جیغ بنفش زیر گوش

قطار سریع السیر آلاینده های صوتی سال هاست در شهرهای ما می تازد و هیچ تیرك مانعی نبوده كه لحظه ای متوقفش كند، نه!، لااقل سرعتش را بكاهد.

متأسفانه تاكنون هم برنامه ای موثر برای مهار سرعت این قطار اجرا نشده است.

تنها یك روز همایش آلودگی صوتی، برگزار و اعلام می شود كه ما دچار آلودگی سر و صداهای مضر هستیم و باید چنان چنین كرد تا این معضل چندین ساله را كمی برطرف كرد! بعد همه گفته ها و بایدها و نبایدها در ویترین شعارها می ماند تا سال دگر و روز از نو و...

بر طبق تحقیقات انجام شده «آلودگی صوتی در خیابان های تهران بسیار بیشتر از حد مجاز است» بخشی از دیدگاه های مدیركل سلامت شهرداری تهران را خواندید. وی ضمن بیان این مطلب و تاكید بر این نكته كه در بین مسئولان هم بی توجهی زیادی نسبت به آثار آلودگی صوتی دیده می شود. می گوید: «بسیاری از فعالیت هایی كه در روز امكان انجام ندارند، هنگام شب كه زمان آسایش مردم است، تازه شروع می شوند. بر این واقعیت، در حال حاضر ما با شكایات متعددی در مورد كامیون های حمل زباله و... و آلودگی های صوتی ناشی از آنها روبرو هستیم.»

آلودگی صوتی؛ عدم اجرا و بی توجهی ها

«دكتر استاد تقی زاده» معتقد است: «متأسفانه ارگان های مختلف، هنوز اقدام خاصی در زمینه جلوگیری از آلودگی های صوتی انجام نداده اند.» به باور وی، مدیریت واحد شهری و هزینه كردن برخی دستگاه ها در رفع آلودگی صوتی، در كوتاه مدت موثر خواهد بود. اما درخصوص آموزش جلوگیری از آلودگی صوتی متاسفانه با عدم استقبال مردم روبرو هستیم. این وضع در حالی است كه مشاركت مردم در جلوگیری از آلودگی صوتی می تواند به ارتقای سطح سلامت و توانمندسازی آنان كمك كند. اما متأسفانه دانشگاه ها و رسانه ها همكاری خوبی در این باره ندارند.»

از «دكتر تقی زاده» می پرسم: حد مجاز شدت «دسی بل» صدا چقدر است؟ با این توضیح كه گفته شده صداهای با شدت بین صد و پنجاه تا صد و شصت سبب مرگ حیوانات می شود.

می گوید: «بنابر استاندارد جهانی دسی بل مجاز براساس كاربری جغرافیایی است. مثلا برای منطقه مسكونی یك حد مجاز، برای خیابانها یك حد، در شب یك حد و برای بیمارستانها و مراكز آموزشی یك حد مجاز است. معمولا از سی تا هفتاد دسی بل متغیر است. اما بر طبق تحقیقات و مطالعات كه توسط شركت كنترل كیفیت هوا در شهر تهران انجام شده است، شدت دسی بل معمولا دو برابر است...»

مثلا: اگر حد مجاز بیمارستان 30 دسی بل است، معمولا دو برابر، یعنی بین شصت تا هفتاد و حد مجاز خیابان كه می بایست هفتاد باشد، صد و پنجاه است.»

دكتر نصیری كارشناس بهداشت حرفه ای دانشگاه تهران با اشاره به مطالعات صورت گرفته درباره میزان آلودگی های صوتی می گوید كه این آلودگی در مقایسه با 25سال قبل رشد تصاعدی داشته است.

راهبردهای كنترل آلودگی صوتی

این واقعیتی است كه هر پدیده ای از نسل تكنولوژی به نوعی به زندگی انسان گره زده شده است و بنا به نوع كاربردش مورد استفاده قرار می گیرد، اما در صورتی كه صحیح، مناسب و در شرایط مطلوب و به حد لزوم مورد بهره مندی واقع نشود، می تواند به نوعی برای انسان مشكل ساز شود. برای توضیح بیشتر این نكته نیاز نیست كه ذهن را به جای دور ببریم همین وضعیت حاضر كه حتی یك لحظه آرامش و بهداشت روانی كیمیا شده كافی است.

