میگرن و تغذیه

واژه میگرن از لفظ یونانیHemicrain( به معنی" نیمی از سر") گرفته شده است كه خود این كلمه ریشه در زبان مصری دارد. میگرن، نوعی اختلال سردرد است كه با تركیب متنوعی از تغییرات عصبی و گوارشی مشخص می شود. درد میگرن اغلب اوقات به صورت درد ضربان دار یك طرفه است كه ابتدا خفیف است و كم كم شدید می شود. دردهای میگرنی در همه موارد با بی اشتهایی و تهوع و گاهی اوقات با استفراغ همراه هستند.

درهنگام حملات میگرنی، بیماران به وضوح دچار تحمل نكردن نورهستند( فوتوفوبی) و برای استراحت، به محلی تاریك می روند. ممكن است تحمل نكردن صدا( فونوفوبی) و گاهی اوقات تحمل نكردن بوها (Osmophobia) نیز وجود داشته باشد. در كودكان، میگرن اغلب با حملات دردشكم، بیماری حركت(Motion Sickness) و اختلالات خواب همراه است. شروع دیررس میگرن( در سنین بالای 50 سال) نادر است؛ با وجود این، عود میگرنی كه بهبود یافته است، غیرمعمول نیست.

تشخیص بیماری، براساس خصوصیات سردرد و علائم همراه صورت می گیرد. چرا كه نتایج معاینه فیزیكی و مطالعات آزمایشگاهی به طور معمول طبیعی است. در مورد میگرن انواع متعددی از آن توصیف شده اند كه شایع ترین آنها عبارت اند از: میگرن معمولی( میگرن بدون وجود پیش درآمد) و میگرن كلاسیك( میگرن همراه با مرحله پیش درآمد).

مراحل میگرن

حمله های سردرد میگرن به طور معمول صبح ها و اغلب آخرهفته شروع می شود. هر حمله از چند ساعت تا چند روز به طول می انجامد، و تعداد حمله ها درهرماه بین یك تا سه بار تكرار می شود. یك سردرد میگرنی به طور معمول دارای دومرحله است:

الف) مرحله پیش درآمد(Aura). در این مرحله مجراهای خونی مغز منقبض می شوند و علائم این مرحله عبارت اند از: اختلال در گفتار، مشكلات بینایی، بی حسی، سوزش خفیف، كم سو شدن چشم، وجود صدا در گوش، ضعف و كرختی در اندام. بیشتر اوقات دیده شده است كه به علت سردرد میگرن، آشفتگی هایی در سیستم گردش خون و عروق به وجود می آید. دست و پا( به ویژه انگشتان) در حین حمله های درد، سرد و پیشانی خیلی گرم می شود.

این مرحله و علائم آن كمتر از یك ساعت طول می كشد. افراد تا پایان این مرحله كمی باید صبر كنند.

ب) مرحله مغزی یا سفالیك(Cephalic). در این مرحله مجراهای خونی مغز، منبسط می شوند و علائم این مرحله عبارت اند از: دردهای ضربان دار در كنار سر، تهوع و حال به هم خوردگی، حساسیت زیاد به صدا و نور، كاهش اشتهاء و احتقان در بینی.

مرحله سفالیك حدود 2 ساعت تا حداكثر 3 روز طول می كشد. بنابراین بهتر است تا قبل از شروع میگرن از داروهای خود استفاده كنید و با پرهیزهای لازم، شدت آن را كاهش دهید.

شیوع میگرنپ

براساس متون روانشناسی بیماری ها، حدود 10 درصد كل جمعیت جهان به سردرد میگرن مبتلا هستند و همه انواع میگرن، در هر سنی، از اوایل كودكی تا بعد از آن می تواند شروع شود. با این وجود حمله های میگرن كمتر قبل از 5 سالگی رخ می دهد و بیشترین سن شیوع بیماری در دوران بلوغ و اوایل بزرگسالی است. با افزایش سن، زنان بیش از مردان از سردردهای میگرنی رنج می برند، زیرا شیوع میگرن در زنان حدود 15 درصد و در مردان 7 درصد گزارش شده است. هم چنین شیوع میگرن در میان شهرنشینان بیشتر از روستاییان است.

