تبیان، دستیار زندگی
كارت های اعتباری در انواع مختلف و با كاربردهای گوناگون از سوی بانك ها ، موسسات مالی و غیر مالی ( مانند كارت تلفن) در سراسر جهان صادر و در بین متقاضیان توزیع می گردد . از كارت ها به عنوان هسته مركزی ارائه خدمات بانكی ، در شاخه بانكداری خرد استفاده می شود..
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

كارت های بانكی ، یك بانك در جیب شما( بخش دوم)

در بخش نخست به ذكر تاریخچه كارت های اعتباری پرداختیم. در این بخش به بررسی كارت های اعتباری از سه نقطه نظر شیوه تسویه ،فناوری مورد استفاده  و گستره جغرافیایی استفاده  می پردازیم:

انواع كارت های اعتباری

كارت های اعتباری در انواع مختلف و با كاربردهای گوناگون از سوی بانك ها ، موسسات مالی و غیر مالی ( مانند كارت تلفن) در سراسر جهان صادر و در بین متقاضیان توزیع می گردد . از كارت ها به عنوان هسته مركزی ارائه خدمات بانكی ، در شاخه بانكداری خرد استفاده می شود . كارت های اعتباری انواع مختلفی دارد . معمولاً كارت ها را بر اساس شیوه تسویه حساب ، فناوری مورد استفاده ، نوع خدمات و گستره جغرافیایی كاربردشان طبقه بندی می نمایند .

كارت های اعتباری

انواع كارت از لحاظ شیوه تسویه

كارت ها بر اساس شیوه تسویه به سه دسته كلی زیر تقسیم می شوند :

الف) كارت اعتباری

ب) كارت بدهكاری

ج) كارت هزینه

البته كارت ها دارای نام مختلف دیگری مثل كارت پول ، چك كارت ، كارت سپرده و غیره نیز می باشند كه می توانند به نوعی زیر مجموعه  انواع فوق گیرند .

الف) كارت اعتباری

كارت های اعتباری به منظور خرید كالا ، خدمات و دریافت پول نقد صادر می شوند . این نوع كارت ها بسته به ارتباطات و قرارداد صادر كننده ، می تواند در سطح ملی یا بین المللی كاربرد داشته باشد . برای صدور این كارت ها متقاضی به بانك یا موسسه صادر كننده مراجعه می نماید و پرسشنامه ای كه حاوی اطلاعات شخصی ( مشخصات ، وضعیت مالی ، اعتباری شخص متقاضی ) است را تكمیل می نماید ، بانك یا موسسه صادر كننده كارت پس از بررسی سوابق متقاضی ، امتیاز وی را مشخص كرده و میزان و حد اعتبار او را تعیین می نماید . در صورت قابل قبول بودن امتیاز و حد اعتبار متقاضی ، كارت اعتباری برای وی صادر و حدود اعتبار ایشان مشخص می شود .

دارنده كارت اعتباری می تواند به بانك ها ، موسسات مالی ، موسسات غیر مالی و فروشگاه هایی كه پذیرنده كارت های اعتباری هستند مراجعه نموده و وجه ، كالا یا خدمات مورد نظر را پرداخت كند . و در پایان هر ماه صورت حساب معاملات خود شامل كلیه خرید ها و وجوهی كه نقداً دریافت نموده را دریافت می كند . دارنده كارت پس از دریافت صورت حساب ، باید مبلغ آن را به صادر كننده كارت بپردازد ، البته می توانند صورت حساب خود را تقسیط نمایند ، یعنی مبلغی را در ابتدا پرداخت نمایند و مابقی را طی دوره های بعد تأدیه نماید . معمولاً وقتی كه صورت حساب ها به صورت اقساط پرداخت می شود به آن بهره تعلق می گیرد .

علاوه بر این خدمات ، كارت های اعتباری می تواند خدمات دیگری نظیر مسئولیت قانونی بانك ها در قبال خرابی كالا و خدمات خریداری شده ، بیمه حوادث مسافرت و خرید از طریق پست ، تلفن و اینترنت را نیز فراهم نمایند .