بسیاری معتقدند، راه چاره فرهنگ سازی است. اما سؤال این است آیا مردم «برخی- در هر جا و در هر سن و رتبه شغلی و موقعیت اجتماعی باید پیش از تهیه و دسترسی مثلا به خودرو، تلفن همراه، ساختمان سازی، دزدگیر ماشین، عرضه كالا و موارد دیگر كه پیشتر اشاره شده است، می باید كلاس و دوره مربوطه به این پدیده ها را ببینند؟...

دكتر «محمد رضا منظم» عضو هیئت علمی دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكی تهران ضروری ترین راهكار مقابله و كنترل آلودگی صوتی را با تاكید بر این جمله كه: «بیاییم بدنه كارشناسی آلودگی صوتی را قوی تر كنیم» چنین تئوریزه می كند: افرادی كه متخصص و كارشناس در مسئله آلودگی صوتی و مرتبط به واحدهای ذی مدخل مباحث آلودگی صوتی، مثل سازمان محیط زیست، شهرداری، وزارت صنایع، راه و ترابری و... هستند، كمك به امر آموزش، ارزیابی و كنترل این مسئله كنند. بدیهی است این تشكلات نیاز به نیرو دارند.»

چهارضلعی كنترل آلودگی صوتی

«منظم» كه دكترای «كنترل سروصدای محیط» دارد، درباره راهبردهای كنترل آلودگی های صوتی یك چهارضلعی ذهنی ترسیم می كند و می گوید:

اولین نكته مورد نیاز این كه نیروی كارآمد این بخش را تقویت كنیم و داشته باشیم. همچنین باید قوانین مرتبط با آلودگی صوتی را به روز كنیم. متأسفانه برخی از قوانین قدیمی هستند كه با منابع امروز همخوانی ندارند.

وی ادامه می دهد: «نیاز به استاندارد سازی میزان آلودگی- منابع آلوده كننده- داریم. فرضاً برای وسیله نقلیه موتورسیكلت، اگزوزها استاندارد شوند. مورد دیگر كه بحث روز است، احداث صنایع در شهرهاست كه باید جلوی این اقدام گرفته شود. آنها هم كه در شهر هستند باید به خارج از محدوده یكصد و بیست كیلومتری شهر منتقل شوند.

اما از نكات مهم كه اخیراً در خصوص محل (منطقه استقرار) صنایع شنیدم، رفع ممنوعیت وجود فعالیت صنایع در شهر است!...»

وی در ادامه ارائه دیدگاه خود به عنوان راهكار در برابر آلودگی های صوتی، با تكرار آگاه سازی هرچه بیشتر مردم از برنامه ریزی های مصونیت سازی با كمك رسانه های مكتوب و تلویزیون و رادیو، سوی دیگر نگاهش را به طلب یاری از مراكز تحقیقاتی دانشگاهی برای طرح های پژوهشی و بررسی اثرات صوتی در كشور می كشاند و با اشاره به روش های نوین كنترل صوتی به عنوان مانع صوتی، می گوید: «هم اكنون در دنیا صدها نوع مانع مختلف صوتی ارائه شده و مورد استفاده قرار می گیرند كه هر كدام از نظر فیزیكی و شكل با هم متفاوت و نیز در شرایط گوناگون كارایی دارند.»

این عضو هیئت علمی دانشكده بهداشت، از دانشگاهیان می خواهد تا برای تشریح موضوعات حفاظت ساختمان از آسیب های صوتی، اطلاع رسانی كنند.

توسعه حمل و نقل و اصلاح بزرگراه ها

مهندس «چمران» رئیس شورای اسلامی شهر تهران طی سخنانی در همایش آلودگی صوتی در تهران معتقد است كه آلودگی روحی و روانی موجب آلودگیهای اجتماعی می شود و اثرات زیانبار و غیرقابل جبرانی در سطح جامعه و زندگی افراد دارد. وی نیز درباره آلاینده های صوتی در شهر تهران، وسایط نقلیه موتورسیكلت و عدم استاندارد آنها را از جمله آلاینده های مهم صوتی در سطح شهر می داند و بر این باور است كه استانداردسازی موتورسیكلت ها در كارخانه های تولیدكننده موجب كاهش آلایندگی شان می شود.

