دنباله داری جدید و پرنور در آسمان!
دنباله دار «هولمِز» در ابتدای آبان 1386 طی چند ساعت به طور شگفت آوری از قدر 17 (دور از تیررس بیشتر تلسکوپ های آماتوری) به قدر 5/2 رسید، در حد دید چشم غیرمسلح حتی در آسمان بزرگترین و نورانی‌ترین شهرهای جهان. این افزایش یک میلیون مرتبه‌ای روشنایی، دنباله‌دار هولمز را به یکی از اعجاب انگیزترین پدیده‌‌های نجومی سالیان اخیر بدل کرد.
این "ستاره" نوظهور در صورت فلکی برساوش به مرور به جرمی گسترده تبدیل شد زیرا انبوه گار و غبار رها شده از هسته فوران کرده دنباله‌دار گیسوی تازه، درخشان و در حال گسترش را حول آن ایجاد کرد که با سرعت یک تا دو دقیقه قوس در شبانه روز در آسمان بزرگ می‌شد. به مرور هاله سبز رنگ بیرونی در اطراف گیسوی درخشان مرکزی پدیدار شد که از ترکیبات سیانید هیدروژن و ترکیبات مشابه کربنی است. سپس با تصویری با تلسکوپی بزرگ که برای نمایش جزییات بیشتر به صورت نگاتیو است. تلسکوپهای بزرگ کشیدگی در یک جهت گیسو دیده شد که به مرور به رشته‌هایی دم مانند در تصاویر عمیق از این جرم بدل شد. این رشته‌ها شبیه دم دنباله‌دارها بود، به رنگ آبیِ دمِ یونیِ دیگر دنباله‌دارها اما با ظاهری متفاوت. این عارضه که در آسمان تاریک با تلسکوپهای مناسب آماتوری به طور مستقیم نیز همچون رشته‌ها و کشیدگی در یک سوی گیسو قابل مشاهده است، اکنون از گیسوی اصلی هولمز جدا شده و در حال دور شدن از دنباله‌دار است.
هولمز دنباله‌داری کوتاه دوره است که در سال 1892 بر اثر فورانی مشابه کشف شد. هولمز هر 9/6 سال به گرد خورشید می گردد و حتی در حضیض هم حدود 2 واحد نجومی (بیش از فاصله مریخ تا خورشید، هر واحد نجومی برابر حدود ??? میلیون کیلومتر) از خورشید فاصله دارد. به همین سبب چندان پرنور نمی‌شود، مگر دچار فورانی مانند این شود، فورانی به سبب تکه تکه شدن هسته، یا خروج گاز حبس شده در درون متخلخل این کوه یخ. قطر هسته هولمز فقط 5/3 کیلومتر تخمین زده می هولمز در شب ?? آبان در آسمان تهران. دنباله‌دار نزدیت آلفا-برساوش یا مرفق و گروه ستاره‌ای نزدیک آن دیده می‌شود، و مانند همه دنباله‌دارها جرمی بسیار کم به اندازه یک کوه عادی از جنس یخ و غبار دارد. اما گیسوی رقیق آن اکنون بیش از قطر خورشید گسترده شده است. هولمز اکنون در فاصله حدود ?/? واحد نجومی از خورشید و ?/? واحد نجومی از زمین است و به علت تمایل مداری‌اش چندین درجه از صفحه منظومی شمسی زاویه دارد. در این ایام زمین تقریبا بین دنباله‌دار و خورشید قرار دارد؛ (با زاویه حدود ?? درجه نسبت به خط واصل دنباله‌دار-خورشید) در نتیجه دم دنباله‌دار از دید ما تقریباً در امتداد پشت آن قرار می‌گیرد و ما فقط زاویه کوچکی از آن را می‌بینیم.
این جرم در این شب‌ها موضوعی فوق‌العاده برای رصد است، پدیده ای که شاید سال‌ها طول بکشد که شبیه آن در آسمان ما تکرار شود. هولمز جرمی نزدیک به شمال آسمان و در صورت فلکی برساوش است که از اول شب تا صبحدم دیده می‌شود. با توجه به فاصله زیاد دنباله‌دار از حضیض و فاصله متوسط زیادش از خورشید جابه‌جایی آن در آسمان کُند است و طی شبهای بعد نیز می‌توانید آن را نزدیک به آلفا-برساوش مطابق نقشه زیر ببینید.
مسیر دنباله‌دار به سوی آلفا-برساوش(مرفق)و سپس در اوایل زمستان به سوی ستاره متغیر راس الغول (بتا-برساوش) است. میدان دید عمومی دوربین‌های دوچشمی متوسط نیز در پایین راست نشان داده شده است، همین طور راهنمای قدر ستاره‌ها در چپ. معمولا فورانهای این چنینی دنباله‌دارها چندان دراز مدت نیست و دنباله‌دار طی چند شب دوباره کم نور می شود اما هولمز از زمان فوران کماکان از قدر مجموع حدود 3 دیده می‌شود و هنوز هم با چشم برهنه به خوبی پیداست. البته به سبب گسترش بسیار گیسوی دنباله دار از جرمی ستاره مانند به هاله ای به قطر حدود 20 دقیقه قوس (دو سوم پهنای قرص ماه) رسیده است. در شب 18 آبان روشنایی سطحی (قدر در واحد سطح) افت کرده است. با چشم آن را به صورت ستاره‌ای مه آلود می‌بینید، با دوربین دوچشمی شبیه سحابی است و با تلسکوپ منظره‌ای حیرت انگیز است.
طی شبهای بعد هولمز به مرور به آلفا-برساوش و گروه ستاره ای اطراف آن نزدیک و بر قطر ظاهری‌اش افزوده می‌شود. این شب ها، تا چند روز مانده به پایان آبان، که ماه هنوز به روشنایی شبهای بدر نرسیده است بهترین فرصت برای رصد این دنباله دار است. آسمانی صاف و ابزار رصدی مناسبی بیابید و این شگفتی آسمان پاییز 1386 را کنکاش کنید.
