نقش رسانه‌های ورزشی در توسعه ورزش
در بررسی نقش رسانه‌های ورزشی در توسعه ورزش بین وضع موجود و وضع مطلوب اختلاف قابل ملاحظه‌ای وجود دارد.
«بررسی نقش رسانه‌های ورزشی در توسعه‌ی ورزش» عنوان موضوع رساله دكترای، دكتر "حمید قاسمی" مدیر مسئول روزنامه ایران ورزشی است كه در پایان مشخص شد؛ تقریبا در بین تمامی گروه‌های كارشناسی بین وضع موجود و وضع مطلوب اختلاف قابل ملاحظه‌ای وجود دارد.
دكتر قاسمی نیز با توجه به گردآوری رساله‌ی دكترایش در زمینه «نقش رسانه در توسعه ورزش» به بررسی وضعیت حاكم بر مطبوعات ورزشی پرداخت.
مدیر مسئول روزنامه‌ی ایران ورزشی در معرفی این روزنامه، ایران ورزشی را این گونه معرفی كرد:« ما در سرلوحه اهدافمان، انعكاس اخبار، تحلیل و تفسیر رویدادها و نقد بر ورزش كشور در راستای بهبود وضعیت موجود و كمك به ورزش را مد نظر داریم. در راستای اهداف و شاخص‌های مد نظر خود سعی می‌كنیم نقد شخصیت نكنیم و بیشتر به بررسی خود ورزش و وضعیت موجود بپردازیم. ایران ورزشی دارای صفحات ورزشی منهای فوتبال است كه در كنار پرداختن به اخبار پرجاذبه‌ی فوتبال، به ورزش‌های دیگر برای اقناع مخاطبان نیز بپردازیم و می‌خواهیم در این جریان همچنان روند توسعه‌ای داشته باشیم.»
وی در ادامه صحبت‌هایش به رونق بسیار بالای نشریات ورزشی در ایران به لحاظ كیفیت اشاره كرد و به خبرنگار ایسنا گفت: یك سری از مطبوعات در كشور ما به صورت تخصصی و صرفا ورزشی و یك سری مطبوعات نیز به صورت عمومی و با صفحات ورزشی در حال فعالیت هستند كه با این همه ظرفیت و تنوع این سوال ایجاد می‌شود كه آیا از نیروی انسانی مجرب و متخصص برخوردار هستیم یا خیر؟!
وی با بیان این كه معمولا اهداف متفاوتی را برای نشریات ورزشی لحاظ می‌كنند، داشتن بحث تحلیل و تفسیر، شفاف‌سازی و در عین حال ارایه‌راهكارهای مناسب از سوی كارشناسان در نشریات كه معمولا دارای بخش‌های مختلفی در قالب سرمقاله، مقالات مختلف، علمی، تحلیل، تفسیر، گزارش، یادداشت، عكس و.... هستند، باید با استانداردها در راستای اهداف ملی هماهنگ باشند كه نیاز به تحقیقات بیشتر دارند.
وی اضافه كرد: این قضیه را با موضوع «نقش رسانه در توسعه ورزش» در رساله دكترایم با پرسش از كارشناسان زیربط در رابطه با وضع موجود و مطلوب مورد بررسی قرار دادم كه آیا رسانه‌ها و مطبوعات با توجه به شرایط موجود در توسعه‌ی ورزش نقش دارند؟! كه یكی از نتایج جالب این بود كه تقریبا بین تمامی گروه‌های كارشناسی بین وضع موجود و وضع مطلوب اختلاف قابل تاملی وجود داشت كه برای رسیدن به وضع مطلوب‌تر به تلاش و كار بیشتر نیاز است.
قاسمی با تاكید بر این كه مطبوعات ورزشی باید در نوع نگاه خود به مولفه‌های ورزشی (قهرمانی، حرفه‌یی، پرورشی، نهادها، بانوان، معلولین و بومی محلی) تغییر ایجاد كنند گفت: چرا كه در بررسی كیفیت اخبار ملاحظه می‌شود، توجه رسانه‌ها به ورزش بانوان در مقایسه با رشته‌های دیگر بسیار كم است و در مقایسه توجه به ورزش قهرمانی و حرفه‌یی نیز تفاوت بیش از اندازه است و بیشترین تاكید مطبوعات روی رشته‌ی ورزشی فوتبال است. حتی در تعاریف مشخص از ورزش قهرمانی و حرفه‌یی نگاه یكسانی وجود ندارد كه نسبت به آن قلم بزنند.
وی خاطرنشان كرد: به نوعی دچار تركیب نامتناسب در این زمینه شده‌ایم كه نتیجه آن عدم اطلاع‌رسانی درست است.
