(57)
منیم آتام سفره لى بیر کیشییدى | آن سفره هاى باز پدر یاد کردنى است |
ائل الیندن توتماق اوْنون ایشییدى | آن یاریش به ایل من انشا کردنى است |
گؤزللرین آخره قالمیشییدى | روحش به یاد نیکى او شاد کردنى است |
اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلر | وارونه گشت بعدِ پدر کار روزگار |
محبّتین چیراخلارى سؤنوْبلر | خاموش شد چراغ محبت در این دیار |
(58)
میرصالحین دلى سوْلوق ائتمه سى | بشنو ز میرصالح و دیوانه بازیش |
میر عزیزین شیرین شاخسِى گئتمه سى | سید عزیز و شاخسى و سرفرازیش |
میرممّدین قورولماسى ، بیتمه سى | میرممّد و نشستن و آن صحنه سازیش |
ایندى دئسک ، احوالاتدى ، ناغیلدى | امروز گفتنم همه افسانه است و لاف |
گئچدى ، گئتدى ، ایتدى ، باتدى ، داغیلدى | بگذشت و رفت و گم شد و نابود ، بى گزاف |
(59)
میر عبدوْلوْن آیناداقاش یاخماسى | بشنو ز میر عبدل و آن وسمه بستنش |
جؤجیلریندن قاشینین آخماسى | تا کُنج لب سیاهى وسمه گسستنش |
بوْیلانماسى ، دام-دوواردان باخماسى | از بام و در نگاهش و رعنا نشستنش |
شاه عبّاسین دوْربوْنى ، یادش بخیر ! | شاه عبّاسین دوْربوْنى ، یادش بخیر ! |
خشگنابین خوْش گوْنى ، یادش بخیر ! | خشگنابین خوْش گوْنى ، یادش بخیر ! |
(60)
ستاره عمّه نزیک لرى یاپاردى | عمّه ستاره نازک را بسته در تنور |
میرقادر ده ، هر دم بیرین قاپاردى | هر دم رُبوده قادر از آنها یکى به روز |
قاپیپ ، یئیوْب ، دایچاتکین چاپاردى | چون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دور |
گوْلمه لیدى اوْنون نزیک قاپپاسى | آن صحنة ربودنِ نان خنده دار بود |
عمّه مینده ارسینینین شاپپاسى | سیخ تنور عمّه عجب ناگوار بود ! |
موسیقی
(61)
حیدربابا ، آمیر حیدر نئینیوْر ؟ | گویند میر حیدرت اکنون شده است پیر |
یقین گنه سماوارى قئینیوْر | برپاست آن سماور جوشانِ دلپذیر |
داى قوْجالیب ، آلت انگینن چئینیوْر | شد اسبْ پیر و ، مى جَوَد از آروارِ زیر |
قولاخ باتیب ، گؤزى گیریب قاشینا | ابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کر |
یازیق عمّه ، هاوا گلیب باشینا | بیچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر |
(62)
خانم عمّه میرعبدوْلوْن سؤزوْنى | میر عبدل آن زمان که دهن باز مى کند |
ائشیدنده ، ایه ر آغز-گؤزوْنى | عمّه خانم دهن کجى آغاز مى کند |
مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنى | با جان ستان گرفتنِ جان ساز مى کند |
دعوالارین شوخلوغیلان قاتاللار | تا وقت شام و خوابِ شبانگاه مى رسد |
اتى یئیوْب ، باشى آتیب ، یاتاللار | شوخى و صلح و دوستى از راه مى رسد |
(63)
فضّه خانم خشگنابین گوْلییدى | فضّه خانم گُزیدة گلهاى خشگناب |
آمیریحیا عمقزینون قولییدى | یحیى ، غلامِ دختر عمو بود در حساب |
رُخساره آرتیستیدى ، سؤگوْلییدى | رُخساره نیز بود هنرمند و کامیاب |
سیّد حسین ، میر صالحى یانسیلار | سید حسین ز صالح تقلید مى کند |