ب) كارت بدهكاری

كارت های بدهكار از جمله كارت هایی است كه مورد استفاده زیادی دارند ، این كارت تقریباً به لحاظ عملیاتی شبیه كارت های اعتباری می باشد و از نظر ماهیت تقریباً معادل چك عمل می كند . میزان اعتبار كارت بدهكار بر اساس حساب بانكی دارنده كارت  تعیین می شود . به عبارت دیگر قبل از این كه دارنده كارت خرید خود را انجام دهد باید معادل مبلغ خرید در حساب مربوطه وجه نقد داشته باشد . مكانیزم كار بدین شكل است كه دارنده كارت بدهكار كالا و خدمات مورد نظر خود را انتخاب می كند و صورت حساب مربوطه را امضاء می كند . این كار بدین معنی است كه به بانك دستور می دهد كه معادل مبلغ صورت حساب از حسابش كسر و به حساب پذیرنده كارت واریز گردد . به عبارت دیگر عملكرد آن مثل صدور یك چك در وجه فروشنده می باشد با این تفاوت كه زمان صدور و دریافت چك ، در اینجا وقتی كه از پایانه های فروش ( POS ) استفاده می شود به صفر می رسد . از كارت های بدهكار برای دریافت وجه از طریق ماشین های خودپرداز (ATM) نیز می توان استفاده نمود . نكته ای كه در مورد كارت های بدهكار بسیار مهم است این است كه دریافت وجه یا خرید كالا و خدمات صرفاً به اندازه موجودی حساب دارنده كارت ، امكان پذیر می باشد و اضافه بر موجودی امكان پذیر نمی باشد . كارت هایی كه اخیراً توسط بانك های كشور ارائه می شود از نوع كارت های بدهكار می باشد .

ج) كارت هزینه

كارت های هزینه بسیار شبیه كارت های اعتباری می باشند تفاوت آنها این است كه در كارت های اعتباری میزان اعتبار ، تعیین می شود و دارنده كارت مجاز است به اندازه اعتبار كارت ، خرید انجام دهد و یا پول دریافت نماید ، ولی كارت هزینه حد مشخص اعتباری ندارد و دارنده آن هر چه قدر بخواهد می تواند كالا و خدمات خرید نماید ولی پس از دریافت صورت حساب باید بدهی خود را تأدیه كند ، تفاوت دیگر این نوع كارت با كارت های اعتباری این است كه به وسیله این كارت ها نمی توان وجه نقد دریافت نمود . متداول ترین نوع این كارت ها در ایالات متحده آمریكن اكسپرس و دانیرزكلوپ می باشد.

انواع كارت از لحاظ فناوری ساخت

كارت ها بر حسب فناوری ساخت به دو دسته تقسیم می شوند :

الف) كارت با نوار مغناطیسی

ب) كارت های هوشمند

الف) كارت با نوار مغناطیسی

در كارت های با نوار مغناطیسی ، اطلاعات مربوط به دارنده كارت به صورت كدهای مخصوص بر نوار مغناطیسی كه پشت كارت قرار دارد ، ضبط می شود . به این عمل در اصطلاح رمز گذاری كارت می گویند . البته در نوع قدیمی تر این كارت ها ، اطلاعات به صورت برجسته روی كارت ها حك می شد ، هرچند كه استفاده از این نوع كارت ها به جریانات الكترونیكی و ارتباط با شبكه تلفنی نیاز نداشت ، ولی مشكل عمده آن ها مسائل امنیتی و حجم بسیار بالای كاغذهای مصرفی به عنوان اسناد بود . این عیوب با قرار دادن اطلاعات كارت به صورت رقمی بر روی نوار مغناطیسی در پشت كارت مرتفع شده است . نوار مغناطیسی حداكثر دارای سه شیار است كه شیارهای اول و دوم برای خواندن و شیار سوم هم برای نوشتن و هم برای خواندن اطلاعات به كار می رود . اگر چه ظرفیت ذخیره سازی نوار مغناطیسی تنها حدود 1000 بیت است و این مقدار قابل توجه نمی باشد لكن این میزان برای ثبت اطلاعات مورد نظر در روش برجسته نویسی كفایت می كند .

نحوه استفاده از اطلاعات كارت های مغناطیسی بدین شكل است كه دارنده كارت به فروشگاه ها و مراكز تجاری مراجعه و كارت خود را در پایانه های فروش ( POS ) قرار می دهد . پایانه اطلاعات كارت را كه بر روی نوار مغناطیسی وجود دارد ، به مراكز بانك مخابره می نماید و پس از تأیید موارد مربوطه ، میزان خرید و اعتبار مورد نظر گزارش می شود . زمانی كه از این كارت ها برای استفاده در دستگاه های خودپرداز (ATM ) استفاده می شود نیز همین مكانیزم تكرار می گردد . این نوع كارت در سطح بین المللی بسیار شایع می باشد و موسسات بین المللی بزرگ همچون ویزا و مستركارد از این نوع فناوری برای كارت های خود استفاده می نمایند .

