گفتگو با کارگردان فیلم سینمایی گوشواره

كودكی فراموش شده

وحید موسائیان كارگردان فیلم «گوشواره» فعالیتش در سینما را با ساخت فیلم‌های كوتاه در انجمن سینمای جوان آغاز كرد.

موسائیان نخستین فیلم بلند خود را در سال 1380 با عنوان «آرزوهای زمین» مقابل دوربین برد و‌  پس از آن «خاموشی دریا» (1380)، «تنهایی باد» (1383) و «خانه روشن» (1384) را كارگردانی كرد. «گوشواره» به‌عنوان پنجمین فیلم بلند این كارگردان جوان، اولین تجربه او در سینمای كودك است. موسائیان همچنین مستند بلند «سرزمین گمشده» را كارگردانی كرده كه دامنه موفقیت‌هایش گسترده‌تر از آثار داستانی‌اش بود.

در گوشواره باز هم دل مشغولی‌های بومی من به چشم می‌خورد. گوشواره داستان زندگی آدم‌هایی است كه به تهران آمده‌اند و در حاشیه شهر زندگی می‌كنند. اینها ادامه همان دل مشغولی‌های من است كه به نوعی وارد داستان شده و من تلاش كردم ادامه همان شخصیت‌های فیلم‌های قبلی را در گوشواره داشته باشم. من تلاش كردم تا در نشانه‌ها اینها را بیان كنم. نشان دادن آدم‌هایی كه به یك نوع دچار جدایی از بوم خودشان شده‌اند.

• در گوشواره به سراغ قصه‌گویی كلاسیك رفتید در حالی كه در فیلم‌های قبلی‌‌تان مثل آرزوهای زمین و تنهایی باد، بیشتر دغدغه واقع نمایی داشتید تا تعریف داستان به مفهوم كلاسیك‌اش. این تغییر در روش كارتان را چگونه ارزیابی می‌كنید؟

به هر حال داستان گوشواره را یك نویسنده كلاسیك نوشته و زمانی كه قرار شد از داستان ایشان به‌عنوان منبع استفاده شود باید قطعاً روش نویسنده را به كار می‌بردیم. گوشواره از قواعد كلاسیك پیروی می‌كرد و ما هم باید آن را روایت می‌كردیم.فیلمی كه مخاطب كودك و نوجوان دارد نمی‌تواند غیراز این باشد چون به‌عنوان فیلمی برای مخاطب كودك به سرانجام نمی‌رسد ما هم به سمتی رفتیم كه اصولی كه در داستان بود را رعایت كنیم.

• استفاده از بازیگران شناخته شده هم تجربه تازه‌ای در آثار شماست. چرا مثل كارهای قبلی‌تان به سراغ چهره‌های تازه نرفتید؟

 من وقتی تصمیم گرفتم این داستان را برای مخاطب كودك جلوی دوربین ببرم فكر كردم باید بتواند مخاطب‌ مخصوصا كودك و نوجوان را به دیدن فیلم ترغیب كند، برای همین تلاش كردم از بازیگران شناخته ‌شده‌ای استفاده كنم كه هم داستان را پیش ببرند و هم بیننده با آنها همراهی كند.

هر فیلمی به لحاظ بازیگر مقتضیات خودش را دارد اگر در گوشواره هم مثل فیلم‌های قبلی عمل می‌كردم به آنچه مد نظرم بود نمی‌رسیدم. باید از بازیگرانی استفاده می‌كردم كه بچه‌ها از تماشای آنها در سالن سینما لذت ببرند. من این تكلیف را از ابتدا برای خودم روشن كرده بودم.

داستانی كه ما انتخاب كرده بودیم بسیار كوتاه بود. آن داستان به خودی خود كامل و درست بود ولی در حد 10صفحه بود و آنقدر بلند نبود كه قابلیت تبدیل به یك فیلم بلند سینمایی را داشته باشد. باید حوادث و اتفاقات و داستانك‌های تازه‌ای به ماجرا اضافه می‌شد.

من فكر كردم آقای كرمانی مناسب‌ترین گزینه برای كامل كردن این داستان است و ایشان همان خواسته‌ها و ایده‌ها را به فیلم نامه برگرداندند. حالا هم می‌بینم اگر شخص دیگری این كار را می‌كرد قطعا ظرائف و ریزه‌كاری‌هایی كه آقای كرمانی در فیلم نامه به كار بردند به چشم نمی‌آمد و تجربه خوبی نمی‌شد.

بله.به هر حال آقای كرمانی تمام عمر خود را در حوزه ادبیات و داستان نویسی فعال بوده‌اند و آثار ایشان در حوزه كودك و نوجوان كاملاً شناخته شده است و طبیعی است وقتی من برای اولین بار به سراغ این حوزه می‌روم به نحو خوبی از تجربیات چنین شخصی استفاده می‌كنم.

