1- مدل B2B

در مدل (B2B) ارتباط بین دو یا چند سازمان، مؤسسه اقتصادی، تولید كنندگان مواد اولیه، تولیدكنندگان انواع مختلف كالای مصرفی، ارائه‌كنندگان انواع گوناگون خدمات و ... موردنظر است، در واقع این مدل را به نوعی می‌توان توسعه یافته مدل قدیمی‌تر (EDI (Electronic Data Interchange دانست. (1)

مدل B2B دربرگیرنده همان عملیاتی است كه درEDI انجام می شد یعنی تبادل اطلاعات، داده ها، ثبت سفارش، خرید و فروش و ... همچنان وجود دارد.  اما در مدل جدید فرآیند ارتباطی بسیار باز و قابل‌انعطاف طراحی شده طوری كه تولید‌كنندگان مواد اولیه، تولید‌كنندگان كالاهای مختلف و فروشندگان و توزیع كنندگان بتوانند به راحتی با یكدیگر ارتباط مستقیم داشته باشند. این به معنی كاهش واسطه‌ها نیز هست. موضوعی كه به نوبه خود باعث كاهش قیمت‌ها می‌شود.

عوامل ذكر شده باعث گردیده است كه این مدل به‌عنوان اصلی‌ترین مدل تجارت‌الكترونیكی به حساب  آید و طی مدت كوتاهی كه از زمان پیدایش آن می گذرد درآمد قابل توجهی را نصیب صاحبان سرمایه سازد. براساس آمارهای موجود، بازرگانان  و فعالان در این عرصه توانسته‌اند از درآمد 43 میلیارد دلاری در سال 98 به 1300 میلیارددلار در پایان سال 2004 برسند.

2- مدل‌های B2C وC2B 

این دو مدل بیان‌كننده ارتباط متقابل بین تولیدكننده اصلی كالاهای گوناگون با استفاده‌كننده و خریداران نهایی این محصولات و خدمات می باشد. این روزها می‌توان كالاهای مختلفی از مواد اولیه صنعتی گرفته تا اتومبیل، ماشین‌آلات صنعتی و كالاهای عمومی مانند مواد غذایی، محصولات فرهنگی، گل و گیاه و اقلام كادویی را به همراه طیف وسیعی از خدمات مثل رزرو هتل، بلیط هواپیما، قطار، اتوبوس، اجاره ماشین و ... به صورت آن‌لاین خریداری كرد. در این دو مدل تولیدكنندگان می‌توانند مصرف‌كنندگان نهایی محصولات خود را شناسایی كنند و محصولات خود را به صورت مستقیم به آن‌ها عرضه كنند (B2C) مصرف‌كنندگان نیز به نوبه خود می‌توانند از بین تولید‌كنندگان، آن‌كه شرایط مطلوبتر را دارا می‌باشد و از هر جهت مناسبتر است را انتخاب نمایند (C2B)

مدل‌های B2C و C2B معمولاً دارای مزایایی چون خرید ارزان‌تر كالا نسبت به دنیای واقعی هستند. مزیت دیگر، امكان ارسال كالا به مكان درخواستی خرید است. فرق اصلی بین دو مدل B2C وC2B در نحوه خرید و شیوه ایجاد ارتباط بین مشتریان و تولیدكنندگان  می‌باشد.

در مدل B2C خریداران اطلاعات كافی در مورد كالای مورد نیازشان، شركت عرضه‌كننده آن و قیمت خود كالا (در دنیای حقیقی) را دارا می‌باشند و بیشتر به‌علت  پایین‌تر بودن بهای  محصول در اینترنت از این مدل برای خرید خود استفاده می‌كنند. اما در مدل C2B اطلاعات مشتری عمدتاً به مشخصات كالای مورد نیازش محدود است و اطلاعات چندانی در مورد شركت‌های عرضه‌كننده آن یا قیمت‌های احتمالی آن ندارد. در این حالت شركت‌های گوناگونی در اینترنت با توجه به شرایط مشتری به او پیشنهاد ارائه می‌كنند و مشتری از بین این پیشنهادها هر كدام را كه برایش مناسبتر بود انتخاب می‌كند.  به ‌بیان دیگر، در B2C مشتری به یك شركت تولیدكننده یا فروشنده پیشنهاد خرید را ارائه می‌كند، اما در مدل C2B این شركت‌های عرضه كننده هستند كه به مشتری پیشنهاد فروش را ارائه می‌كنند.