عوامل غذایی تشدید كننده میگرن

1- گلوتامات:نمك یا اسیدآمینه ای كه در بافت های عصبی موجود است. این ماده در محصولات آماده شده به میزان زیادی وجود دارد. به این منظور باید برچسب روی محصولات را به دقت مطالعه كرد. این ماده در انواع كنسرو و غذاهای یخی وجود دارد.

2- آمین ها: بعضی غذاهای حاوی آمین ها، فعال كننده رگ ها هستند و به نظر می رسد آغازگر انقباض رگ های خونی در مغز می باشند. تیرآمین و فنیل اتیل آمین دو ماده اصلی مسبب این مشكل هستند. اگرچه سایر آمین ها نیز ممكن است اثرات مشابهی داشته باشند. در ذیل به بررسی منابع برخی آمین ها می پردازیم.

تیرآمین(Tyramine) در الكل، برخی پنیرها به خصوص پنیرهای مانده، میوه ها و سبزی های كال و فاسد، خوراك كلم، مخمرها، انواع آجیل، ماهی شور، كنسرو شاه ماهی، خامه ترش، آواكادو، سوسیس های تخمیری و گوشت های مانده یا چرب وجود دارد.

فنیل اتیل آمین(Phenyl ethylamine) در كاكائو، شكلات، پنیر و موادغذایی ای كه دارای این سه ماده غذایی هستند، یافت می شود.

اكتوپامین(Octopamine) در مركباتی مثل لیمو، پرتقال، گریپ فروت و... یافت می شود.

موادغذایی نام برده از گروه آمین ها، باعث افزایش آزادشدن سروتونین در مغز و تحریك اعصاب مغز می شوند. همچنین ایجاد سردرد می كنند.

3- مس: گمان می رود كه مس در متابولیسم آمین های فعال كننده رگ ها(Vasoactive) نقش داشته باشد و احتمال بروز حمله میگرن را افزایش دهد. آجیل ها، شكلات، جوانه گندم و صدف خوراكی از منابع غذایی حاوی مس به شمار می روند. پرتقال و گریپ فروت و نارنگی باید از رژیم غذایی حذف شوند. زیرا مركبات جذب روده ای مس را افزایش می دهند و ممكن است در فرآیند آغاز حمله های میگرن نقش داشته باشند.

4- كافئین: زیاد مصرف كردن و یا كاهش كافئین در بدن نیز در تشدید میگرن مؤثر است. هم چنین ترك ناگهانی مصرف چای و قهوه، كه هر دو كافئین دارند، ممكن است در برخی اشخاص مستعد، زمینه ساز بروز میگرن باشد.

5- موادغذایی چرب و سرخ شده: مواد چرب و مواد غذایی ای كه با روغن زیاد سرخ می شوند عامل تشدید میگرن هستند.

6- نیتریت: سوسیس و گوشت نمك سود كه به آنها ماده نگه دارنده نیتریت افزوده شده ، نباید مصرف شود، چون می توانند عامل بروز میگرن در افراد مستعد باشند.

غذاهای مفید

مرغ، خروس و بوقلمون از دسته غذاهای كم چرب و غنی از پروتئین هستند. مصرف غذاهای پروتئینی منجر به نوسان میزان قند خون نمی شود. گمان می رود كه كمبود میزان قندخون از جمله عوامل میگرن است. غذاهای پروتئین دار نظیر تخم مرغ، گوشت گاو و حبوبات باید در هر وعده غذایی گنجانده شوند. مصرف میان وعده های حاوی پروتئین فراوان نیز مفید است.

سیب، گلابی، گیلاس، زردآلو و انگور میوه هایی هستند كه مصرف آن ها موجب افزایش منظم قند خون می شود. این میوه ها میان وعده های غذایی بسیار خوبی برای حفظ و كنترل قند خون هستند.

حلیم جو، نان چاودار و حبوباتی نظیر لوبیا قرمز،عدس سبز و قرمز، نخود و لوبیا همگی دارای فیبرهای محلول بوده و به تثبیت قند خون كمك می كنند. این غذاها منابع خوب كربوهیدرات بوده و حبوبات نیز منابع خوب پروتئین هستند.