ب) كارت هوشمند

به علت پایین بودن ظرفیت ذخیره سازی اطلاعات بر روی كارت های مغناطیسی و نیاز به افزایش قابل توجه حجم حافظه این كارت ها به خصوص در كاربردهای كه مستلزم بكارگیری الگوریتم های پیچیده رمزنگاری باشند ( جوانب امنیتی ) و یا ضبط اطلاعات خاص ، و همچنین مشكل ترافیك خطوط ارتباطی و مخابراتی ، كارت های مغناطیسی جوابگو نمی باشد بنابراین طی سال های اخیر اقدامات ویژه ای برای نصب حافظه ها و پردازشگرهای رایانه ای روی كارت ها صورت گرفته است ، حاصل این اقدامات ابداع و عرضه كارت های هوشمند می باشد . كارت های هوشمند عبارت كلی است كه گاهی با نام های كارت تراشه دار ، كارت حافظه دار و كارت با مدارهای مجتمع معرفی و عرضه می شوند . استفاده وسیع از كارت های هوشمند از سال 1994 توسط موسسات معتبر بین المللی نظیر ویزا ، مستركارد و یوروپی به عنوان پایه و اساس سیستم های پرداخت تجاری آینده در سطح جهانی شناخته شد .

كارت هوشمند به عنوان كارآمدترین عضو خانواده كارت های معمول ، قلمداد می شود . این كارت شامل یك مدار مجتمع الكترونیكی به شكل تراشه می باشد كه عناصری برای نقل و انتقال ذخیره سازی و پردازش اطلاعات به همراه دارد . انتقال اطلاعات می تواند به وسیله اتصالاتی كه بر روی سطح كارت وجود دارد و یا بدون اتصالات از طریق میدان های الكترومغناطیسی انجام شود . یكی از فواید این كارت ها این است كه اطلاعات ذخیره شده در آن ها می تواند در برابر دسترسی و تغییرات غیر مجاز محافظت شود . از مزیت های دیگر كارت های هوشمند ، در كنار اعتبار بالای آن به لحاظ امنیتی ، طول عمر بیش تر آن در مقایسه با كارت های مغناطیسی می باشد .

با پیشرفت هایی كه در تولید و استفاده از كارت های هوشمند به وجود آمده است انواع جدید پروژه های پول الكترونیكی در كشورهای آمریكا و سایر كشورهای پیشرفته در دست اجرا می باشد . در همین زمینه به عنوان مثال از كیف پول الكترونیكی و كارت های موندكس می توان نام برد . كیف پول الكترونیكی عبارت است از كارت مخصوصی كه جهت خریدهای كوچك مثل بلیط اتوبوس ، قطار ، تاكسی یا هزینه صورت حساب رستوران مورد استفاده قرار می گیرد . مزیت كیف پول الكترونیكی امنیت ، آسانی در پرداخت ، عدم نیاز به حمل پول خرد ، ریسك كم و پرداخت تضمین شده می باشد . موندكس یك كارت هوشمند می باشد كه توسط بانك نشنال وست مینستر ارائه گردید . این كارت جهت حذف پول كاغذی و سكه طراحی شده است . هدف از این كارت ایجاد یك نوع استاندارد برای پول الكترونیكی است . این كارت از فناوری كارت های هوشمند استفاده می كند و در ماشین های خودپرداز (ATM ) ، تلفن های مخصوص ، ترمینال های نقطه فروش (POS) و كیف های موندكس قابل استفاده است .

انواع كارت به لحاظ گسترده جغرافیایی كاربرد

نوع دیگر طبقه بندی كارت ها بر حسب گسترده جغرافیای كاربرد آن ها می باشد كه به دو ذسته تقسیم می شوند :

الف)كارت های داخلی

ب) كارت های بین المللی

الف) كارت های داخلی

كارت های داخلی همانگونه كه از اسمشان پیداست در داخل محدوده جغرافیایی یك كشور كاربرد دارند و تنها در داخل كشور و به ارز همان كشور قابل استفاده می باشد . این نوع كارت ها در اغلب كشورها رایج می باشد . در ایران هم طی سال های اخیر بكارگیری آن در سطح محدودی رایج شده است . این كارت ها می توانند دارای انواع مختلفی باشند . مثل كارت بدهكار ، كارت اعتباری ، كارت هزینه ، كارت تضمین چك ، كارت ماشین خود پرداز (ATM).