3- مدل C2C 

این شیوه در تجارت الكترونیك عمدتاً براساس مدلی به‌وجود آمده است كه پیر امیدیار طراح و صاحب سایت eBay و افراد مبتكری مثل او خلق كرده‌اند. در مدل C2C فروشندگان اجناس این امكان را می‌یابند كه در یك محیط گسترده اجناس خود را به خریداران نهایی ارائه كنند. پیر امیدیار می‌گوید ایده فروش كالا از طریق وب سایت در وحله اول برای فروش شیرینی‌های پخته شده توسط همسرش برای توزیع در شهر لس‌آنجلس به ذهنش رسید. او در طرح اولیه سایت خودش از مدل B2C استفاده كرده بود و به مرور زمان و توسعه این سایت مدل جدیدی را براساس حراج كالا و فروش اجناس دست دوم در دنیای حقیقی طراحی كرده است. امیدیار كوشید با توجه به طیف گسترده بازدیدكنندگان در اینترنت، بستری را فراهم كند كه فروشندگان بتوانند كالای خود را به شیوه حراج اجناس (با شیوه‌ای مشابه دنیای واقعی) به فروش برسانند. اما تفاوت اصلی این نوع از حراج تعداد بی‌شمار شركت‌كنندگان و مخاطبان حراج است. امروزه به دلیل استقبال گسترده‌ای كه ازeBay به‌عمل آمده است، این سایت به‌عنوان سمبل C2C شناخته می‌شود. سایت eBay توانسته است در سال 2002 میلادی مبلغ 20 میلیارد دلار برای صاحبان خود درآمد ایجاد كند.

4- مدل‌های در ارتباط با دولت 

مدل‌های مرتبط با دولت را نیز می‌توان به سه دسته تقسیم كرد. دسته اول شامل مدل‌های G2B وB2G است. در این دو مدل سازمان‌ها، نهادها و مراكز دولتی و وابسته به دولت درارتباط با مراكز اقتصادی، بنگاه‌های تجاری و شركت‌های تولیدكننده و ارائه‌كننده كالا و خدمات هستند. در این ساختار طرفین با مراجعه به یكدیگر و تعامل با هم از طریق شبكه‌های كامپیوتری امور بازرگانی میان خود را انجام می‌دهد. این امور شامل مواردی چون گرفتن انواع مجوزها از دولت و سازمان‌های مربوطه، پرداخت وجه مورد درخواست دولت، گرفتن اطلاعات از نهاد دولتی و موارد دیگری است كه همگی در این دو مدل خلاصه می‌شوند. مزیت اصلی این دو ساختار صرفه‌جویی در انجام عملیات‌ گوناگون برای دولت و سازمان‌های مربوطه و كاهش زمان انجام این امور و كاهش نیروهایی است كه بیهوده صرف انجام كم‌بازده و یا بدون بازده در سازمان‌ها می‌شود.

دسته دوم شامل مدل‌های G2C و C2G است. در این دو مدل ارتباط بین مردم و سازمان‌های دولتی مطرح می‌باشد و رابطه میان دولت و مردم بیش از آن‌كه ماهیتی تجاری داشته باشد، حول و حوش خدماتی كه دولت می‌تواند به مردم ارائه كند و یا تسهیل ارتباطات مالی مردم و دولت در زمینه امور مالیاتی و مشابه آن دور می‌زند. فعالیت‌های این دو مدل شامل مواردی چون گرفتن انواع مدارك شناسایی، انجام عملیات بانكی و گرفتن اطلاعات از دولت است.

دسته سوم نیز براساس مدل G2G است كه ارتباط و تقابل بین دو سازمان دولتی دو یا چند وزارتخانه را فراهم می‌سازد و مواردی چون ارتباط شهرداری‌ها با پلیس، ‌وزارت كشور، نهادهای نظامی و ... را شامل می‌شود. در این مدل مبادلات میان دوسوی یك فرآیند الكترونیكی ممكن است شامل مبادلات بازرگانی باشد یا صرفاً به تبادل اطلاعات محدود باشد.

_{پی‌نوشت‌}

_{(1) به زبان ساده، EDI عبارتست از انجام مبادلات تجاری از طریق مبادله اسناد بازرگانی با استفاده از شبكه‌های اختصاصی كامپیوتری. این مدل مدت‌هاست كه به دلیل عدم وجود استانداردهای یكسان و مشخص با كاهش استقبال عمومی روبرو شده است.}