مدیر مسوول روزنامه‌ی ایران ورزشی، نشریات ورزشی را به دو دسته تقسیم كرد كه یك دسته نشریات كاملا علمی و با سطح بالا هستند و گروه دیگر نشریات با سطح پایین به شمار می‌روند.
وی در این رابطه توضیح داد: نشریاتی كه كاملا علمی هستند و تعدادشان در مطبوعات ورزشی اندك است، تنها قشر اندك و با سطح علمی بالای جامعه را اقناع می‌كنند. دسته دوم نشریات ورزشی كه دارای سطح پایین در نوشتار خود هستند و بخش اعظم جامعه را به خود اختصاص داده‌اند. یك تعداد از مطبوعات نیز در حد وسط این دو دسته نشریه قرار گرفته‌اند كه می‌خواهند حد وسط را رعایت كنند كه تعداد آنها نیز محدود است.
وی معتقد است كه اهداف رسانه‌ای در میان مطبوعات ورزشی به طور مشخص تدوین نشده است؛ موضوعی كه در دنیا دارای ساختار مدونی است و رسانه‌ها از آن تبعیت می‌كنند.
قاسمی گفت: بی‌تردید این اهداف رسانه‌ای در راستای اهداف ملی است كه متاسفانه در حال حاضر در راستای اهداف رسانه‌ای از تمامی ظرفیت‌ها در سطح مطلوبی قرار نداریم؛ این طبق نتایج علمی در ورزش به دست آمده است.
وی می‌گوید: قطعا در راستای مولفه‌های اصلی ورزش این تناسب دیده نمی‌شود. در حالی كه در كشورهای پیش‌رفته‌ی دنیا معمولا یك رویكرد وجود دارد؛ به ویژه نشریاتی كه با بودجه‌ی دولتی تهیه می‌شوند. معمولا یك سری اهداف ملی در حوزه‌های مختلف از جمله ورزش تدوین می‌شود و بالطبع رسانه‌ها در راستای این اهداف حركت كرده و تمركز بیشتری روی برخی رشته‌های ورزشی نشان می‌دهند.
رییس فدراسیون اسكواش، به رشته كشتی "سومو" كه كشتی بومی ژاپنی است اشاره كرد و گفت: با توجه به نگاه‌های ملی و فرهنگی، معمولا رسانه‌های ژاپن برای حفظ این رشته‌ورزشی (با توجه به ابعاد بدنی بزرگ و این كه حفظ قدرت و صلابت را به جامعه‌ی ژاپنی منتقل می‌كند) تاكید زیادی می‌كنند.
وی ادامه داد: شاید طرفداران رشته‌های دیگر بیشتر باشد؛ اما، رسانه طبق هدف ملی روی این قضیه تمركز می‌كند. مصداق عینی در ایران، ورزش باستانی است كه از بعد رسانه‌ای باید تاكید بیشتری روی آن صورت بگیرد.
قاسمی ابراز امیدواری كرد: در مجموع علیرغم وجود پتانسیل و ظرفیت بسیار خوب و بالا كه همان تعداد و كثرت مطبوعات ورزشی است، اگر یك ساماندهی در بحث مدیریت و هم‌افزایی در راستای یك هدف مشخص در این رسانه‌ها صورت بگیرد، بازده بسیار توانمند و قدرتمندی در پوشش رسانه‌ای، در راستای اهداف ملی رخ می‌دهد. در غیر این صورت اگر سازماندهی به این شكل نباشد، نشان می‌دهد رسانه‌ها در یك راستای مشخص تحلیل، تفسیر و اطلاع رسانی نمی‌كنند و همین باعث می‌شود، نیروها در یك جهت مشخص برای یك هدف مشخص پیش نروند. این خود یكی از موانعی است كه می‌توان با تامل، بررسی و مدیریت منسجم‌تر در آینده، استفاده از تمام پتانسیل‌های استفاده شده ورزشی را بیشتر كند.
"بررسی نیروی انسانی حاضر در مطبوعات ورزشی" عنوان بخش دیگری از گفت‌وگو با حمید قاسمی بود. وی در این رابطه توضیح داد: ما با تعداد زیاد نشریات ورزشی مواجه هستیم و با توجه به جایگاه‌های بسیار زیادی كه در این حوزه وجود دارد، آیا متناسب با این ظرفیت‌ها، نیروی انسانی تربیت كرده‌ایم؟ واقعیت این است كه این اتفاق نیافتاده و رسانه‌های ورزشی متناسب با حجم گسترده‌ی خود نیروی انسانی تربیت نكرده‌اند.