ب) كارت های بین المللی

كارت بین المللی همانگونه كه از اسمش استنباط می شود ، كارتی است كه در بیش از یك كشور قابل استفاده باشد ، بنابراین با بیش از یك ارز سر و كار دارد . دارنده این كارت ها می تواند در كشورهای مختلف ] طرف قرارداد [ به خرید و یا اخذ پول به ارز همان كشور اقدام نماید . مهمترین كارت بین المللی كه حجم نسبتاً زیادی از كل كارت های بین المللی را به خود اختصاص داده اند ، توسط موسسات ویزاكارد و مستركارد ارائه شده است . این نوع كارت های بین المللی دارای انواع مختلفی مثل كارت كلاسیك ، كارت طلایی ، كارت تجاری ، كارت الكترون ، كارت ATM و كارت مشترك می باشند .

با توجه به مشكلاتی كه در زمینه تبدیل نرخ ارز و مبادلات ارزی بین صادر كننده كارت و پذیرنده كارت پیش می آید ، جهت ارائه خدمات بین المللی ، لزوم ایجاد یك سیستم مشترك بین بانكی در سطح بین المللی احساس می گردد . برای این منظور معمولاً بانك ها و موسسات مالی كه تمایل دارند كارت های بین المللی صادر نمایند به عضویت سازمان هایی همچون ویزا و مستركارت در می آیند . در ایران بانك رفاه كارگران یك نوع كارت بین المللی با همكاری VISA منتشر كرده است و در كیش هم توسط موسسات خصوصی به میزان محدود كارت مستركارت ارائه شده است .

مزایای استفاده از كارت های اعتباری

همانگونه كه قبلاً گفته شد كارت به منظور انجام بخشی از وظایف پول بر اساس نیازهای مشتریان ابداع گردید . اشخاص با توجه به میزان وجه نقد و یا اعتبار به دست آمده از فعالیت های روزمره می توانند از كارت ها برای تبدیل این وجوه به مصارف مورد نیاز خود استفاده نمایند ، به عبارت دیگر كارت وسیله ای برای اثبات اعتبار و صدور مجوز مصرف آن در مواقع مورد نیاز می باشد .

استفاده از كارت ها به جای پول و رشد چشمگیر استفاده از آن توسط مردم نشان دهنده اهمیت و مزایای آشكار آن است . كارت ها دارای مزایای آشكار مستقیم و مزایای پنهانی هستند در اینجا به اختصار مهم ترین مزایای كارت ها ارائه می شود :

الف) كارت ها باعث افزایش سرعت و كاهش زمان انتقال وجوه از یك نقطه به نقطه دیگر می شوند .

ب) استفاده از كارت به جای پول باعث جلوگیری از انتقال پول نقد می گردد .

ج) استفاده از كارت به جای پول باعث افزایش امنیت در مقابل سرقت ، مفقود شدن و از بین رفتن پول نقد می گردد .

د) سالیانه مبلغ قابل توجهی صرف چاپ اسكناس و وسائل مربوط به آن می شود ، بهره گیری از كارت ها سبب كاهش هزینه های چاپ اسكناس می گردد .

ه) استفاده از كارت باعث می شود كه دسترسی به وجوه و یا اعتبار تخصیصی به سرعت و در هر نقطه جغرافیایی امكان پذیر باشد .

و) استفاده از كارت ها سبب سهولت در رفع حوائج روزمره افراد می گردد .

ز) استفاده از كارت ها باعث ایجاد اعتبار و ارزش اجتماعی می شود .

ح) كارت ها ، حجم مسافرت های درون شهری بمنظور دریافت و پرداخت های معمولی بانك را كاهش می دهد و از این طریق باعث كاهش هزینه های فردی و اجتماعی می گردند .

ط) عمومیت یافتن استفاده از كارت باعث ترغیب بانك ها به بانكداری الكترونیكی و خروج از سیستم مبتنی بر كاغذ در عملیات بانكی می گردد .

ی) كارت امكان دسترسی به پول را آسان نموده و باعث تسهیل در امور پرداخت و دریافت وجوه نقد می گردد .

ك) از طریق گسترش و توسعه كارت های بین المللی می توان نظام كنترل ارز را بهبود بخشید .

منبع : روزنامه تفاهم