«مهندس چمران» در همایش آلودگی صوتی در تهران پیرامون عاملیت های مولد آلودگی صوتی، به عنوان راهكار تقلیل این قبیل مزاحمت های حیاتی، به توسعه حمل و نقل عمومی، حفظ سقف جمعیت و بهینه سازی بزرگراه ها اشاره می كند و می گوید: «كاهش تراكم جمعیت موجب كاهش آلودگی می شود. پیشنهاد ما در طرح جامع شهر بر این مبنا بوده كه تهران جمعیت بیشتری پیدا نكند. سقف جمعیت را در همین حد نگهداریم. همچنین توسعه حمل و نقل عمومی یكی از روش های مؤثر در كاهش آلودگی صوتی است، چرا كه یك اتوبوس مناسب، تردد سی اتومبیل را از سطح شهر كم می كند. این امر هم سبب كاهش آلودگی صوتی و هم ترافیك و آلودگی هوای شهر خواهد شد. مورد دیگر، اصلاح بزرگراه ها و مسیرهای عبور و مرور است كه می تواند ناراحتی های صوتی را تقلیل دهد چون اطراف بسیاری از بزرگراه ها ساختمان های مسكونی وجود دارد كه ساكنان آنها همیشه در عذاب-سر و صدای تردد خودروها- هستند و آلودگی های صوتی آزارشان می دهد. رئیس شورای شهر تهران ضمنا یكی از مهمترین راه های كاهش آلودگی در واحدهای مسكونی را، اصلاح نفوذپذیری ساختمان ها در برابر اصوات به ویژه در پنجره ها و نیز رعایت اصول ساختمان سازی می داند و معتقد است بیش از هشتاد درصد از انرژی ساختمان هایی كه نمای شیشه ای دارند، هدر می رود و لذا آلودگی صوتی نیز در این قبیل ساختمانها بیشتر مشاهده می شود. بنابراین، با استانداردسازی شیشه پنجره ها، می توان به میزان مورد نیاز برای نورگیری، تا حدودی از آلودگی صوتی مصون ماند.

صدای بلند؛ ایجاد ترس...

«دكتر فدایی» در تبیین جنبه های روانشناختی و روانپزشكی آلودگی های صوتی، می گوید: «انسان می تواند با بستن پلك های خود مانع از ورود محرك های بینایی مزاحم شود اما در مورد شنوایی این امكان وجود ندارد. یعنی به طور طبیعی ما قادر به ممانعت از ورود محركهای ناخواسته شنوایی به گوش نیستیم. در نتیجه آلودگی صوتی موجب مزاحمت انسان می شود.»

وی می گوید: «دستگاه شنوایی انسان جهت دریافت اصوات طبیعی آفریده شده است. از این روست كه همه انسانها صداهای طبیعی چون صدای امواج دریا، عبور آب از رودخانه، وزش نسیم از میان شاخ و برگ درختان، نغمه پرندگان و صداهای دلنشین را دوست دارند. همچنین سیستم شنوایی انسان وسیله ای برای آگاهی از خطرات است و او را حتی در خواب از دگرگونیهای محیط و مخاطرات احتمالی آگاه می كند.»

این روانپزشك می گوید كه صدای بلند، یكی از عواملی است كه به صورت طبیعی ایجاد ترس را در انسان برمی انگیزاند.

وی با اشاره به یك تحقیق علمی درباره واكنش نوزادان به اشیای پیرامون خود می گوید كه این تحقیق نشان داد نوزادان همزمان با دیدن اسباب بازی مورد علاقه شان، با شنیدن تكرار صدای ناشی از كوبیدن میله آهنی به یك صفحه بزرگ فلزی، از دیدن اسباب بازی یا اشیای مورد علاقه خویش می ترسند. «یعنی از راه تداعی، دیدن شیئی مورد علاقه هم موجب ترس خواهد شد و این امر، نوعی شرطی شدن است.»

منبع: کیهان

گزارش از: حسن آقایی