وی در توضیح علت این موضوع گفت: بسیاری از نشریات ورزشی با توجه به مشكلات اقتصادی كه دارند، به زمان نیاز دارند تا خودشان را مطرح كرده و در جامعه بازار كار خود را پیدا كنند؛ این امر بسیار طبیعی است كه باید هزینه‌ی زیادی را پرداخت كنند و در این مسیر ممكن است نتوانند به خوبی نیازهای اولیه مالی پرسنل خود را به جا بیاورند. این مسئله سبب می‌شود در شروع كار بسیاری از نشریات ورزشی ترجیح دهند از نیروهای انسانی حتی با سطح پایین‌تر و در دوران ابتدایی با هر ضعف و نقصی كه هست جذب و به كار بگیرند، به مرور زمان خود را به پایگاه‌های پذیرفته شده‌ی اجتماع برسانند و بتوانند بازار خود را پیدا كنند و در عین حال با درآمدزایی لازم بقای خود را حفظ كنند.
قاسمی در نتیجه‌گیری این روند توضیح داد: طبیعی است كه این نشریات نتوانند به راحتی در راستای اهدافی كه از آن نام بردیم، حركت كنند. بالطبع آنها بیشتر به ذائقه‌ی مخاطب فكر می‌كنند و در راستای ویژگی‌هایی كه معمولا مخاطب بیشتری را جذب می‌كند، حركت كنند. این روند چالش‌ها و حاشیه‌هایی را قطعا در پی خواهد داشت.
وی به حلقه‌ی مفقوده‌ای اشاره كرد كه میان نشریات علمی پژوهشی و دیگر نشریات وجود دارد: نشریات عملی معمولا دارای زبان و ادبیات خاصی هستند كه دانشجویان و افراد با تحصیلات عالیه می‌توانند با آن ارتباط برقرار كنند. این در حالی است كه ما دارای یك مخاطب عام هستیم كه معمولا مطبوعات ما یا سطح‌شان آن قدر پایین است كه افراد علمی كمتر برای آن وقت می‌گذارند كه آنها را مطالعه كنند و یا سطح كار آنها آن‌قدر بالاست كه مخاطب عام با آن ارتباط برقرار نمی‌كند.
قاسمی حلقه‌مفقوده را بین دو نشریه علمی - پژوهشی و نشریات زرد ذكر كرد و افزود: بین این دو طیف نشریاتی وجود دارند كه بخواهند این فاصله را كم كنند؛ اما، تعداد آنها بسیار كم است یا مطالب آن قدر فاخر می‌شود كه تنها مخاطب خاص را اقناع می‌كند و یا آن‌قدر سطحش تنزل می‌یابد كه مخاطب عام را اقناع نمی‌كند و یا این كه حالت عكس این موضوع اتفاق می‌افتد.
وی در پاسخ به سوالی كه مشكل "ورزش" است و یا ارگان حمایت كننده از مطبوعات، توضیح داد: به نظر من مشكل هر دوی این دو موضوع است. حمایت و نظارت اگر هر دو با هم وجود داشته باشد، طبیعی است راندمان كار بالا می‌رود. وقتی به نشریه‌ای مجوز می‌دهیم، این نشریه اجازه حضور در جامعه‌ی مطبوعاتی را پیدا می‌كند و زمانی كه برای او این انتظار را تعیین می‌كنیم كه اگر تا این تاریخ حضور پیدا نكنی، مجوزت باطل خواهد شد و در عین حال رهایش می‌كنیم كه بخواهد تلاش خود را برای انتشار انجام دهد، بالطبع خیلی از نشریات نمی‌توانند در راستای این تلاش خود را به استانداردها نزدیك كنند یا دوباره ذائقه‌مخاطب عام را در اولویت كار خود قرار می‌دهند تا این كه بتوانند دوام و بقا داشته باشند. اگر واحدهای ذیربط بتوانند زمینه حمایت را فراهم كنند، قطعا افرادی كه از حداقل‌های تخصص برخوردارند می‌توانند در راستای رسیدن به اهداف نشریات حركت كنند.
خبرنگار ایسنا در رابطه با "نقد منصفانه" در رسانه‌های گروهی به ویژه مطبوعات پرسید كه قاسمی نیز پاسخ داد: نقد مبتنی بر یك كار علمی و شاخص است كه اگر به درستی در موقع نگارش موازین آن رعایت شود، نقد درست است و اگر نقطه نظرهای شخصی این شاخص‌ها را تحت تاثیر قرار بدهد، طبیعی است كه نقد متزلزل خواهد بود. در حقیقت نقد به منابع مختلفی متكی است كه یكی از آنها تجربه شخصی یا حتی به نوعی مسایل تاریخی نیز می‌تواند باشد، كه از نقد مبتنی بر منابع علمی نشات می‌گیرد و نشان می‌دهد نویسنده روی آن موضوع اشراف كامل دارد.
در این مسیر باید گفت، كسی كه نقد را ارایه می‌كند، قطعا باید راهكار را نیز ارایه كند كه این یك مقابله پذیرفته شده است.
