از ورقه هویت تا شناسنامه های الکترونیک

دقیقا 90 سال پیش ، در چنین روزی اولین شناسنامه ایرانی به نام خانم فاطمه ایرانی صادر شد تا امروز، سازمان ثبت احوال تولد 90 سالگی اش را جشن بگیرد؛ البته هیچ کس دقیقا نمی داند چرا اولین شناسنامه با نام خانوادگی ایرانی انتخاب شد تا حالا پس از 90 سال در کنار هم قرار گرفتن اسم فاطمه و اسم فامیل ایرانی ، برای همه ما تداعی کننده فرهنگ و مذهب ما ایرانی ها باشد، هر چند از آن روز تاکنون نام فاطمه با فراوانی 3 میلیون و 683 هزار و 783 در میان تمامی نام ها، مقام اول را دارد.

شاید هیچ وقت گذر ما به اداره برق یا سازمان بازرسی یا اداره استاندارد نخورد، اما همه ما بالاخره به شکلی کارمان به سازمان ثبت احوال می افتد. همه ما روزی به دنیا آمده ایم ، شاید روز ازدواج یا طلاق داشته باشیم و بالاخره روزی از این دنیا می رویم تا همه اینها به اسم وقایع حیاتی در یکی از ادارات ثبت احوال کشور ثبت شود. تاریخچه ثبت احوال به صورت منسجم در جهان مربوط به قرن 19 میلادی است و در ایران قانون ثبت احوال در جلسه 20 آذرماه 1297 هجری شمسی هیات وزیران به تصویب رسید و اداره سجل احوال با صدور اولین شناسنامه در تاریخ سوم دیماه 1297 در تهران شروع به کار کرد. در آن زمان ماموران شهرداری در تهران با تنظیم اسناد و توزیع شناسنامه میان مردم به ثبت وقایع چهارگانه در دفاتر مربوط مبادرت می کردند تا این که براساس قانون که خرداد ماه 1304 تصویب می شود داشتن شناسنامه برای همه ایرانی ها اجباری می شود. 3 سال بعد، یعنی خرداد 1307، این اداره با نام اداره کل احصاییه و سجل احوال از شهرداری جدا و به شکل مستقل شروع به کار کرد. و بالاخره در تیرماه 1355 قانون سازمان ثبت احوال کشور با شرح وظایف جدید به تصویب رسید و در سال 1363 نیز پاره ای اصلاحات روی آن انجام شد.

از آن روزها تا امروز

اگر بخواهیم از شناسنامه های تک برگی آن زمان ها تا شناسنامه های امروزی ثبت احوال سخن بگوییم باید از تعبیر معاون حقوقی و سجلی سازمان ثبت احوال کشور استفاده کنیم که می گوید: «از ورقه هویت تا شناسنامه الکترونیک.»

سعید عبودی ادامه می دهد: این روند متناسب با پیشرفت علم و فناوری بخصوص صنعت چاپ و البته افزایش کاربردهای شناسنامه در کشور، مثلا برگزاری انتخابات یا پرداخت یارانه مستقیم در قالب کالابرگ و... انجام شده است. عبودی می گوید: پیشرفت صنعت چاپ و ابزارهای ثبتی و استفاده از یارانه و... سبب شده شناسنامه های امروزی هم از نظر اندازه ، قطع و شکل ظاهری و هم از نظر مسائل امنیتی و جلوگیری از هرگونه جعل پیشرفت های زیادی داشته باشد، به طوری که در حال حاضر تمام شناسنامه ها به شکل مکانیزه صادر می شوند.

به گفته وی ، رویکرد آینده سازمان ثبت احوال کشور جایگزین کارت شناسایی ملی با کارت هوشمند است. معاون حقوقی و سجلی سازمان ثبت احوال در کنار این تحولات به عملکرد 90 ساله این سازمان اشاره می کند: یکی از شاخص های توسعه ثبت احوال در دنیا، وضعیت به هنگام بودن ثبت وقایع حیاتی است. وی با اشاره به آمار 50 درصد ثبت به هنگام ولادت ها و 40 درصدی ثبت به هنگام فوت ها در سال های پیش از انقلاب می گوید: یکی از موانع پیشرفت ثبت احوال ، به هنگام نبودن ثبت این وقایع حیاتی بود که با افزایش آگاهی مردم و تسهیل دسترسی مردم به خدمات ثبت احوال ، در حال حاضر این آمار در خصوص ثبت به هنگام ولادت و فوت به ترتیب به آمار 95 درصد و 90 درصد رسیده است.

