اثر قهوه و شکر روی ذهن
یكی از دوستان من معتقد است وقتی نمی‌تواند روی موضوعی تمركز كند و آن موضوع بسیار مهم و حیاتی است، با مصرف دم كرده فلان گیاه، تمركز بهتری پیدا می‌كند و می‌تواند روی موضوع مورد نظر تمركز كند. یكی دیگر از آشنایان تعریف می‌كرد فردی برای تمرین، دم كرده ی چند گیاه و میوه خشك را استفاده می‌كند.
آیا واقعا این موارد حقیقت دارد؟
عقاید و نظرات مختلفی درباره نوشیدنی‌ها یا غذاهایی كه باعث افزایش تمركز می‌شوند، وجود دارد. از قهوه گرفته تا شكر و پروتئین كه معتقدند تمركز را افزایش می‌دهد. حتی كار به جایی رسیده است كه مكمل‌های غذایی خاصی برای این منظور به بازار آمده‌اند تا حافظه، توجه و عملكرد مغز را بهبود ببخشند.
اما واقعا در شرایطی كه باید تمام ذهن متمركز روی یك موضوع مهم باشد چه كمكی می‌توان به مغز و ذهن رساند؟ آیا واقعا مواد غذایی خاصی باعث تقویت هوشیاری و آگاهی می‌شوند و ما می‌توانیم با مصرف آنها و با خیال راحت در امتحان، مصاحبه شغلی یا كنفرانس شركت كنیم؟!
اگر به صحبت ها و گزارش‌های متخصصان توجه كنیم، با اخبار خوب و بدی در این باره مواجه می‌شویم:
اول این كه نمی توان از تاثیر غذا روی ذهن و قدرت تفكر چشم پوشی كرد و حتما تاثیراتی دارد.
دوم این كه هیچ غذایی جادویی خاصی وجود ندارد كه بتواند قدرت ذهنی افراد را به صورت معجزه آسایی افزایش دهد. بنابراین باید واقع گرا بود و به صورت مبالغه آمیز با این مساله برخورد نكرد.
اما یك خبر خوب و تازه در این زمینه وجود دارد و آن، این است كه بعضی غذاها برای كوتاه مدت باعث افزایش تمركز فرد می‌شوند و تحقیقات نشان می‌دهد فواید بعضی مواد مغذی مشخص شده است و بررسی‌ها برای اعلام نتایج نهایی ادامه دارد.
بعضی مواد كه به نظر می‌رسد اثرات مثبتی روی ذهن دارند، به شرح زیر است، اما اینكه اثرات آنها چقدر مثبت یا منفی است، جای بحث دارد.
یك فنجان قهوه به همراه شكر
بسیار از مردم حاضرند قسم بخورند كه قهوه همراه با شكر، در شرایطی كه آنها به تمركز فراوانی نیاز داشته اند، به كمك آنها آمده و كاملا موثر بوده است. افراد زیادی به این مساله و مسائلی از این قبیل باور دارند. معتقدند موادی مثل قهوه، چای، مواد شیرین مثل بستنی یا شیرینی‌جات و یا مواد غذایی كه از هر دو ماده مذكور دارند، مانند شكلات و نوشیدنی‌های مقوی مثل لیموناد، ذهن آنها را باز و آماده تفكر بهتر می كند.
دكتر ویلسون، سخنگوی انجمن رژیم غذایی آمریكا معتقد است كافئین موجود در قهوه می‌تواند در رفع خستگی مفید باشد و به فرد انرژی بدهد؛ اما این اثر كاملا كوتاه مدت است و در اصل خصوصیات فردی است كه طول مدت اثر یا واكنش نسبت به چنین موادی را تعیین می‌كند. بعضی از مردم با مصرف این مواد احساس بهتری دارند و به علت اثرات تحریكی این مواد، میزان ضربان قلب آنها افزایش می‌یابد، در حالی كه بعضی دیگر احساس ناراحتی می‌كنند و عصبی می‌شوند. همین حالات ناراحتی و عصبی شدن می‌تواند تمركز فرد را مختل و مساله را بغرنج‌تر كند. حتی اگر فردی با مصرف این گونه مواد غذایی احساس بهتری داشته باشد، به هر حال بعد از رفع اثرات این مواد غذایی، دوباره به حالت قبلی برمی‌گردد و گاهی اگر این مواد بیش از حد مصرف شوند، مشكل ساز می‌شود؛ چرا كه اثبات شده مصرف بیش از حد قهوه به دلیل داشتن كافئین زیاد، باعث از بین رفتن تمركز می‌شود.
از سوی دیگر، اثر شكر بر هوشیاری و آگاهی كمی پیچیده‌تر به نظر می‌رسد. این واقعیت وجود دارد كه مغز از گلوكز به عنوان منبع اصلی سوخت استفاده می‌كند. در یك مطالعه كه روی 20 نفر انجام شد، از نوشیدنی شیرین یا كربوهیدرات‌ها استفاده شد و در هیچ كدام از آنها وضعیت حافظه به طور مشخص بهتر نشد. تنها نتیجه‌ای كه به نفع مواد شیرین تمام شد، این بود كه غذاهای بسیار شیرین اثراتی سریع، كوتاه مدت و مثبت بر توانایی ذهنی دارند. پروفسور گلد، استاد روان شناسی و علوم اعصاب دانشگاه ایلینویز معتقد است در كل گلوكر (قند) اثراتی بر حافظه و یادگیری دارد، اما دخالت دیگر فرآیندها مثل استرس و تفاوت فردی در سوزاندن گلوكز را نباید نادیده گرفت.
او در آزمایش های خود به این نتیجه رسیده است كه هر چه مقدار مصرف گلوكز بالاتر باشد، اثراتش بر روی حافظه بهتر و بیشتر می‌شود، اما وقتی به یك مقدار خاصی می‌رسیم، دیگر شرایط بهتر نمی‌شود و حتی بدتر می‌شود. حتی اگر گلوكز از یك حد بالاتر بود، حافظه مختل می‌شود.
دكتر محمد علی تقی پور
*مطالب مرتبط:
غذاهای تقویت کننده حافظه (قسمت اول) و (قسمت دوم)
میوه های افزایش دهنده ی هوش و حافظه (قسمت اول) و (قسمت دوم)
چه چیزهایی باعث تقویت یا تضعیف حافظه می شود ؟
نقش لسیتین در مبارزه با فراموشی و تقویت حافظه
مصرف قهوه و چای پر رنگ در بروز زخم معده نقش دارند