اصلا من با نیت استفاده از تجربیات ایشان به سراغ ساخت گوشواره رفتم. درست است كه طنز ایشان هم مختص خودشان است ولی من تلاش كردم این طنز را طوری به تصویر بكشم كه در وهله اول وفادار به اصل داستان و نویسنده باشم و دوم اینكه از توانایی‌های خودم كه در طول سالیان كسب كرده‌ام به نحو درستی استفاده كنم.

درست است ولی ما اینجا 2 مقوله جداگانه را بررسی می‌كنیم.لحن فیلم‌های قبلی من با گوشواره كاملا متفاوت است چون فیلم‌ها متفاوت از یكدیگرند. من به گوشواره به‌عنوان فیلمی نگاه می‌كنم كه می‌خواهد مخاطب كودك و نوجوان از آن لذت ببرد. من این انتظار را از این فیلم داشتم و به آن رسیدم.

• ظاهراً فیلم شما پروانه حمایتی آموزش و پرورش را دریافت كرده، این حمایت به چه صورتی انجام می‌شود و آیا از آن رضایت دارید؟

بله گوشواره موفق به كسب پروانه حمایتی آموزش و پرورش شده است اما با وجود این پروانه باز هم هیچ حمایت خاصی از فیلم صورت نمی‌گیرد به این دلیل كه این پروانه الزام دستوری ندارد.

به‌نظرم این حمایت مثبت زمانی محقق می‌شد كه ما از امكان مالی بهتری در ایام پخش برخوردار می‌شدیم و به مدارس اطلاع رسانی می‌كردیم.ظاهرا پخش‌كننده دعوت نامه‌ای برای مناطق مختلف آموزش و پرورش فرستاده و بسیاری مناطق هم جواب مثبت داده‌اند اما مشخص نیست كه تا زمانی كه فیلم روی اكران است به این دعوت نامه‌ها ترتیب اثری داده شود یا خیر.

واقعیت این است كه من اگر می‌دانستم در اكران و پخش فیلم دچار چنین مشكلاتی می‌شویم و به سینمای كودك به چشم یك سینمای زائد و اضافی نگاه می‌كنند اصلا به سراغ ساخت چنین فیلمی نمی‌رفتم. فكر می‌كردم در مرحله تولید و اكران از این فیلم حمایت می‌شود اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد و حتی سینماهایی كه متعلق به تهیه‌كننده یعنی بنیاد سینمایی فارابی بود هم به شكل مناسبی در اختیار ما قرار نگرفت و اصلا هم مهم نبود كه اكران فیلم كودك و نوجوان به‌عنوان یك سیاست از پیش اعلام شده مجموعه سینمایی است.

مهم نیست كه فیلمی كه ساخته شده از طرف مركزی حمایت می‌شود و مهم نیست كه این فیلم می‌فروشد یا خیر. قرار بر این بوده كه در مورد سینمای كودك جریان‌سازی‌ شود اما متأسفانه در مورد فیلم ما هم كه تهیه‌كننده آن صاحب 2 سینمای ناهید و فرهنگ است این امكان در اختیار ما گذاشته نشد. مثلا در مورد این فیلم گفتند كه بچه‌ها 8صبح به سینما می‌روند و بهتر است تنها سانس‌های صبح را به این فیلم اختصاص دهیم. به‌نظر من این تصور از مد افتاده‌ای است.بچه‌ها می‌توانند بعد از ظهرها با خانواده شان به سینما بروند.این كارها باعث شد گوشواره اكران خوبی نداشته باشد و فیلم از بازتاب كافی برخوردار نشود.

متأسفانه گاهی اعلام می‌شود كه قصد حمایت از سینمای كودك را داریم و قرار می‌شود در تولید و اكران، فیلم را جدی بگیرند اما وقتی پای عمل به میان می‌آید همه چیز فراموش می‌شود و امكانی در اختیار سازندگان فیلم كودك و نوجوان قرار نمی‌گیرد.

بله قطعاً. با توجه به اینكه سینمای كودك و نوجوان در اكران یك سینمای كاملا فراموش شده است و هیچ كس به آن توجه نمی‌كند، نه تنها من كه اولین تجربه‌ام را در این حوزه پشت سر گذاشتم، بلكه كسانی هم كه سال‌هاست در این حوزه فعالند و فیلم می‌سازند هم دیگر انگیزه و امیدی به ادامه كار ندارند.باید این انگیزه‌ها تقویت شود تا فعالان این حوزه به ادامه كار ترغیب شوند.

منبع : همشهری