عبودی افزایش دسترسی مردم به ادارات ثبت احوال را هم منوط به افزایش توسعه نیروی انسانی از لحاظ کمی و کیفی در این سال ها می داند و می گوید: هر چند با شاخص جهانی نیروی انسانی که یک کارمند ثبت احوال به ازای هر 7 هزار نفر جمعیت است ، فاصله داریم و این عدد درکشور ما برای هر 10 هزار نفر، یک کارمند ثبت احوال است ؛ اما با وجود آمار 50 درصدی کارمندان با تحصیلات عالیه در سازمان ثبت ، پیشرفت های خوبی داشته ایم.

کارتی برای شناسایی

برای تسهیل احراز هویت ایرانیان و در راستای رفاه آنها، سازمان ثبت احوال از سال 80 طرح صدور کارت ملی را در کشور آغاز می کند. در سال اول طرح ، به دلیل مشکلات فنی فقط 30 تا 40 هزار کارت صادر می شود. با افزایش ظرفیت پوشش صدور کارت در هر سال ، در حال حاضر بیش از 43 میلیون و 500 هزار کارت در کشور صادر شده است.

سال های اول طرح ، مردم استقبال چندانی نمی کردند، اما حالا اجباری شدن به همراه داشتن شماره شناسایی ملی و در بسیاری از موارد، کارت شناسایی ملی ، کار را به جایی کشانده که صف های طولانی برای دریافت این کارت در مراکز پستی برای همه ما آشناست.

اجبار و الزام استفاده از کارت ملی در بسیاری از ادارات و سازمان ها از سال 85 سبب شده که در یکی دو سال اخیر، اقدام مردم برای دریافت کارت شناسایی ملی بیشتر شود. سازمان ثبت احوال در نظر دارد تا پایان سال 86 طرح صدور کارت ملی در کشور را که البته منوط به همکاری هموطنان است ، به پایان برساند.

در حالت عادی 2 ماه زمان می برد تا کارت ملی هموطنان به دستشان برسد، اما در صورت بروز نقص ، این مدت به 3 ماه می رسد. عمده مشکلات تعویق صدور کارت به مغایرت های اقلام موجود در شناسنامه افراد و موارد ثبت شده در ادارات ثبت احوال نظیر اشتباه در نحوه نوشتن ، جابه جایی در ارقام یا اسامی و... برمی گردد. هموطنان با تماس با شماره تلفن 9716138 و سایت www.nocrir.comو وارد کردن شماره بارکد 10 رقمی رسید فرم درخواست در این سایت می توانند آخرین وضعیت صدور کارت خود را بررسی کنند

معاون حقوقی و سجلی سازمان ثبت احوال علت وجود این صف ها را چنین بیان می کند: بعضی از هموطنان ارائه تقاضای دریافت کارت شناسایی ملی را به روزهای پایانی موکول کرده اند.

به گفته عبودی ، 88 درصد ایرانیان واجد شرایط کارت شناسایی ملی ، کارت خود را دریافت کرده اند و با صدور 12 میلیون کارت ملی در سال 86 ، این طرح به پایان کار صدور اولین کارت های شناسایی ملی خواهد رسید. البته عبودی تاکید می کند رقم پوشش صدور کارت هرگز به آمار 100 درصد نمی رسد؛ چون کسانی که امروز واجد شرایط دریافت کارت نیستند، ممکن است فردا به جمع واجدین که باید بالای 15 سال باشند، برسند.

