هنری سنتی با اجرایی جدید

بیان قصص ارزشمند قرآن كریم در قالب «پرده درویشی» كه اولین اثر از این دست در سال گذشته با نقل قصه حضرت موسی در هشتمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم به نمایش گذاشته شد و یكی از قدیمیترین هنرهای سنتی این سرزمین افتخار یافت كه در خدمت قرآن مجید قرار گیرد، استقبال قابل توجه بازدیدكنندگان به خصوص نوجوانان را به دلیل سادگی زبان و زیبایی باعث گردید كه با هدف فراهم آمدن زمینهای دیگر و متفاوت برای ارتباط و بهره مندی عاشقان قرآن با كلام خدا و حفظ و احیای هنر دیرینه پرده داری و پرده خوانی بود و امسال نیز در نهمین نمایشگاه بین المللی قرآن دو قصه دیگر از قرآن مجید، زندگی حضرت نوح (ع) و زندگی حضرت ابراهیم (ع) برای حضور در نمایشگاه آماده شده است .كه برای علاقهمندان توسط پرده خوانان ارایه میشود. این بخش كه علاوه بر جذب كودكان و نوجوانان جمع زیادی از افراد بزرگسال نمایشگاه را نیز به پای پرده خوانی میكشاند از آن رو در ابتدا به صورت خلاصه به معرفی پرده خوانی و ارایه این هنر پرداخته و پس از آن گفتگویی كوتاه با غلامحسن با بوته كه یكی از این پرده خوانان است انجام دادهایم كه در پی میآید:

به محض آنكه شیعیان توانستند در ابراز علایق دینی خود اندكی احساس امنیت نمایند، كار ذكر و مدح اهل بیت عصمت و طهارت را از نهانخانه به میدانها و پس از آن به تكایا و حسینیهها كشانده و كمال هنر را در ادای آن به مدد طلبیدند واعظین بر منبرها مداحان و مرثیه خوانان در پای منبرها، تعزیه خوآنها و شبیه خوآنها در تكایا و حسینیهها و پرده داران و پرده خوانان از دورترین نقاط روستایی تا مراكز شهرهای بزرگ، پرده خود را به دیوار توسل آویختند و گره پیوند مردم را با خاندان علوی محكمتر كردند.

پرده داری و پرده خوانی مردمیترین شكل نمایش در ایران است كه هیچ گاه به عنوان هنری در خدمت خواص قرار نگرفته است .

پرده خوان تصاویر متوالی منقوش بر پرده را با هنر خیالپردازی و صورت جلی خود بدان گونه به هم پیوند میزند كه برای تماشاگرتمام عناصر و شخصیت پرده جان میگرفت و واقعه آن گونه كه به روایت پرده خوان به كلام مینشست در جان بیننده جاری میشد.

اگرچه پرده داری و پرده خوانی قبل از ورود اسلام به ایران جهت سرگرمی و بیان وقایع تاریخی و اسطورهای وجود داشته اما اوج شكوفایی آن در زمان صفویه همزمان با فعالیتهای تعزیه خوانی، شبیه خوانی، نقالی و شاهنامه خوانی است و اگرچه پردهها در بر گیرنده تصاویر جنگها و حماسه سازی قهرمانان ملی و مذهبی بودند اما آنچه توانست دوام و بقای خود را با اقبال عمومی تداوم بخشید، پرده منقوش به واقعه عاشورا بود كه تا امروز هم همچنان جایگاه خود را حفظ نموده است.

پرده نگاران این گونه پردهها عموما" نقاشان موسوم به نقاشان قهوه خانهای بوده و هستند كه بامدد از اعتقادات و باورهای مذهبی خود شخصیتهای پرده را در ذهن پرورانده و بر سینه پرده نقش میبندند. در این شیوة نقاشی به اصول رایج هنر نقاشی پایبندی چندانی وجود ندارد.

آن كس كه محترمتر است بزرگتر كشیده میشود، اگرچه در فاصله دورتر باشد و آنكس كه شریفتر است، نورانیتر است اگرچه در قعر تاریكی باشد. شاید همین خلوص در چهرهپردازی و صحنه آرایی موجود در این سبك سبب شده است كه ارتباط بیننده با این آثار عمیقتر و ماندگارتر باشد.

متاسفانه این هنرمندان كه در مكتب دل دوره دیدهاند و از دانشگاه اعتقاد فارغ التحصیل شدهاند، به جز تعدادی انگشت شمار در عرصه هنر ملی و دینی كشور به جای نماندهاند و خزان بی مهری هر روز گلی از این گلستان را پرپر میكند كه جای تاسف و تامل است.

غلامحسین با بوته متولد 1339 شهر تهران است و یكی از هنرمندانی است كه بیش از 18 سال در عرصه هنر تئاتر كشور فعالیت داشته است او بیش از یك سال است كه در نمایشگاههای استانی قرآن كریم مشغول پرده خوانی و نقل داستانهای قرآنی است در ایام ماه مبارك رمضان و هم زمان با برگزاری نهمین نمایشگاه بین المللی قرآن كریم نیز او به عنوان یكی از پرده خوانان مشغول نقل داستانهای حضرت ابراهیم (ع) نوح (ع) و...است

گفتگوی كوتاه ما با او را میخوانید:

هنر پرده خوانی یك نمایش تك نفره یا دو نفره است كه پرده خوان یا مرشد باید به گونهای خاص یا مخاطب خود ارتباط برقرار كند، گاهی داخل پرده برود و وارد نقل داستان شود و گاهی بیرون از آن یعنی گاهی جزیی از آن داستان و گاهی كلیّتی از این داستان و باید توان آنرا داشته باشد كه به صورت متفاوت و پی درپی خود را در نقشهای مختلف نشان دهد.