آمیرجعفر غیرتلى دیر ، قان سالار | با غیرت است جعفر و تهدید مى کند |
(64)
سحر تئزدن ناخیرچیلار گَلَردى | از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگان |
قوْیون-قوزى دام باجادا مَلَردى | غوغا به پاست صبحدمان ، آمده شبان |
عمّه جانیم کؤرپه لرین بَلَردى | در بندِ شیر خوارة خود هست عمّه جان |
تندیرلرین قوْزاناردى توْسیسى | بیرون زند ز روزنه دود تَنورها |
چؤرکلرین گؤزل اییى ، ایسیسى | از نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها |
موسیقی
(65)
گؤیرچینلر دسته قالخیب ، اوچاللار | پرواز دسته دستة زیبا کبوتران |
گوْن ساچاندا ، قیزیل پرده آچاللار | گویى گشاده پردة زرّین در آسمان |
قیزیل پرده آچیب ، ییغیب ، قاچاللار | در نور ، باز و بسته شود پرده هر زمان |
گوْن اوجالیب ، آرتارداغین جلالى | در اوج آفتاب نگر بر جلال کوه |
طبیعتین جوانلانار جمالى | زیبا شود جمال طبیعت در آن شکوه |
(66)
حیدربابا ، قارلى داغلار آشاندا | گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوه |
گئجه کروان یوْلون آزیب ، چاشاندا | شب راه گم کند به سرازیرى ، آن گروه |
من هارداسام ، تهراندا یا کاشاندا | باشم به هر کجاى ، ز ایرانِ پُرشُکوه |
اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلارى | چشمم بیابد اینکه کجا هست کاروان |
خیال گلیب ، آشیب ، گئچر اوْنلارى | آید خیال و سبقت گیرد در آن میان |
(67)
بیر چیخئیدیم دام قیه نین داشینا | اى کاش پشتِ دامْ قَیَه ، از صخره هاى تو |
بیر باخئیدیم گئچمیشینه ، یاشینا | مى آمدم که پرسم از او ماجراى تو |
بیر گورئیدیم نه لر گلمیش باشینا | بینم چه رفته است و چه مانده براى تو |
منده اْونون قارلاریلان آغلاردیم | روزى چو برفهاى تو با گریه سر کنم |
قیش دوْندوران اوْرکلرى داغلاردیم | دلهاى سردِ یخ زده را داغتر کنم |
(68)
حیدربابا ، گوْل غنچه سى خنداندى | خندان شده است غنچة گل از براى دل |
آمما حئیف ، اوْرک غذاسى قاندى | لیکن چه سود زان همه ، خون شد غذاى دل |
زندگانلیق بیر قارانلیق زینداندى | زندانِ زندگى شده ماتم سراى دل |
بو زیندانین دربچه سین آچان یوْخ | کس نیست تا دریچة این قلعه وا کند |
بو دارلیقدان بیرقورتولوب ، قاچان یوْخ | زین تنگنا گریزد و خود را رها کند |
موسیقی
(69)
حیدربابا گؤیلر بوْتوْن دوماندى | حیدربابا ، تمام جهان غم گرفته است |
گونلریمیز بیر-بیریندن یاماندى | وین روزگارِ ما همه ماتم گرفته است |
بیر-بیروْزدن آیریلمایون ، آماندى | اى بد کسى که که دست کسان کم گرفته است |
یاخشیلیغى الیمیزدن آلیبلار | نیکى برفت و در وطنِ غیر لانه کرد |
یاخشى بیزى یامان گوْنه سالیبلار | بد در رسید و در دل ما آشیانه کرد |
(70)
بیر سوْروشون بو قارقینمیش فلکدن | آخر چه شد بهانة نفرین شده فلک ؟ |
نه ایستیوْر بو قوردوغى کلکدن ؟ | زین گردش زمانه و این دوز و این کلک ؟ |
دینه گئچیرت اولدوزلارى الکدن | گو این ستاره ها گذرد جمله زین اَلَک |
