شجریان از تجربه‌ی كارگاه آواز گفت
خوش‌نویسی در آواز كمكم كرد
چه‌چه زدن در آوازخوانی شعر نو جایی ندارد
نخستین تجربه‌ی محمدرضا شجریان در مقوله‌ی آوازخوانی شعر معاصر، شعر "پركن پیاله را" بوده است؛ خودش می‌گوید بعد از سال‌ها همچنان از اجرای آن راضی نیست؛ زیرا امروز به این نتیجه رسیده است كه تحریر و چه‌چه در آوازخوانی شعر نو جایی ندارد.
نشست استاد آواز ایران با نخستین برنامه‌ی هم‌اندیشی اهل ادب و هنر در مجموعه‌ی فرهنگی هنری آسمان با بداهه‌نوازی تار "مجید درخشانی" در حالی آغاز شد كه این نوازنده با شتاب می‌خواست خود را به اجرای كنسرتش با گروه خورشید برساند.
پس از اشاره‌ی كوتاه و قدرشناسی درخشانی به عنوان كسی كه در كارگاه‌های شجریان حضور داشته، محمدرضا شجریان با اشاره به كارگاه‌های آواز كه پیش از این در فرهنگستان هنر برپا شده بود، گفت: در جلساتی كه به‌همراه محسن گودرزی و محمدعلی حیدریان داشتیم به این نتیجه رسیدیم كه به تخصص‌های میان رشته‌یی توجه كنیم، چه‌بسا كه این نیاز همواره از سوی خودم نیز احساس می‌شد.
وی افزود: طی این سال‌ها با هم‌نشینی اهل ادب و اندیشه، بهره‌های زیادی برده و به تشابه‌های بسیاری میان هنرهای مختلف پی‌بردم. به‌همین دلیل از پیشنهاد فرهنگستان هنر برای توجه به تخصص‌های میان رشته‌یی استقبال كرده و به پیشنهاد محمدمهدی حیدریان كارگاه تخصصی آواز را برپا كردم.
او با اشاره به انتخاب‌های صورت گرفته در این كارگاه، توضیح داد: بعد از ثبت‌نام متقاضیان و به‌همراهی كرامتی، جهان دار، نوربخش و شفیعی سیصد نفر را انتخاب كردیم تا با نظرات آن‌ها در زمینه‌ی آواز آشنا شویم و این جلسات نهایتا به برگزاری تست آواز از این افراد بدل شد.
شجریان تصریح كرد: بعد از هشت جلسه كه همه‌ی این افراد امتحان دادند و چند جلسه‌ای كه به‌صورت مجزا برای خانم‌ها گذاشتیم، باردیگر فیلم‌ها را به‌صورت شخصی بازبینی كردم و به نتیجه‌ی دیگری رسیدم و متوجه شدم كه باید بیشتر روی صداها و تكنیك‌ها كار كرد و براساس آن برخی از نمره‌ها را جابه‌جا كردم كه به افراد انتخاب شده از نمره‌ی یك تا شش تعلق گرفت.
وی اضافه كرد: از میان افرادی كه نمره‌ی چهار به بالا گرفته بودند، بدون ساز مجددا تست گرفته شد كه بار اول هفت نفر انتخاب شدند و نهایتا این افراد به 15 نفر افزایش پیدا كردند البته از سوی خانم‌ها نیز حدود هفت نفر انتخاب شدند كه امیدوارم بعد از برپایی كنسرت‌هایم در ماه آذر این كلاس‌ها مجددا برگزار شود.
او در ادامه این نشست در پاسخ اسماعیل بنی‌اردلان درباره‌ی ارتباط موسیقی با سایر رشته‌های هنری و به‌خصوص ادبیات گفت: هر هنرمندی باید جامعه‌ی خود را بشناسد و مادامی كه با آداب و رسوم و فرهنگ كشورش آشنا نباشد، موفق نخواهد بود و از سویی آشنایی هنرمندان با سایر هنرها گامی بهتر در جهت موفقیت است.
استاد آواز ایران، با اشاره به دوره‌های خوش‌نویسی كه در گذشته گذرانده بود، توضیح داد: سال‌ها پیش زیر نظر حسین میرخانی آموزش خوش‌نویسی دیده و در سال 50 مدرك ممتازم را دریافت كردم، هر چند كه از آن به بعد خط را رها كردم و به سوی موسیقی رفتم؛ اما طی این دوران از آموزش خط چیزهایی یاد گرفتم كه به تدریج در آواز نیز به كمكم آمد و كم كم فهمیدم كه بین این دو هنر وجه اشتراكاتی وجود دارد.
شجریان با اشاره به كتابت كه سخت‌ترین بخش در هنر خوش‌نویسی است، عنوان كرد: آنچه در كتابت اهمیت دارد، كشیدگی كلمات است؛ یعنی در هر خط نباید بیشتر از دو كشیدگی وجود داشته باشد كه با علم به این موضوع بعدها یاد گرفتم كه در كار خوانندگی نیز این كشش‌ها به مانند خط است و اگر زیاد شوند كار آواز را به‌هم می‌ریزد.
وی با یادآوری اساتیدی چون سیدحسین طاهرزاده و استاد بنان، متذكر شد: هر دوی این افراد در كار آواز استادان بی‌همتایی بود؛ در كلاس‌های بنان اشاره داشت كه آواز خواندن مثل حرف زدن است و نیازی به كشش‌های بی‌جا نیست و این مساله در تمامی هنرها نیز دیده می‌شود.
شجریان با مقایسه موسیقی و دیگر هنرها تصریح كرد: قرینه‌سازی یكی از نكات مهم در آواز است كه در هنرهای دیگری چون فرش بافی، تذهیب و غیره دیده می‌شود. پس اگر با سایر هنرها آشنا باشیم می‌توان این مشتركات را به نفع هنر تخصصی خود مورد استفاده قرار دهیم.
استاد آواز ایران، در ادامه درباره‌ی انتخاب شعر و نسبت آن با موسیقی گفت: همان‌طور كه در هنر سینما برای هر حركتی عرفی وجود دارد در سایر هنرها نیز این مساله صدق می‌كند؛ به طوری كه در كار آواز خواندن باید قبل از هر چیز به‌دنبال غزل و شعر مناسب گشت.
وی خطاب به خوانندگان گفت: یك آوازخوان وظیفه دارد معنای شعر را به بهترین شكل به مخاطب منتقل كند، پس او باید وزن شعر را بشناسد و از سوی دیگر با دستگاه‌ها آشنا باشد تا هر شعری را بر حسب معنای آن در دستگاه مناسب آوازی بخواند.
از سوی دیگر تاكیدهای سیلاب‌های شعر و كلام مهم‌ترین بخش بیان موسیقایی شعر است یعنی هر جا كه سیلابی تغییر كند ناخودآگاه معنا نیز تغییر می‌كند كه در كار آواز این تاكیدات باید اكیدا مورد توجه قرار گیرد.
وی همچنین درباره‌ی تجربه خواندن شعرهای معاصر گفت: آواز ما در طول سالیان دراز با غزل آمیخته بود ولی شعر معاصر مثل غزل عمل نمی‌كند و شرایط آواز خوانی آن متفاوت است.
محمدرضا شجریان در پایان اضافه كرد: بعد از سال‌ها تمركز روی شعر معاصر كاست زمستان است منتشر شد و در آنجا فهمیدم كه برای خواندن شعر نو باید با حالت دكلمه و آواز كار كرد.
منبع : ایسنا
مطالب مرتبط :