جواهری در ثبت احوال

وارد محوطه سازمان ثبت احوال کشور که می شوید، ساختمانی با سبک معماری قدیم با گچبری ، آیینه کاری و چوب کاری زیبا، بیشتر از هر چیزی به چشم می آید.این ساختمان حدود 100 سال قدمت دارد و ساخت آن را به اواخر دوران حکومت ناصرالدین شاه و اوایل دوران مظفرالدین شاه ، نسبت می دهند. این ساختمان که به ساختمان شماره 3 معروف است ، محل گنجینه سازمان ثبت احوال است. این گنجینه که توانایی تبدیل شدن به موزه را دارد، مجموعه ای از اسناد سجلی بزرگان سیاسی ، فرهنگی ، علمی ، ورزشی و... کشور را تشکیل می دهد. ابتدای گنجینه ، اولین شناسنامه ایرانی که متعلق به فاطمه ایرانی که شهروندی معمولی بوده است به چشم می خورد.

در کنار اسناد سجلی و اولین شناسنامه های ایرانیان ، سند سجلی امام خمینی ، رهبر معظم انقلاب ، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ، آیت الله صدوقی ، آیت الله طالقانی ، شهید مفتح و بقیه بزرگان ، مبارزان و مسوولان انقلاب اسلامی دیده می شود.

متاسفانه بی توجهی مسوولان ثبت احوال برای استفاده از جذابیت این گنجینه برای علاقه مندان ، لذت بازدید عمومی از این اسناد سجلی را از میان برده است.

از جمله اسناد سجلی و جالب توجه در این گنجینه سند سجلی نیما یوشیج پدر شعر نوی ایران ، مهدی اخوان ثالث ، پروین اعتصامی و ادبایی نظیر دکتر زرین کوب ، سعید نفیسی و علمایی چون دکتر حسابی است. فضای سالن گنجینه با آن گچبری های زیبا در کنار اسامی مشاهیر قدیمی از مهرداد اوستا گرفته تا غلامرضا تختی و... غم شیرین گذشته را در وجود هر بازدیدکننده ای زنده می کند؛ البته از این حس قدیمی و به قول معروف یاد ایام که بگذریم ، به اسناد سجلی جالبی هم می رسیم.

یکی از این سندهای سجلی ، متعلق به مردی از اهالی شهر بم است که پشت سند سجلی تک برگه اش ، جایی برای نوشتن وجود ندارد. در سال های اول صدور شناسنامه ، شناسنامه ها یک برگه هویت تک برگه بودند و اطلاعات ازدواج و اسامی فرزندان را پشت همین سند می نوشتند و از آنجا که این آقا، 11 بار ازدواج کرده و صاحب 19 فرزند بوده ، دیگر جایی برای نوشتن پشت سند باقی نمانده است. اولین ازدواج این فرد سال 1312 بود. در کنار این سند، سند دیگری به چشم می خورد که صاحبش با 2 بار ازدواج ، صاحب 21 فرزند بود.

فاطمه ، فاطمه است

به طور قطع انتخاب اسم ، نقطه طلایی شروع زندگی هر کسی است. اگر در انتخاب اسم فرزندتان دچار مشکل هستید، اگر نمی دانید که اسم انتخابی تان ، مورد تایید ثبت احوال کشور است می توانید به سایت فرهنگ نام و نام گزینی   (سایت سازمان ثبت احوال) مراجعه کنید و پاسخ همه پرسش ها را درخصوص انتخاب اسم یا اسم انتخابی تان بگیرید. جالب است بدانید اسامی فاطمه ، زهرا، مریم ، زینب ، معصومه ، مبینا، ستایش و شایسته بیشترین نام های انتخابی برای دختران در کشور است.

درخصوص نام پسران هم بیشترین آمارها متعلق به اسامی محمد، علی ، مهدی ، رضا، امیرحسین ، ابوالفضل ، امیرعلی و امیرمهدی است که ترکیبات اسامی ای که با امیر آغاز می شود، در سال های اخیر با استقبال زیادی روبه رو بوده است. اما نکته جالب این است که در میان تمامی اسامی دختران و پسران در کشور، اسم فاطمه با فراوانی 3 میلیون و 683 هزار و 783 مورد، بیشترین نام انتخابی در تاریخ 90 ساله ثبت احوال است. به هر حال ، فاطمه ، فاطمه است.

منبع: جام جم