انگیزه شما از اینكه از هنر تئاتر به پرده خوانی روی آوردید چه بود؟

در این زمینه بهتر است بگویم كه شروع كارم ناخواسته بود اما پس از شروع این كار برایم جذابیتهایی خاص داشت كه تصمیم به ادامه آن گرفتم و پس از آن خودم مجذوب این هنر شدم و بهتر است بگویم یك بابی برایم پیدا شد كه به سمت قرآن و مطالعه تفسیر قرآن بردم و این مسئله باعث شد كه مطالب دریافت كرده از قرآن و تفاسیر قرآن را همراه با اشعار پرده خوانی نقل كنم.

برای مخاطبان و بینندگان چه جذابیتی دارد و چگونه باید با بیان خود روی آنها اثر گزار باشید؟

شاید یكی از جذابیتها این كار در نقالی و پرده خوانی این است كه با مخاطب به صورت رودررو هستید و این فعالیت به صورت زنده برخورد میكنم و این ارتباط مستقیم با مخاطب بخصوص در این عصر رایانه و ارتباطات كه همه چیز همراه با تكنولوژی است چیزی است كه مخاطب را جذب میكند یعنی ارایه هنری سنتی و قدیمی در كنار رسانههای جدید، و چون همیشه دنبال راههای نو برای جوانان هستیم میتوان گفت ارایه این هنر قدیمی و سنتی در كنار فعالیتهای جدید میتوان بی نهایت برای جوانان جذاب باشد، میتوان با پرده خوانی و نقل قصص قرآنی روح شخصیتهای قرآنی را در جوانان بوجود آورد و در واقع الگوها و افراد اسوه و پیامبران را از این طریق به جوانان میشناسانیم یعنی مثلا" به آنها از خصلتهای مولا علی (ع) میگوییم چون فكر میكنم از این طریق جوانان جواب مطلوب میدهند.

با توجه به اینكه اشاره كردید رسانهای سنتی و قدیمی در كنار امكانات و رسانههای جدید میتواند موفق باشد در مورد چگونگی اثربخشی این فعالیتها صحبت كنید و تجاربی كه در این زمینه دارید برای ما نقل كنید؟

من اگر بخواهم بیان كنم موفق بودهام به تمام معنا اغراق است اما میتوانم بگویم این یك حركت سازندهای است و برای كودكان و نوجوانان بسیار مفید و دیدنی و علاوه بر اینها افراد بزرگسال نیز بسیارند كه به تماشای پرده خوانی میآیند.

بحث دیگری كه باید اشاره كنم این است كه امسال بسیاری از كودكان و نوجوانان كه مرا دیدهاند از من سوال میكنند امسال كجا پرده خوانی میكنید و سراغ مكان آنرا از من میگیرند، همین نشانگر علاقه آنها و اثرگذاری این حركت است كه آنها با خاطرهای كه از سال گذشته دارند امسال نیز دنبال آن هستند و این علاقه و پیگیری میتواند نشانهای از اثربخشی و اثرگذاری این رسانه باشد.

بعضی اوقات باید برای آنها لطیفه گفت گاهی به آنها جایزه میدهیم و گاهی به جای شخصیتهای پرده برای آنها نقل میكنم یعنی اینكه در ارایه پرده خوانی نباید یكنواخت باشیم بلكه باید متنوع عمل كرد كه باعث خستگی آنها نشود.

با توجه به اینكه میتوان گفت پرده خوانی هنری است كه كم كم رو به فراموشی رفته است و با بیمهری اهل هنر رو به رو شده است چه راهكار و پیشنهادی برای رونق این هنر و ارایه آن به شیوهای نو دارید؟

یكی از راهها همین است كه در كنار نمایشگاه قرآن و دیگر نمایشگاههایی كه مناسبت داشته باشد پرده خوانی ارایه شود و فكر میكنم این شروع خوبی بوده است اما باید ادامه خوبی هم داشته باشد یعنی باید جایگاهی خوب و مناسب برای آن در نظر گرفته شود، و باید افرادی كه پرده خوانی میكنند حمایت شوند تا تعداد بیشتری از هنرمندان به این هنر رویآورند و باید برای این كار افرادی به طور خاص تربیت شوند كه این كار بخصوص در حوزه نقل قصص قرآنی ادامه پیدا كند، چون پرده خوانی كم كم رو به فراموشی رفته است و هر كسی حاضر نیست در این حیطه فعالیت كند شاید دلیل اصلی آن باشد كه مرشد نمیتواند از عهده مخارج روزمره خود برآید و این باعث میشود ادامه ندهد اما اگر حمایت شوند در این زمینه دست به نوآوری نیز خواهند زد و شاید كه این فعالیت را به شیوهای متفاوت با گذشته ارایه دهند.