قوْى تؤکوْلسوْن ، بو یئر اوْزى داغیلسین | بگذار تا بریزد و داغان شود زمین |
بو شیطانلیق قورقوسى بیر ییغیلسین | در پشت او نگیرد شیطان دگر کمین |
(71)
بیر اوچئیدیم بو چیرپینان یئلینن | اى کاش مى پریدم با باد در شتاب |
باغلاشئیدیم داغدان آشان سئلینن | اى کاش مى دویدم همراه سیل و آب |
آغلاشئیدیم اوزاق دوْشَن ائلینن | با ایل خود گریسته در آن ده خراب |
بیر گؤرئیدیم آیریلیغى کیم سالدى | مى دیدم از تبار من آنجا که مانده است ؟ |
اؤلکه میزده کیم قیریلدى ، کیم قالدى | وین آیه فراق در آنجا که خوانده است ؟ |
(72)
من سنون تک داغا سالدیم نَفَسى | من هم به چون تو کوه بر افکنده ام نَفَس |
سنده قئیتر ، گوْیلره سال بوسَسى | فریاد من ببر به فلک ، دادِ من برس |
بایقوشوندا دار اوْلماسین قفسى | بر جُغد هم مباد چنین تنگ این قفس |
بوردا بیر شئر داردا قالیب ، باغیریر | در دام مانده شیرى و فریاد مى کند |
مروّت سیز انسانلارى چاغیریر | دادى طَلب ز مردمِ بیداد مى کند |
موسیقی
(73)
حیدربابا ، غیرت قانون قاینارکن | تا خون غیرت تو بجوشد ز کوهسار |
قره قوشلار سنَّن قوْپوپ ، قالخارکن | تا پَر گرفته باز و عقابت در آن کنار |
اوْ سیلدیریم داشلارینان اوْینارکن | با تخته سنگهایت به رقصند و در شکار |
قوْزان ، منیم همّتیمى اوْردا گؤر | برخیز و نقش همّت من در سما نگر |
اوردان اَییل ، قامتیمى داردا گؤر | برگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر |
(74)
حیدربابا . گئجه دورنا گئچنده | دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاه |
کوْراوْغلونون گؤزى قارا سئچنده | کوْراوْغلى در سیاهى شب مى کند نگاه |
قیر آتینى مینیب ، کسیب ، بیچنده | قیرآتِ او به زین شده و چشم او به راه |
منده بوردان تئز مطلبه چاتمارام | من غرق آرزویم و آبم نمى برد |
ایوز گلیب ، چاتمیونجان یاتمارام | ایوَز تا نیاید خوابم نمى برد |
(75)
حیدربابا ، مرد اوْغوللار دوْغگینان | مردانِ مرد زاید از چون تو کوهِ نور |
نامردلرین بورونلارین اوْغگینان | نامرد را بگیر و بکن زیر خاکِ گور |
گدیکلرده قوردلارى توت ، بوْغگینان | چشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زور |
قوْى قوزولار آیین-شایین اوْتلاسین | بگذار برّه هاى تو آسوده تر چرند |
قوْیونلارون قویروقلارین قاتلاسین | وان گلّه هاى فربه تو دُنبه پرورند |
(76)
حیدربابا ، سنوْن گؤیلوْن شاد اوْلسون | حیدربابا ، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد ! |
دوْنیا وارکن ، آغزون دوْلى داد اوْلسون | شَهد و شکر به کام تو ، عمرت زیاد باد ! |
سنَّن گئچن تانیش اوْلسون ، یاد اوْلسون | وین قصّه از حدیث من و تو به یاد باد ! |
دینه منیم شاعر اوْغلوم شهریار | گو شاعرِ سخنورِ من ، شهریارِ من |
بیر عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار | عمرى است مانده در غم و دور از دیارِ من |