وی در پاسخ به این سوال كه با توجه به نقش انكارناپذیر ورزش در بخش‌های مختلف اجتماع (سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و.....) چگونه یك نشریه باید به استقلال خود بیاندیشد و پیرو خط مشی برخی نهادها قرار نگیرد؟ توضیح داد: به طور كلی هم سیاست در ورزش و هم ورزش در سیاست اثر مستقیم دارد و به خاطر ویژگی‌هایی كه در همه جای دنیا ملاحظه می‌شود، سیاسیون به ورزش اهمیت می‌دهند و از طرفی نقش ورزش روی اوضاع سیاسی و اجتماعی جوامع انكارناپذیر است. رسانه اگر مطلع و صاحب فكر باشد، از این جریان‌ها به نفع اهداف ملی قطعا بهره خواهد گرفت؛ ولی این طور نیست كه چهره‌های برجسته در موقعیت‌های مختلف ورزش حضور نداشته باشند. آنها می‌خواهند از ظرفیت ورزش برای پیشبرد اهداف خود استفاده كنند.
وی افزود: اما آنها هیچ گاه در تخصص‌ها دخالت نمی‌كنند. سیاسیون همواره حامی ورزش می‌شوند و به رونق ورزش برای توسعه‌ی پایگاه‌های ورزش قهرمانی كمك می‌كنند. در این اعتبار دادن آنها هدف‌شان بالا بردن سطح سلامت جامعه است.
قاسمی معتقد است؛ مهم این است كه ما چه طور بخواهیم از این فضاها استفاده كنیم. در حقیقت اگر رسانه‌ها كمك كنند، سوء استفاده‌ای صورت نگیرد و استفاده‌ی تخصصی از آن به عمل نیاید، این روند مفید واقع خواهد شد، در غیر این صورت روند فوق مانند چاقویی دولبه خواهد بود. البته برای قطعیت دادن به این پاسخ كه آیا چنین روندی در ایران وجود دارد یا خیر به ابزار اندازه‌گیری نیاز است و این كه تحلیل محتوا انجام می‌شود.
"الگوسازی نشریات ورزشی" و این كه چقدر آنها توانسته‌اند در این مسیر موفق باشند پایان بخش گفت‌وگو با دكتر حمید قاسمی بود.
وی در ارزیابی این موضوع گفت: «الگوساز موضوعی است كه در همه جای دنیا مطرح است. معمولا هر جامعه‌ای تلاش می‌كند با معیارهایی كه دارد، الگوهایی را به وجود آورد، این در حالی است كه ما در حوزه ورزش هیچگاه معیارهایی را به صورت دقیق و مشخص تعیین نكرده‌ایم و به طور غیر هدفمند شخصیت‌هایی را تبدیل به الگو كرده‌ایم كه برخی این ویژگی را داشته‌اند و برخی نیز فاقد این ویژگی بوده‌اند. برای پر كرن این خلاء باید شاخص‌ها را مشخص و در اختیار ارباب رسانه‌ها قرار دهیم تا آنها از آن تبعیت كنند. بی‌تردید الگوی جامعه ملاكی است كه افراد جامعه خود را با آن منطبق كنند تا به خیلی از اهداف دست یابند. به این ترتیب اگر در تبیین اهدافی كه ما را رهنمون می‌كند، رسانه‌ها تمركز درستی داشته باشند، قطعا در بهبود رفتار اجتماعی موثر خواهد بود.»
وی تاکید کرد: به عقیده‌ی من این روند هدفمند نبوده و وقتی كار هدفمند نباشد ضریب خطا بالا است. البته نقد ما در این زمینه باید منطبق با معیاری خاص باشد. ما نمی‌توانیم رسانه‌ها را محكوم كنیم كه راه غلطی را رفته‌اند، چرا كه آنها هدف مشخص نداشته‌اند. اگر این اهداف ساماندهی شود آنها دارای هدف مشخص می‌شوند و در آن زمان می‌توان بهتر قضاوت كرد.
مدیرمسوول روزنامه ایران ورزشی كه پیرامون مقاله تخصصی‌اش با عنوان «بررسی نقش رسانه‌های گروهی در توسعه ورزش» در مركز تحقیقات رسانه‌ای آسیا در پكن به سخنرانی پرداخت، در رابطه با این كنگره گفت:« در این كنگره كه پیش از برگزاری مسابقات المپیك 2008 پكن برگزار شد بسیاری از چهره‌های صاحب‌نام حوزه ارتباطات ورزشی حضور داشتند و من نیز پیرامون نقش رسانه‌های گروه در توسعه المپیك در ایران به سخنرانی پرداختم كه با ارایه یك مدل برای رسانه‌های گروهی ایران همراه بود و بسیار مورد استقبال اعضای حاضر قرار گرفت.»
