زیتون؛ میوه مقدس
تاریخچه
زیتون گیاه بومی آسیای صغیر است که از 6000 سال پیش از طریق سوریه و فلسطین به سایر نواحی مدیترانه گسترش یافت.
زیتون از قدیمی‌ترین درختان شناخته شده در جهان است. کاشت این درخت در 3000 سال پیش از میلاد در جزیره کرت، مرکز ثروت این تمدن باستانی در عصر مفرغ بوده است، سپس کشت زیتون به یونان و روم گسترش یافته و در قسمت‌های مختلف جهان پراکنده شد.
استفاده از روغن زیتون در بسیاری از مذاهب و فرهنگ‌ها قدمتی دیرینه دارد و گاهی در مراسم ویژه سنتی و آئینی از آن استفاده می شده است.
گیاه‌شناسی
نام علمی زیتون اولئا اروپا (olea europea) از خانواده اولیاسه (oleaceae) است.
درخت زیتون درختی همیشه سبز است که ارتفاع آن به 10 متر می رسد. برگ‌های سر نیزه‌ای تخم مرغی یا پهن و دراز دارد که سطح رویی آن به رنگ سبز خاکستری و سطح پشتی آن سفید نقره‌ای است.
این گیاه در 5-6 سالگی گل‌های سفید رنگ می دهد و میوه آن بیضی شکل است که ابتدا سبز رنگ بوده و هنگام رسیدن به سیاه متمایل می شود.
میوه زیتون در پاییز و زمستان جمع‌آوری می شود. درخت زیتون نیاز به آب و هوای گرم و مرطوب دارد و برای رسیدن میوه آن باید تابستان گرم و طولانی باشد. نیاز سرمایی زیتون کم است و در مناطقی که میانگین دمای زمستانی آن 10 درجه سانتی گراد باشد رشد می کند.
انواع زیتونی که در ایران کشت می شود، شامل زیتون گوله ، زیتون سیاه ، زیتون شامی ، خرما زیتون ، خارا زیتون ،مارا زیتون ، زرد زیتون و آوا زیتون است که از نظر تجاری به چهار درجه خیلی درشت، درشت ، متوسط و ریز طبقه بندی می شود.
اندازه‌های بزرگ برای کنسرو سازی و اندازه‌های ریز برای روغن‌گیری استفاده می شوند.
آفات زیتون
مهم ترین آفت زیتون، شپشک سیاه زیتون است. به علت زیاد بودن جمعیت این آفت، قشری به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه روی ساقه‌ها و شاخه‌ها را می پوشاند که باعث پیدایش بیماری دوده یا سیاهک زیتون می شود. برای مبارزه با آن از سموم فسفره استفاده می شود.
آفت دیگر زیتون مگس زیتون است. این آفت به خانواده مگس‌ها تعلق دارد. مگس زیتون در زمان رسیدن میوه در پوست میوه‌های درشت تخم‌گذاری می کند. لاروهای این حشره از گوشت میوه تغذیه می کنند و باعث تخریب و ریزش میوه قبل از برداشت می شوند. این آفت کیفیت روغن حاصل را کاهش می دهد و از لحاظ ظاهری روی میوه زخم‌هایی به رنگ قهوه‌ای تا سیاه مشاهده می شود.
ادامه دارد...
آزاده اسدی دهخوارقانی- کارشناس تغذیه
*مطالب مرتبط:
