کشف آثار بخار آب در یک سیاره فرامنظومه ای
منجمان می گویند به شواهد وجود بخار آب در اتمسفر یک سیاره غول پیکر در خارج از منظومه شمسی پی برده اند.
یک روش تعیین مشخصات یک سیاره ی فراخورشیدی (سیاره ای که بدور ستاره ای غیر از خورشید می گردد) توجه به تأثیری است که این ستاره بر روی ستاره ی مرکزی می گذارد. بعضی از این سیارات در طی عبور از مقابل ستاره ی خود باعث تغییری مختصر در نور و طیف آن می شوند. دانشمندان با توجه به این تغییرات می توانند اندازه و مواد شیمیایی موجود در این سیارات را تعیین کنند.
ردیابی بخار آب در سیاره HD 189733b با استفاده از تلسکوپ فضایی و قدرتمند اسپیتزر انجام شد و نتایج آن در نشریه علمی "نیچر" چاپ شده است. تلسکوپ اسپیتزر ناسا کیهان را در طیف فروسرخ رصد می کند. تیم منجمان در آن بخش از نور ستاره که از لبه های اتمسفر سیاره، به هنگام عبور آن از برابر ستاره مرکزی (از نگاه تلسکوپ اسپیتزر) تابیده است، در جستجوی نشانه های جذب آب در اتمسفر برآمدند. این تنها دومین باری است که وجود آب در یک سیاره خارجی - ورای منظومه شمسی - ردیابی می شود. برخی پژوهشگران استدلال می کنند که حضور آب می تواند مشخصه مشترک تمامی غول های گازی (سیاراتی از نوع زحل و مشتری) باشد. HD 189733b حول ستاره ای در صورت فلکی "ثعلب" یا روباهک (Vulpecula) در فاصله 64 سال نوری از ما می گردد. هرچند آب از عناصر کلیدی لازم برای پیدایش حیات است اما این سیاره به علت نزدیکی زیاد به ستاره مرکزی داغ تر از آن است که حاوی آثار حیات باشد. با توجه به اینکه فاصله این سیاره از ستاره مرکزی 30 بار کمتر از فاصله زمین از خورشید است دمای آن از 930 درجه سانتیگراد در روز تا 700 درجه در شب متغیر است. این نوع سیارات به "مشتری های داغ" موسومند.
جیووانا تینتی از دانشگاه کالج لندن و همکارانش شعاع HD 189733b را در طول موج های مختلف اندازه گیری کردند. این کار با سنجش میزان نوری که حین گذر سیاره از برابر ستاره مسدود می شود انجام شد. سیاره در طول موج هایی که با آب متناظر است بزرگتر به نظر می رسید که حاکی از احتمال وجود آب در اتمسفر آن است. دکتر تینِتی گفت: "هرچند HD 189733b به هیچ وجه قابل سکونت نیست - و محیط آن در واقع خیلی خصومت آمیز است - کشف ما نشان می دهد که آب ممکن است برخلاف تصورات قبلی در بسیاری نقاط وجود داشته باشد."
خانم تینتی افزود: "شیوه ما را می توان در آینده برای مطالعه محیط هایی که برای پیدایش حیات مساعدتر است به کار گرفت."شان کِری، دیگر پژوهشگر تیم کاشفان از مرکز علمی اسپیتزر در کالیفرنیا گفت: "یافتن آب در این سیاره حاکی از آن است که سایر سیارات، حتی کرات سنگی، حاوی آب هستند." تلسکوپ اسپیتزر پیشتر در سال جاری به نخستین تلسکوپی بدل شد که نور دو "مشتری داغ" یعنی HD 189733b و HD 209458b را تحلیل یا در واقع از نوع ستاره مادر تجزیه می کند.حاصل آن دستاورد ایجاد نخستین "اثر انگشت" یا طیف نوری یک سیاره خارجی در تاریخ علم بود. گروه دیگری از منجمان قبلاً به وجود بخار آب در اتمسفر HD 209458b پی برده بودند. آن مطالعه توسط منجمان آمریکایی در نشریه "استروفیزیکال" چاپ شده بود. سیارات خارج از منظومه شمسی به علت دوری از زمین با ابزار رصدی کنونی مستقیماً قابل رؤیت نیستند.
منبع:
تنظیم و تصحیح:
واحد نجوم تبیان
